بورس‌نیوز، قدیمی ترین پایگاه خبری بازار سرمایه ایران

      
سه‌شنبه ۰۵ خرداد ۱۳۹۴ - ۰۸:۱۲
زمانی که از سلاح هسته‌ای و پیامدهای ضدانسانی آن صحبت می‌شود 2 شهر معروف ژاپن که قربانی استفاده از تسلیحات هسته‌ای آمریکا بودند، نخستین نمونه‌های دردناکی هستند که به ذهن می‌رسد.
کد خبر : ۱۴۸۹۳۰

سال 2009 که زمزمه های نامزدی یک شهروند ژاپنی برای تکیه بر کرسی ریاست آژانس بین المللی انرژی هسته ای جدی تر شده بود همه ذهن ها متوجه این قضیه بود که «یوکیا آمانو» به عنوان نماینده یک کشور آسیب دیده از تسلیحات هسته ای می تواند نماینده خوبی برای ایستادگی در برابر گردن کشی برخی کشورها در برابر آژانس و دفاع از حقوق دیگر کشورها باشد؛ اما این دیپلمات ژاپنی پاسخ متفاوتی به این امیدها داده است.

اظهارات غیرحقوقی آقای حقوقدان

آمانو باوجود آن که دانش آموخته رشته حقوق دانشگاه توکیو است از زمانی که به عنوان پنجمین مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی شروع به فعالیت کرده، اظهارات غیرحقوقی اش باعث انتقادهای فراوانی از او شده است. همین هفته گذشته بود که او در اظهارنظری گفت: «ایران باید دسترسی این نهاد دیده بان هسته ای به تأسیسات نظامی اش را بپذیرد.» این اظهارات در حالی انجام شد که مذاکره کنندگان ایرانی با نمایندگان 1+5 در حال گفت وگو برای تعیین جزئیات توافق هسته ای بودند. او در این زمینه مدعی شد که ایران در سندی که به تفاهم لوزان معروف شده پروتکل الحاقی را پذیرفته است و از این رو باید اجازه بازدید از تاسیسات نظامی خود را بدهد.

بیان این نکته از زبان فردی که مدیرکلی یک نهاد فنی و حقوقی را به عهده دارد از آن رو تعجب بسیاری را برانگیخت که پیش و حتی پس از تفاهم یادشده موضوع بازرسی از مراکز نظامی ایران یکی از مهم ترین محورهای اختلاف میان ایران و کشورهای 1+5 بوده است. آمریکا در این مذاکرات تاکید دارد باید اجازه بازرسی بدون پیش شرط از مراکز نظامی ایران فراهم شود. آمانو برخلاف آنچه از او و نهاد تحت مدیریتش انتظار می رفت با یک اظهارنظر غیرحقوقی و غیرفنی زمینه زیاده خواهی ها درباره برنامه هسته ای ایران را فراهم ساخت و این حرکت او موجب شد غربی ها درباره این ادعای خود بتوانند به تنها مرجع رسیدگی به امور فنی و حقوقی مسائل هسته ای در دنیا نیز استناد کنند. اما چرا آمانو در زمین غربی ها بازی می کند؟

شخصیت آمانو تحت تاثیر چیست؟

خوب است بدانیم که او با مسائل اصلی و فرعی این حوزه بخوبی آشناست. آمانو از سال 2001 که نمایندگی ژاپن را با عنوان کارشناس در هیات سازمان ملل متحد در زمینه مسائل موشکی به عهده داشته تجربیات متفاوتی در حوزه مذاکرات درباره مسائل موشکی و هسته ای و برخورد با این تسلیحات پشت سر گذاشته است. او سه ماه پس از فعالیت با این عنوان به یکی از متخصصان سازمان ملل در زمینه منع گسترش و خلع سلاح هسته ای تبدیل شد. تجربه حضور او در سفارتخانه های ژاپن در واشنگتن و بروکسل بر توان دیپلماتیک وی افزوده است و همچنین عضویت او در هیات اعزامی ژاپن به کنفرانس خلع سلاح هسته ای در ژنو نشان از شناخت او به مسائل این حوزه دارد. با این همه نمی توان تصور کرد او نسبت به ابعاد مختلف اظهارنظرهایش به عنوان مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی ناآشناست و این احتمال که او با در نظر داشتن اهدافی در بزنگاه تعیین جزئیات و اختلاف بر سر یک موضوع در توافق هسته ای دست به اظهارنظری در این باره می زند، تقویت می شود. برای تحلیل این رویکرد آمانو باید به سابقه اظهارنظرها و اقدامات او رجوع کرد.

