سود های کلان سهامداران عمده از جیب سرمایه گذاران خرد

با توجه به حجم بالای افزایش سرمایه شرکت ها در دو سال اخیر موضوع حق تقدم های استفاده نشده به معضلی برای بورس تبدیل شده است که معاملات مرتبط با حق تقدم های مذکور و حتی سهام شرکت مورد نظر را با ابهامات و علامت سوال های زیادی روبرو کرده است.

به عنوان مثال نماد مربوط به حدود 716 میلیون حق تقدم استفاده نشده شرکت سرمایه گذاری خوارزمی از حدود یک ماه قبل در حالی بازگشایی شده که قیمت هر حق تقدم استفاده نشده طی این مدت از 550 ریال به 420 ریال کاهش قیمت داشته است.

در بررسی علت کاهش قیمت این اوراق چنین به نظر می رسد که یکی از سهامداران عمده شرکت سرمایه گذاری خوارزمی در چند روز معاملاتی اخیر از تاریخ 25 تیر ماه تا 12 مرداد ماه در نقش عرضه کننده سهم ظاهر شده است و با عرضه بیش از 146 میلیون سهم معادل حدود 1.5 درصد کل سهام شرکت، دلیل اصلی برای کاهش قیمت سهام از حدود 170 تومان تا 155 تومان بوده است. 

اما نکته قابل تامل زمانی مطرح می‌شود که فرض کنیم این سهامدار عمده شرکت بخواهد همزمان با فروش سهام تحت مالکیت خود اقدام به خرید حق تقدم های استفاده نشده نماید. حال سوال مورد نظر این است که آیا سهامدار عمده اجازه این اقدام را دارد یا نه؟ و بسیاری از ابهامات و سوالات دیگر که در این گزارش به گوشه ای از آنها پرداخته می شود.

همواره در برنامه افزایش سرمایه شرکت ها، برخی سرمایه گذاران از فرصت حق تقدم های استفاده نشده استفاده کرده و با کنترل قیمتی بر روی سهم، تمام تلاش خود را می کنند تا حق تقدم های مذکور را با کمترین قیمت ممکن خریداری نمایند. ابهام اینجاست که آیا اساسا این اقدام مگر نوعی دستکاری در قیمت محسوب نمی شود؟

 اما ابهام مهمتر زمانی ایجاد می شود که آیا این اقدام از سوی سهامداران عمده سهم مجاز است که در این صورت یک تضاد منافع آشکار ایجاد شده است و به روشنی حقوق سهامداران خرد از بین رفته است. تضاد منافع به این دلیل ایجاد شده که خریدار حق تقدم های مذکور، سهامدار عمده شرکت است و فروشنده آن سهامداران عمدتا خرد هستند که شرکت به نمایندگی از آنها این حق تقدم ها را در بازار عرضه می کند.

اساسا بخاطر فروش های بیش از حد سهامدار عمده شرکت سرمایه گذاری خوارزمی طی چند روز معاملاتی اخیر بسیاری از سهامداران اقدام به فروش سهام خود کرده اند که دلیل آن هم عدم رشد قیمتی سهم به دلیل فروش های بیش از حد این سهامدار عمده بوده است. حال سوال مهم این است که چه کسی باید زیان این سهامداران خرد را جوابگو باشد ؟

نکته بعدی اینکه شرکتی که قصد افزایش سرمایه دارد همراه با مستندات افزایش سرمایه که در سایت کدال برای عموم منتشر می کند بیانیه ثبت افزایش سرمایه را نیز ارائه می دهد که یکی از موضوعات مورد اشاره در آن معرفی بازارگردان است تا در صورت ایجاد حق تقدم استفاده نشده و عدم فروش طی مهلت مقرر آنها را خریداری نماید.

بر همین اساس در بیانیه ثبت افزایش سرمایه شرکت سرمایه گذاری خوارزمی نیز شرکت تأمین سرمایه سپهر به عنوان بازارگردان معرفی شده است.

 اما نکته اینجاست که این شرکت بابت خدمات خود از شرکت سرمایه گذاری خوارزمی حق الزحمه دریافت کرده است و هزینه آن نیز از جیب همه سهامداران از جمله سهامداران خرد حقیقی پرداخت شده است.

