حسن بهشتی‌پور
کارشناس مسائل هسته‌ای
به دنبال ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل، شاهد شکل گرفتن تحریم‌های ناعادلانه شورای امنیت، آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران بوده و هستیم.
در واقع از نظر منشأ صادرکننده تحریم‌ها علیه ایران، این تحریم‌ها به 4 بخش شورای امنیت، کنگره، کاخ سفید و اوباما و همچنین اتحادیه اروپا تقسیم می‌شود. پس از مذاکراتی که اخیرا میان ایران و 1+5 در وین انجام شد بسیاری از جمله دلایل شکست مذاکرات را عدم توافق طرفین پیرامون چگونگی لغو تحریم‌ها عنوان کردند و پس از آن بود که این سوال پیش آمد که اگر توافق نهایی بین ایران و 1+5 امضا شود آیا امکان لغو تحریم‌ها وجود خواهد داشت. به نظر من این امکان وجود دارد و رئیس‌جمهور آمریکا اگر حسن‌نیت داشته باشد، می‌تواند دستور فوری لغو تحریم‌هایی که خودش امضا کرده را صادر کند که حداکثر یک ساعت زمان برای این اقدام لازم دارد. کنگره آمریکا هم می‌تواند با نگاه مثبت به مذاکرات هسته‌ای و توافق نهایی صورت گرفته در آن، دستور لغو تحریم‌های ایران را صادر کند که برای اجرای آن حداکثر یک ماه زمان لازم است؛ ضمن اینکه باراک اوباما به دلیل داشتن اختیارات ویژه می‌تواند مصوبات کنگره را برای چند ماه لغو کند تا زمینه لغو دائمی آنها فراهم شود، ولی طبق قوانین موجود رئیس‌جمهور آمریکا نمی‌تواند دستور لغو تحریم‌ها را بدهد. اما باید مدنظر داشت اگر ايران با آمريکا به توافق برسد چون اکثريت کنگره با جمهوري خواهان هستند ممکن است اوباما در لغو تحريم‌ها دچار مشکل شود. البته اگر تلاش‌های 1+5 بر حسن نیت استوار باشد حتی کنگره فعلی آمریکا هم می‌تواند قبل از شروع دوره جدید گفت‌وگوها، تحریم‌های مصوب خود را لغو کند ولی بهتر است این را بدانیم که لابی صهیونیست‌ها در آنجا قوی است و به دنبال کارشکنی هستند.
موضوع ديگر اينکه اگر توافق جامع به دست بيايد، اين توافق به تصويب شوراي امنيت سازمان ملل خواهد رسيد و از آنجايي که هر 5 عضو دائمي شوراي امنيت در اين مذاکرات هستند اگر چنين چيزي اتفاق بيفتد، کنگره منزوي خواهد شد. اما در صورتي که ايران و 1+5 به توافق نرسند، کنگره آمريکا مي‌تواند روند تحريم‌ها را تشديد کند و نيز مي‌تواند موانع بيشتري را بر سر راه ايران بتراشد. در اتحادیه اروپا، نیز شورای وزیران و کمیسیون سیاست خارجی و همچنین پارلمان اروپا برای این قبیل مسائل تصمیم‌گیری می‌کنند و با اینکه کاترین اشتون به عنوان هماهنگ‌کننده 1+5 اختیارات کافی برای مذاکرات دارد ولی بخشی از تحریم‌های ایران نیازمند مقدماتی است که باید در شورای وزیران تعیین تکلیف و سپس به پارلمان اروپا فرستاده شود که اگر حسن نیت لازم در این امر وجود داشته باشد حداکثر یک تا دو ماه زمان برای لغو تحریم‌های اتحادیه اروپا لازم است. اما به نظر می‌رسد که غرب می‌خواهد به جای لغو تحریم‌ها، آنها را به حالت تعلیق دربیاورد، آن هم بخش اقتصادی تحریم‌ها را نه بخش مربوط به تسلیحاتی و تاسیسات هسته‌ای را، زیرا هر زمان خواست مجددا تحریم‌ها را علیه ایران اعمال کند.
در رابطه با تحریم‌های شورای امنیت نیز باید گفت چون 5 عضو اصلی و دائم شورای امنیت در مذاکرات حاضر هستند و قاعدتا نظر مثبتی هم برای توافق نهایی وجود خواهد داشت و وتویی در این امر صورت نخواهد گرفت، می‌توانیم توافق نهایی را برای تصویب به شورای امنیت بفرستیم. مصوبات شورای امنیت نیازمند 9 رای مثبت از 15 رای است و وقتی توافق نهایی به شورای امنیت برود باید 4 رای مثبت دیگر برای تثبیت قطعنامه داشته باشیم. در شورای امنیت برای خروج یک کشور از فصل 7 شورای امنیت فرآیندی وجود دارد و به این دلیل که ایران جزو بند 43 فصل 7 منشور سازمان ملل است خروج از این فرآیند می‌تواند با سرعت بیشتری صورت بگیرد. اگر توافق نهایی بین ایران و 1+5 امضا و به شورای امنیت فرستاده شود، طبیعتاً مصوبات قبلی کان لم یکن تلقی می‌شود و با این اقدام نیز روند لغو تحریم‌ها سرعت بیشتری خواهد گرفت و اگر شورای امنیت رای مثبت لازم به توافق نهایی ایران و 1+5 بدهد ضمانت بین‌المللی برای این توافق به وجود خواهد آمد و شرایط لغو قطعنامه‌های قبلی فراهم خواهد شد هر چند 3 تا 5 ماه زمان برای این اقدام لازم است.
درواقع اگر توافق نهایی ایران و 1+5 در شورای امنیت مصوب و مقدمات لغو قطعنامه‌های قبلی فراهم شود، برای اولین بار در طول تاریخ شورای امنیت سازمان ملل است که مشکلات کشوری که زیر نظر فصل 7 منشور شورای امنیت است، از طریق گفت‌وگو و مذاکره حل شده زیرا فصل 7 شورای امنیت در مورد کشورهایی به کار می‌رود که مخل امنیت جهانی هستند و اقدام نظامی در مورد آنها اجرا شده و مساله پایان پذیرفته است.
موضوع اساسي آن است كه آمريكا در مواردي همچون مذاكرات هسته‌اي بيشتر از آنكه آرمانگرا باشد، عملگراست و اكنون دنبال آن است كه بتواند حداكثر امتياز را به‌دست بياورد. از اين‌رو آمريكا در مذاكرات هسته‌اي در حال چانه زني است. برخي معتقدند شكست دموكرات‌ها در انتخابات مياندوره‌اي كنگره، تغيير رفتار آينده آمريكا در قبال مذاكرات هسته‌اي را به‌دنبال خواهد داشت. اين در حالي است اگر تحليل‌ها از آينده مذاكرات هسته‌اي واقع بينانه باشد بايد گفت كه آمريكا هنوز به اين جمع بندي نرسيده كه سياست اعمال تحريم‌ها فايده نداشته و بايد از اين سياست دست بردارد. آمريكا قصد دارد هرطور شده تحريم‌ها عليه ايران باقي بماند و اين عامل اصلي به تأخير افتادن حصول توافق جامع هسته‌اي است. بنابراين اگر آمريكايي‌ها به اين جمع‌بندي برسند تأثير زيادي در تغيير رفتار و رسيدن به توافق جامع هسته‌اي دارد.
ارسال نظر
اخبار روز
خبرنامه