سرمایه مردم در بانک سرمایه چه شد ؟ / رمز و راز صندوق ذخیره فرهنگیان چیست ؟

هدف از این مطلب که در دو بخش تنظیم شده است بیان عملکرد ضعیف و توام با روابط ناصحیح در یکی از بزرگترین نهادهای مالی مردمی متعلق به فرهنگیان کشور است. بخش اول به صندوق ذخیره فرهنگیان به عنوان شرکت هلدینگ و بخش دوم به بانک سرمایه که بیش از 70 درصد سهام آن بطور مستقیم و غیرمستقیم متعلق به صندوق ذخیره فرهنگیان است اختصاص دارد. البته مطالب زیر تنها بخشی از اتفاقات به وقوع پیوسته است که تاکنون افشا شده است.

صندوق ذخیره فرهنگیان در خرداد 74 بر اساس مصوبه مجلس و در راستای اجرای تبصره 63 قانون برنامه دوم توسعه با هدف حمایت و کمک به تامین مالی فرهنگیان پس از دوران خدمت، تاسیس شد و فعالیت آن بر اساس مواد 147 و 53 قانون برنامه‌های توسعه سوم و چهارم استمرار یافت. 

صندوق ذخیره یک صندوق کمک‌ بازنشستگی است. فرهنگیان می‌توانند جهت افزایش قدرت مالی خود در دوران بازنشستگی ماهانه حداکثر مبلغ 5 درصد حقوق و مزایای خود را به حساب صندوق واریز کنند و دولت نیز موظف است همه‌ساله معادل مبلغ فوق را که به‌همین منظور در بودجه‌های سالانه منظور می‌شود، به صندوق واریز کند.

صندوق ذخیره فرهنگیان در انتها، سهم‌الشرکه فرهنگیان که عبارت است از جمع پرداختی عضو و پرداختی دولت به علاوه سود متعلقه را در هنگام بازنشستگی و از کارافتادگی یا بازخریدی به آنان و در صورت فوت به وراث آنها مسترد می‌کند.

صندوقی مستقل اما زیرنظر وزیر آموزش و پرورش 

این صندوق در ظاهر مستقل است و متعلق به وزارت آموزش و پرورش نیست اما انتخاب اعضای هیات مدیره، مدیرعامل و رئیس هیات مدیره و بازرس از وظایف و اختیارات هیات امنا است و رییس هیات امنا وزیر آموزش و پرورش؛ نائب رییس هیات امنا، معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش و در این میان پنج نفر از فرهنگیان شاغل و یا بازنشسته و یا متخصصان اقتصادی کشور به انتخاب وزیر آموزش و پرورش نیز به عنوان اعضای هیات امنا انتخاب می شوند بنابراین تمامی تصمیمات و خط مشی موسسه از سوی وزارت آموزش و پرورش و بطور قانونی اتخاذ می شود.

در حال حاضر صندوق در رشته های مختلف اقتصادی از ساخت و ساز مسکن و خرید و فروش زمین تا کارخانه­ داری و بیمه و بانکداری و خرید و فروش سهام و صادرات و واردات و.... بدون رعایت تشریفات قانونی معاملات (مزایده و مناقصه) فعالیت می کند.

دلالی مسکن اصلی ترین درآمد صندوق ذخیره فرهنگیان 

ظاهرا دلالی زمین و ساخت و ساز مسکن اصلی ترین منبع درآمد صندوق است. این صندوق متعلق به وزارت آموزش و پرورش نیست.

هیات امنا نقش مجمع عمومی را به نیابت از اعضا برعهده دارند. یکی از انتقادهای اعضای صندوق، فقدان مکانیسمی برای نظارت اعضا بر فعالیت ده ها شرکتی است که توسط این موسسه اداره می شوند. پیرامون میزان سرمایه، میزان سود، نوع فعالیت و وظایف این موسسه اطلاعات دقیقی منتشر نمی شود و همین امر به شایعات گوناگون دامن می زند. 

اعضای صندوق، مدیران اجرایی و نمایندگان مجلس از موسسه صندوق ذخیره توقعات متفاوت و متناقضی دارند که اغلب با اساسنامه و فلسفه تاسیس این موسسه مغایر است. در گذشته مکررا از نقدینگی صندوق برای رفع مشکلات مالی وزارتخانه استفاده شده است. تلاش مجلس برای نظارت بر این موسسه تا کنون بی نتیجه بوده است. 

صندوقی پر رمز و راز و نا پدید شدن سایت صندوق و اساسنامه !

معلمان از این صندوق به عنوان صندوق پر از راز و رمز نام می برند. لازم به ذکر است که موسسات مضاربه ای مانند صندوق ذخیره به اقتصاد ملی کشور آسیب می­زنند. 