 حال این سوال مطرح می شود که اگر ما یک شرکت بازارگردان را به عنوان خریدار حق تقدم های استفاده نشده فروش نرفته طی مهلت مقرر قانونی انتخاب کرده ایم، سهامداران عمده شرکت در معاملات مذکور چه نقش و جایگاهی ایفا می کنند؟

بدین ترتیب، این سهامدار عمده شرکت سرمایه گذاری خوارزمی طی پنج روز معاملاتی اخیر بیش از 146 میلیون سهم با قیمت پایانی میانگین 1624 ریال فروخته است که بعد از کسر کارمزد خرید بهای فروش خالص آن حدود 23 میلیارد و 625 میلیون تومان می شود و اگر فرض بر این باشد که این سهامدار عمده معادل همین تعداد نیز حق تقدم استفاده نشده خریداری کرده باشد (اطلاعات مربوط به تغییرات تعداد سهام سهامداران عمده در مورد حق تقدم های استفاده نشده در سایت بورس وجود ندارد) و از آنجایی که میانگین قیمتی هر حق تقدم استفاده نشده 1432 ریال بوده است، مبلغ خالص خرید حدود 21 میلیارد و 150 میلیون تومان می شود.

حال اگر مقایسه ای داشته باشیم متوجه می شویم که سهامدار عمده از جیب دیگرانکه همانا سهامدار خرد هستند، حدود 2 میلیارد و 474 میلیون تومان فقط طی 6 روز معاملاتی کسب سود بدون ریسک کرده است؛ آیا این شیوه راهکار مناسبی است برای سهامداران عمده؟

 حال آنکه اگر قرار باشد همه سهامداران عمده این اقدام به اصطلاح استراتژی کسب سود بدون ریسک را انجام دهند، منافع سهامداران خرد بازار چگونه رعایت می شود؟

نکته بعدی اینکه آیا ناظران معاملات بازار سرمایه این اقدامات را که به این راحتی پایمال کننده حقوق سهامداران خرد بوده و حتی به روح بازار سرمایه ضربه می زند، نمی بینند و اگر می بینند چرا اقدامی انجام نمی شود؟

قابل یادآوری است طی یک ماه اخیر نوعی دیگر از پایمال کردن حقوق سهامداران خرد در معاملات سهام شرکت صنایع شیمیایی ایران اتفاق افتاد. شرکت خدمات بندری که 100 درصد سهام آن متعلق به صنایع شیمیایی ایران است در دو روز معاملاتی قبل از بسته شدن سهم "شیران" برای تعدیل مثبت 25 درصدی در صف فروش حدود 3 میلیون سهم را از کد شرکت به کد افراد حقیقی مرتبط با شرکت منتقل کرد و پس از آن سهم بسته شد و با اعلام تعدیل 25 درصدی سود هر سهم و حدود رشد 20 درصدی قیمت بازگشایی شد و نکته جالب اینجاست که شرکت خدمات بندری که قبل از بسته شدن سهم اقدام به فروش در دامنه منفی قیمتی کرده بود، با رشد 20 درصدی قیمت سهم در روز بازگشایی در نقش خریدار ظاهر می شود و حتی سهم را در آن روز و روز بعد صف خرید می کند.

حال سوال اینجاست آیا این مورد مصداقی از دستکاری قیمتی و تحمیل زیان بر سهامدار خرد و پول کلان فقط طی چند روز برای حقیقی های فعال در این شرکتها نیست؟

و مهم تر اینکه چرا ناظر بازار اقدامی در این مورد انجام نداد؟ و آیا این اقدام که سر و صدای زیادی نیز در تالار بورس بر پا کرد، را ندید؟

در پایان گفتنی است زمانی که شرکت ها از محل آورده نقدی و مطالبات اقدام به افزایش سرمایه می کنند اوراق بهاداری تحت عنوان حق تقدم سهام برای سهامداران حاضر در جلسه مجمع عمومی فوق العاده ایجاد می شود.

 این حق تقدم ها بعد از بازگشایی در بورس طبق قانون تجارت طی دو ماه که البته تا یک ماه نیز قابل تمدید است، مورد داد و ستد قرار می گیرد. در صورتی که دارندگان حق تقدم در بازه زمانی مذکور از حق تقدم های خود استفاده نکنند، اوراق بهاداری تحت عنوان حق تقدم های استفاده نشده ایجاد می گردد.

 شرکت مورد نظر مدتی بعد حق تقدم های استفاده نشده را در بازار عرضه می کند و بعد از کسر هزینه های مربوطه مابقی آن را به حساب سرمایه گذارانی که از حق تقدم خود استفاده نکرده اند، واریز می کند.