لازم به یادآوری است که آمانوی 62 ساله در نخستین گفته هایش پس از احراز پست مدیرکلی آژانس تاکید کرده بود در مدارک رسمی، انحرافی در فعالیت های هسته ای ایران ندیده است؛ او به تلاش های آژانس در این زمینه اشاره کرده و گفته بود: «اکنون نوبت ایران است تا همکاری خود با این نهاد را افزایش دهد» او خوب می دانست که اشاره اش به چه موضوعاتی است و این موضع دوگانه اش چه تبعاتی دارد. او به همین نکات بسنده نکرده و در ادامه اظهار امیدواری کرده بود چارچوب مناسبی برای گفت و گو در این زمینه فراهم شود، چرا که گفت وگو نه تنها درباره برنامه هسته ای بلکه در تمامی مسائل کارساز است. اما طبق عادتی که بعدها دراظهارنظرهایش درباره ایران بیشتر دیده شد، این گونه تیر خلاص را به برنامه هسته ای تهران زد که «متاسفانه این روند در قبال ایران به آسانی پیش نمی رود.»

ویکی لیکس با انتشار سندی درباره آمانو و انتخاب او به عنوان مدیرکل آژانس از دلیل برخی رفتارها و موضعگیری های این نهاد در دوران مدیرکلی او پرده برداشت. هر چند درباره اهداف ویکی لیکس از انتشار اسناد محرمانه همیشه تردیدهای بسیاری وجود دارد ولی موضعگیری های مختلف درباره این اسناد نشان می دهد این سایت افشاگر حداقل تعهدی در برابر روابط رایج قدرت های بین المللی ندارد و بدون ملاحظه منافع کشورهای قدرتمند در مناسبات بین المللی دست به افشاگری می زند. این وبسایت با انتشار سندی مدعی شده بود که آقای مدیرکل پیش از تصدی این پست برای جلب حمایت آمریکا در جلسه با نمایندگان این کشور در آژانس بین المللی انرژی اتمی تعهداتی را به آنها داده است.این سند که به تعهد آمانو به سیاست های ایالات متحده در آژانس بین المللی انرژی اتمی و موضع این کشور در برابر کشورها و پرونده های جاری این نهاد بین المللی اشاره داشت، باعث شد بیش از پیش وی را «کارمند دفتر نمایندگی آمریکا در آژانس» بدانند؛ عنوانی که بیش از گذشته به کنایه توسط تحلیلگران مسائل بین المللی و هسته ای برای آمانو مورد استفاده قرار گرفت.

انتقاد رسانه های بین المللی از رویکرد آژانس

هرچند این سند افشاگرانه مهر تائیدی بر ادعاها درباره موضعگیری های او بود، اما مرور اظهارنظرهای مقامات کشورهای دیگر و رسانه های بین المللی نیز احتمال وجود این ارتباط را تقویت می کند. آمانو برخلاف رویه مدیرکل سابق آنقدر در اظهارنظرهایش به سیاست های آمریکا نزدیک شده است که حتی کوچک ترین انتقاداتی از رفتار آمریکا و کشورهایی مانند اسرائیل که هیچ گونه تعهدی در برابر آژانس ندارند، دیده نمی شود. همین رویه آقای مدیرکل علاوه بر تقویت گمانه ها درباره وابستگی او به آمریکا انتقادهای بسیاری را از وی برانگیخته است.

استفاده از ادبیات مورد استفاده از سوی دیپلمات های ایالات متحده در گزارش ها و اظهارنظرها یکی از این دلایل شمرده می شود. این موضوع آن قدر به وضوح توسط آمانو رعایت می شد که سخنگوی کاخ سفید در اظهارنظری به آن اشاره کرد. او در گفت وگو با خبرنگاران درباره یکی از گزارش های منتشر شده توسط مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی این گونه واکنش نشان داد: «گزارش جدید آمانو درباره برنامه هسته ای ایران بازتاب نگرانی آمریکا درباره این برنامه هسته ای است، اما تلاش ها برای حل این پرونده به شیوه ای دیپلماتیک ادامه دارد. دولت اوباما جامعه بین الملل را در اقدامی بی سابقه برای اعمال فشار و منزوی کردن جمهوری اسلامی ایران تحریک کرده است!»