اساسنامه صندوق ذخیره که نحوه فعالیت هیات مدیره و رابطه اعضا با موسسه را توضیح می دهد مدتی است که از روی سایت صندوق ناپدیدشده است، مضافا اینکه چند صباحی است سایت صندوق ذخیره فرهنگیان بطور کلی از دسترس خارج شده است. این نگرانی وجود دارد که احتمالا بدون اطلاع ٩٠٥,٤٠٢ نفر عضو صندوق (طبق آمار تا پایان آبان ماه 1393)، اعضای هیات امنا تغییراتی در اساسنامه صندوق داده باشند.

از آنجایی که این صندوق بر اساس مصوبه قانونی مجلس تصویب شده هر گونه تغییر در اساسنامه باید با مصوبه و حداقل اطلاع مجلس انجام شود و فرهنگیان هم در جریان آن قرار گیرند.

عدم شفافیت، نبود نظارت اعضا، حجم بالای سرمایه (بیش از 7 هزار میلیارد تومان به ارزش روز) و انجام فعالیت های گوناگون از صادرات تا واردات و تولید و ساخت مسکن و خرید و فروش سهام بورس و وجود ده ها شرکت تو درتو در زیرمجموعه این موسسه که حتی مدیرعامل صندوق هم از وجود برخی از آنها بی اطلاع است، موسسه صندوق را به محیط مناسبی جهت رشد تخلفات و رانت تبدیل کرده است.

اغلب اعضا از فعالیت صندوق ناراضی و به سلامت مالی آن مشکوکند. با توجه به نقش مخرب این موسسات در اقتصاد کشور شاید بهترین کار نظرخواهی از اعضا در باره انحلال یا ماندگاری این صندوق باشد.

برای مثال، در آبان ماه 1393 طی جلسه مطبوعاتی شهاب­ الدین غندالی مدیرعامل صندوق ذخیره فرهنگیان اعلام نموده که حدود هزار میلیارد تومان بابت عملکرد 93.6.31 به اعضا پرداخت شده است که بیانگر بازده بسیار ضعیف 14 درصدی صندوق و با توجه به حجم بسیار بالای سرمایه در اختیار صندوق است. زیرا کافی بود بجای تشکیل چنین دستگاه عریض و طویلی، وجوه اعضا را نزد یکی از بانک­های دولتی سپرده­ گذاری می­نمودند تا بازده بالاتری کسب نمایند.

قصه پر غصه بانک سرمایه و دور باطل تغییرات مدیریتی 

اما قصه بانک سرمایه پر غصه ­تر از صندوق ذخیره فرهنگیان است. بانک سرمایه که به عنوان ششمين بانك خصوصي ايران و اولين بانك خصوصي با بيشترين سرمايه اوليه در كشور به مبلغ 353 ميليارد تومان براساس مجوز شماره 4613/ه مورخ 18/10/1384 صادره از سوي بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران عملاً فعاليت خود را در عرصه بانكداري كشور آغاز نموده است.

از بدو تاسیس تا کنون دچار تغییرات متعدد و پیاپی مدیریتی شده به نحویکه تاکنون شاهد تغییر 9 مدیرعامل یا سرپرست در این بانک در کمتر از مدت 9 سال بوده ایم. عدم ثبات مدیریتی و تغییرات بی پایان آن به یکی از عوامل تخلف و تضعیف جایگاه بانک بدل شده و صدمات جبران­ ناپذیر و مهلکی را بر پیکر آن وارد کرده است و دور باطل تغییرات بدون مطالعه و عدم آسیب شناسی و ارائه راهکار در جهت برون رفت از مشکلات این بانک با راحت ترین کار یعنی پاک کردن صورت مسئله و تغییر مدیران روزگار گذرانده است.

مقایسه  دو بانک خصوصی 

برای مثال بانک "پ" و بانک سرمایه در فاصله کمتر از یکماه و تقریبا با یک سرمایه از یکدیگر آغاز بکار نمودند.

بانک "پ" با ثبات مدیریتی مناسب با ایجاد شرکت های بیمه، لیزینگ، سرمایه گذاری و… به یکی از سودآور ترین بنگاه های اقتصادی کشور تبدیل شده و بانک سرمایه متأسفانه با عدم ثبات مدیریتی و تغییرات پی دی پی روزگار نامناسبی را در حال سپری کردن است.

در حال حاظر بانک "پ" با سرمایه 4200 میلیارد تومانی دارای ارزش بازار 6700 میلیارد تومان می باشد، اما بانک سرمایه بنا به دلیل ضعف عملکرد صندوق ذخیره فرهنگیان در اداره شرکت­های زیرمجموعه خود دارای سرمایه 400 میلیارد تومان و ارزش بازار 740 میلیارد تومان است.

