مشتریان قیر ایران نصف شدند

گفته می‌شود کیفیت برخی قیرهای صادراتی ایران به حدی افت کرده که از ۶۵ کشوری که مشتری قیر ایران بودند، هم‌اکنون به کمتر از ۳۰ کشور محدود شده‌ایم. علاوه بر این صادرکنندگان خوشنام نیز به علت تشدید بی‌اعتمادی مشتریان خارجی، قدرت چانه‌زنی خود را در بازارهای بین‌المللی از دست داده‌اند و حتی مجبور شده‌اند تا 100 دلار ارزان تر از نرخ‌های جهانی اقدام به پیشنهاد قیمت کنند.

در واقع تنزل کیفیت قیر ایرانی در محموله‌های قاچاق به حدی است که حتی در کشورهایی که به کیفیت اهمیت کمتری می‌دهند مانند سریلانکا و بعضی ایالت‌های چین، استفاده از قیر ایرانی ممنوع شده کما اینکه شهرداری استانبول نیز شرایط به شدت سختگیرانه‌ای را درباره واردات قیر وضع کرده است.

در این رابطه چندی پیش نیز رئيس اتحاديه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشيمی با تایید صادرات قیر بی‌کیفیت و قاچاق به خارج از کشور گفته بود: شرکت‌های شناخته شده ایرانی اما مشکلی در زمینه صادرات ندارند، درست است که برخی از شرکت‌های یکبار مصرف و متخلف با طمع‌های خود مشکلاتی از لحاظ اعتماد و هزینه برای سایر شرکت‌های نامدار ایجاد کرده‌اند، اما این مساله مانع از صادرات شرکت‌های صاحب‌نام در زمینه تولید قیر نشده است.

حسن خسروجردی با تاکید بر اینکه با هر شرکت متخلفی که در این زمینه شناسایی شود برخورد جدی صورت خواهد گرفت، افزود: برخورد نکردن با شرکت‌های سودجو موجب کاهش تقاضا برای قیر ایرانی و در نتیجه تعطیلی بسیاری از شرکت‌های فعال در این زمینه خواهد شد که باید با اقدامات قانونی هرچه سریع‌تر جلوی این اتفاق را گرفت.

در این میان اما مساله‌ای که به تازگی در زمینه صادرات قیر نامرغوب به کشورهای دیگر بروز کرده انتشار اخباری در ارتباط با برخی تخلفات در مورد عرضه و صادرات قیرهای غیراستاندارد از کانال بورس کالا است که همین موضوع واکنش‌های زیادی را در میان برخی اهالی بورس کالا و کارگزاران عرضه‌کننده قیر به وجود آورده است.

در نخستین واکنش به این خبر که قیر نامرغوب از طریق بورس کالا صادر شده، مدیر معاملات شرکت کارگزاری باهنر گفت: در طول سال‌های گذشته که صادرات قیر از طریق بورس کالای ایران انجام شده است، هیچ خریداری به کیفیت قیر عرضه شده از بورس اعتراضی نداشته که این امر نشان دهنده عرضه کالاهای مرغوب، باکیفیت و دارای استاندارد ملی در این نهاد مالی است. فرزین ابوالعلایی با بیان اینکه عده‌ای سودجو با جوسازی و ایجاد شایعه در بازار علاوه بر خراب کردن نام شرکت‌های بزرگ تولید‌کننده قیر کشور قصد دارند روند صادرات از بورس را نیز نامطلوب جلوه دهند، از تلاش این افراد برای بیهوده جلوه دادن اخذ گواهینامه‌های لازم برای صادرات قیر از طریق بورس کالا و ارائه آن به گمرک خبر داد.

از سوی دیگر مدیرعامل بورس کالای ایران نیز چند روز پیش در گفت و‌گو با خبرگزاری فارس با بیان اینکه قیرهای صادراتی که از مسیر بورس کالای ایران معامله می‌شوند دارای استانداردها و الزامات فنی و کیفی هستند، گفت: مباحث مطرح شده درخصوص کیفیت پایین قیرهای صادراتی، مباحث مربوط به خارج از بورس کالا است؛ چرا که در صورت صادرات انواع کالا از طریق ساز و کار بورس باید استانداردها و الزامات به‌طور کامل رعایت شوند.

اما با همه این تفاسیر باید پرسید راهکارهای موثر برای جلوگیری از صادرات قیر بی‌کیفیت چیست؟ در حال حاضر 53 شرکت تولید‌کننده قیر محصول خود را در بورس کالای ایران عرضه می‌کنند که باید الزامات فنی و کیفی و استانداردهای لازم را که بورس کالا برای این منظور قرار داده اخذ کرده باشند. شرکت‌هایی هم که می‌خواهند محصول خود را به خارج از کشور صادر کنند باید با گواهینامه بورس کالا محصول خود را به گمرکات کشور تحویل دهند، به بیان دیگر اخذ گواهینامه معاملات صادراتی بورس از الزامات صادرات قیر محسوب می‌شود، اما از آنجا که همه تولیدکنندگان قیر در بورس کالای ایران متمرکز نبوده و برخی از آنها به دور از سازوکارهای شفاف معاملات در این نهاد اقدام به صادرات می‌کنند، بنابراین طبیعی است که این مشکلات در زمینه صادرات قیر بی‌کیفیت و نامرغوب و به تبع آن نارضایتی مشتریان خارجی بروز کند. به نظر می‌رسد اگر نظارت و حمایت‌ سازمان‌های متولی و مرتبط با این موضوع از قبیل گمرک، اتحادیه فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی و وزارت نفت با بورس کالای ایران افزایش یافته و اجازه داده نشود که این محصول از راهی به جز بورس کالا مورد معامله قرار گیرد، تخلفات پیش آمده در این خصوص کاهش خواهد یافت. به هر طریق عمده مشکلات موجود در صادرات قیر را در دو حوزه تقسیم‌بندی می‌کنند. اولین و مهم‌ترین مشکل به ساماندهی صادرات قیر مربوط می‌شود که هماهنگی واگذاری قیر صادراتی کشور توسط بورس کالا به منظور یکنواختی شرایط عرضه از جمله راهکارهای موثر برای سامان دادن به این مشکل است. دومین مشکل هم در ارتباط با پرداخت هزینه حمل و تولید بشکه و... است که سود کمی را عاید صادرکننده می‌کند، از این رو باید پایانه‌های حمل برای این منظور اختصاص یابد و شرکت‌ها نیز به واحدهای بشکه‌سازی تجهیز شوند که در این صورت فروش قیر به‌صورت فله‌ای یا با بشکه‌های دست دوم نیز محدودتر شده و درآمد صادرکنندگان ایرانی از این طریق افزایش می‌یابد.