این هماهنگی آشکار نتوانست رسانه های بین المللی را نیز بی تفاوت گذارد و اشپیگل در گزارشی از او انتقاد کرد. در این گزارش خبرنگار اشپیگل از آمانو پرسیده بود که انتشار اسناد ویکی لیکس و گفته ها درباره این که مدیریت او به تقویت نفوذ آمریکا در این نهاد منجر شده، شرمنده است یا نه؟ آمانو در پاسخ به اشپیگل گفته بود: «اگر با انتخاب من منافع آمریکا بهتر حفظ شود؛ این موضوع به خودی خود موجب شرمندگی نیست.»خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز از کنار این موضوع نگذشته و در گزارشی نوشت: «آژانس هسته ای سازمان ملل که مسئول تحقیق درباره فعالیت هسته ای ایران است، برای تهیه بخش اعظم اطلاعات خود به آمریکا و متحدانش وابسته است.» این خبرگزاری به مقایسه تردیدها و اطلاعات قرار گرفته در اختیار آژانس توسط آمریکا درباره برنامه هسته ای ایران با موضوع تولید سلاح کشتار جمعی در عراق پرداخت و ادامه داد: «با توجه به داعیه آمریکا درباره تولید سلاح کشتار جمعی در عراق، بسیاری از کشورهای دنیا اطلاعات آمریکا درباره تولید سلاح را به دیده شک می نگرند، آمریکا از آن داعیه برای توجیه جنگ در عراق استفاده کرد، اما بعدها مشخص شد که عراق از این تسلیحات بی بهره بوده است.»نمونه دیگری از این ارتباط، جزئیاتی از گزارش های آژانس درباره برنامه هسته ای ایران است که پیش از انتشار از زبان مقامات آمریکایی و حتی برخی رسانه های این کشور منتشر می شد. این اتفاق درباره یکی از گزارش های آمانو به قدری بد جلوه کرد که حتی پس از انتشار این گزارش برخی رسانه ها این طور از او انتقاد کردند که پیش نویس گزارش آمانو را رسانه ها و مقامات آمریکایی برای او تهیه کرده اند.

به هر حال این آژانس بین المللی انرژی اتمی است که باید درباره ابعاد برنامه اتمی کشورهای مختلف اظهارنظر کند و صلاحیت رسیدگی به امور فنی و حقوقی آن نیز به عهده همین نهاد است؛ اما آمانو از سال 2009 تاکنون با تغییر رویکرد آژانس موجب خدشه دار شدن اعتبار این نهاد بین المللی شده است. از آن رو که هیچ نهاد دیگری صلاحیت رسیدگی به این امور را ندارد باید کشورهای عضو و بخصوص جنبش عدم تعهد سازوکار مناسب تری را برای نظارت بر فعالیت های آژانس و شخص مدیرکل آن در نظر گیرند تا به آسانی از چارچوب های تعیین شده برای آژانس تخطی نشود.

تاثیر آقای مدیرکل در پرونده ایران

رویکرد آمانو به برنامه هسته ای ایران به عنوان یکی از مهم ترین پرونده های روی میز آژانس بین المللی انرژی اتمی از چند منظر مورد انتقاد قرار گرفته است. معمولا گزارش های نهاد تحت مدیریت او از چارچوب مسائل فنی و حقوقی خارج می شود و به ابعاد سیاسی این مساله می پردازد. طرح این موضوع که همواره فعالیت های ایران نیازمند بررسی بیشتر است در گزارش های او جای برداشت های سیاسی را باز می گذارد.

این گزارش ها تاکید می کند ایران همکاری خوبی داشته است، اما برای اطمینان از صلح آمیز بودن فعالیت های این کشور نیاز به همکاری بیشتری از سوی تهران است. منتقدان، این رفتار آمانو را موجب زیر سوال رفتن حیثیت حرفه ای آژانس قلمداد می کنند.

برخی گلایه های نمایندگان ایران در آژانس به این دلیل است که آمانو به اندازه ای که در گزارش هایش به ادعاهای غربی علیه ایران می پردازد از همکاری ها و شفاف سازی های ایران در زمینه برنامه هسته ای خود سخن نمی گوید. آنها این رویکرد را موجب تحت الشعاع قرار گرفتن گزارش های ایران در آژانس می دانند؛ گزارش هایی که با این رویه مدیرکل کمتر به گوش اعضای آن نیز می رسد.

سیدناصر نعمتی / جام جم


اشتراک گذاری :
ارسال نظر