وامهای مسیله دار و تحقیق و تفحص مجلس از بانک سرمایه 

البته موضوعی که این روزها دامن­گیر بانک سرمایه شده است اعطای وام 220 میلیارد تومان به بانک زنجانی و وام 125 میلیارد تومانی به یکی از بزرگترین بدهکاران بانکی (به احتمال زیاد آقای ریخته ­گران سهامدار 37 درصدی بانک سرمایه که به دلایل فساد اقتصادی، پولشویی و رانت­خواری در بازداشت به سر می­برد چون در مجمع اخیر در 14 بهمن سال جاری هم وکیل ریخته گران در مجمع حضور داشت و خبری از خودش نبود) بدون دریافت وثایق کافی است.

در واقع این امر یکی از مهم‌ترین محورهای تحقیق و تفحص مجلس مربوط به معوقات بانکی بانک سرمایه است. به بیان دیگر 50 درصد از معوقات بانک سرمایه دست 4 نفر است که به صورت تسهیلات بدون پشتوانه به آنان داده شده است. این در حالی است که حدود 73 درصد از سهام این بانک متعلق به فرهنگیان است و با حقوق ناچیز آنان فعالیت دارد.

البته دادستانی دستور خوبی در این خصوص صادر کرده که فعلا سود آقای  ریخته گران و اشخاص وابسته  پرداخت نشود

چرا یادداشتهای توضیحی در کدال منتشر نشده است ؟

البته از نقش ضعیف نظارتی سازمان بورس در ارتباط با گزارشگری بانک سرمایه و بستن طولانی مدت نماد معاملاتی سهم نیز نباید غفلت ورزید.

برای مثال بانک سرمایه سود هر سهم خود را برای سه ماهه منتهی به خرداد 1393 مبلغ 91 ریال اعلام نموده است اما در گزارش 6 ماهه و 9 ماهه سود خود را به ترتیب 30 ریال و 54 ریال اعلام کرده است.

 از طرف دیگر یادداشت های توضیحی همراه، جزء لاینفک صورت های مالی محسوب می شوند اما سازمان بورس بنا به دلایلی نا معلوم از انتشار یادداشت های همراه صورتهای مالی منتهی به 29/12/1392 و 31/6/1393 شرکت خودداری کرده است البته این احتمال داده می شود که دلیل این امر ذکر نام دریافت کنندگان مبالغ هنگفت تسهیلات طبق استانداردهای افشای موارد بااهمیت حسابداری بوده است که عدم افشا در سامانه کدال موجبات ضرر و زیان سهامداران خرد را فراهم کرده است.

 در نهایت انتظار می رود در روزهای آتی باید شاهد انتشار گزارشات تعدیل های منفی سنگین در سود سال 93 و 94 بانک سرمایه باشیم تا موجبات باز شدن نماد سهم پس از گذشت 8 ماه و بلوکه شدن سرمایه افراد فراهم شود. به همین خاطر از سهامدار عمده انتظار می رود به دلیل اینکه ضعف مدیریتی و نظارتی آنها موجبات چنین حیف و میل اموال سپرده گذاران، سهامداران و فرهنگیان زحمت کش خود را سبب شده اند  با فروش سهام متعلق به آقای ریخته ­گران با حکم دادگاه هر چه سریعتر نسبت به تسویه اصل و فرع و جریمه تاخیر بدهی نامبرده اقدام عاجل به عمل آورند تا بدین ترتیب از منافع سهامدار جز دفاع شود .

فرازهایی از صحبتها مسوولان و اخبار این دو مجموعه را اینجا بخوانید 

تسنیم 12 بهمن 93 -  86 درصد از فرهنگیان عضو صندوق ذخیره هستند و تا پایان مهر ماه از تعداد یک میلیون و 15 هزار و 957 نفر از فرهنگیان، 876 هزار و 974 نفر عضو صندوق ذخیره فرهنگیان بودند.

اما عملکرد صندوق ذخیره فرهنگیان سال‌هاست که با اعتراض جامعه فرهنگیان مواجه است که به تعدادی از این سوالات و ابهامات در ذیل اشاره کرده‌ایم.

صندوق ذخیره فرهنگیان با سرمایه معلمان اقدام به فعالیت‌های اقتصادی می‌کند و املاک و سهام‌هایی که صندوق خریداری کرده، افزایش قیمت داشته‌اند که باید سهم این ارزش افزوده به اعضا پرداخت شود اما هم‌اکنون این سهم به اعضا پرداخت نمی‌شود.

جبار کوچکی‌‌نژاد نایب رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با اشاره به ارائه گزارشی از صندوق ذخیره فرهنگیان به این کمیسیون و موافقت اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات با تحقیق و تفحص از صندوق ذخیره فرهنگیان،‌عنوان کرد:‌بررسی ابعاد مختلف عملکرد صندوق ذخیره فرهنگیان آغاز شده است. در بررسی‌های اولیه انجام شده از عملکرد صندوق ذخیره فرهنگیان وجود ابهامات بسیاری شناسایی شده است.