طعم و تجربه شیرین سازندگی/ آیا سازندگی «ساختمانی‌ها» را فعال می‌کند
چهار ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، نهاد جهاد سازندگی فارغ از بوروکراسی موجود سازمان‌های آن روز و با ساختاری منحصر به فرد که به شدت متناسب با انقلاب نوین اسلامی بود ، به وجود آمد و به سرعت کارآمدی خود را در تحقق اهداف اثبات کرد. اندیشه تأسیس جهاد سازندگی، نخستین‌بار با عنوان طرح اعزام گروه‌‌های ۱۰ نفره دانشجویی به مناطق محروم و با پیشنهاد یکی از اعضای هیئت علمی دانشکده فنی دانشگاه تهران، مطرح شد. ایده ابتدایی تشکیل نهادی دانشجویی برای اداره مناطق بحرانی محروم و دورافتاده از جمله کردستان، سیستان و بلوچستان، گنبد و ترکمن صحرا، مسجدسلیمان و خوزستان و چهارمحال و بختیاری و هدایت امور سیاسی و فرهنگی و فعالیت‌های انقلابی و مردمی این مناطق با استفاده از امکانات ارتش در جلسه جمعی از دانشجویان و استادان دانشگاه‌های پلی‌تکنیک (امیر کبیر)، صنعتی شریف، تهران، شهید بهشتی و علم و صنعت ایران در حضور نخست‌وزیر وقت، مهدی بازرگان، مطرح شد. اولین نماینده این گروه دانشجویی، محمدتقی امان پور بود که رابط این گروه دانشجویی با نخست‌وزیری بود. بعدها و پس از یک دوره آغازین، جهاد سازندگی به وزارتخانه‌ای در دولت تبدیل شد و انصافا در تمامی عرصه ها خوش درخشید.
جهادسازندگی در جنگ، نقش بزرگی ایفا کرد و به گفته فرماندهان جنگ، یکی از دلایل عدم شکست ایران در جنگ حضور این نهاد انقلابی در جنگ بود. جهاد سازندگی تنها به فاصله 15 روز پس از شروع جنگ، اولین اکیپ‌های خود را به سوی جبهه‌های غرب و جنوب کشور آغاز کرد و در خطوط مقدم جبهه و پشت جبهه مستقر نمود و از همان آغاز، فعالیت مستمر خود را آغاز کرد. بسیاری از نیروهای این نهاد به شکل داوطلبانه به مدافعین مرزهای کشور و انقلاب اسلامی پیوستند و به سرعت تبدیل به یکی از ضلع‌های اصلی جنگ شدند.
با تشکیل واحد «پشتیبانی مهندسی جنگ جهادسازندگی»، این نقش به شکل سازمان‌یافته‌تر و مؤثرتر نمایان شد و از آن به بعد فعالیت‌های جهاد سازندگی وارد مرحله جدیدی شد که تا پایان جنگ ادامه یافت. جهاد سازندگی در جنگ حضور مهندسی داشت و با ساخت پل، سنگر، خاکریز و جاده در مناطق مختلف باعث پیشرفت سربازان در جنگ می‌شد که در این زمینه می‌توان به احداث پل بعثت بر رودخانه اروند اشاره کرد. جهاد سازندگی در جنگ یک قرارگاه مرکزی و ۵ قرارگاه محور عملیاتی شامل قرارگاه کربلا، نوح، نجف، حمزه سیدالشهدا، رمضان داشت.
مهمترین اهداف جهاد سازندگی شامل ابلاغ پیام انقلاب اسلامی و کمک رسانی به اقصی نقاط دور افتاده و محروم روستایی کشور؛ محرومیت‌زدایی و ارائه خدمات عمرانی، رفاهی، بهداشتی و آموزشی به روستاییان و عشایر؛ فراهم آوردن زمینه‌های حضور و مشارکت گسترده روستاییان در عرصه تولید و سازندگی؛ اولویت دادن به روستا به عنوان پایگاه تولید و کشاورزی و خودکفایی غذایی در کشور؛ حرکت به سوی استقلال و خودکفایی کشور از طریق توسعه کشاورزی، دامداری، صنایع روستایی با همکاری سایر دستگاههای اجرایی و جلب مشارکت اقشار مختلف مردم؛ مسئولیت بخش عمران و صنایع روستایی، آبرسانی، برق رسانی، احداث راه، بهسازی و توسعه صنایع روستایی؛ حفظ، احیاء، حمایت و بهره‌برداری از عرصه‌های جنگلی، مرتعی و بیابانی؛تولید و تامین فرآورده‌های دامی و پروتئینی در کشور، گوشت قرمز، گوشت سفید، تخم مرغ، شیر، ماهی ؛ توسعه آبخیزها، عملیات آبخیزداری، حفاظت از آب و خاک و بروز سیل؛ جلب مشارکت مردم و بسیج تواناییهای روستاییان با آموزش و انتقال دانش فنی جدید برای افزایش کارایی روستاییان در تولید و سازندگی و... بوده است.
در همین راستا بورس نیوز، با محمدتقی امان پور نخستین رییس جهاد سازندگی گفت و گویی انجام داد که به شرج زیر است:
جهادسازندگی از کجا آغاز شد؟
در ۲۷ خرداد ماه سال ۱۳۵۸ با فرمان امام، نهضتی بزرگ برای جهادسازندگی به راه افتاد. جهادسازندگی با محوریت محرومیت زدایی در کشور و آبادانی خرابی‌های رژیم گذشته تشکیل شد و یکی از رخدادهای مهم انقلاب اسلامی محسوب می‌شود که شکل‌گیری و روند حرکت آن توانست دستاوردهای فراوانی را عاید نظام اسلامی ایران کند. جهاد سازندگی عهده‌دار وظایفی چون عمران و آبادانی روستاها، تامین و تولید فرآورده‌های پروتئینی و غذایی (امور دام و شیلات)، فعالیت در عرصه وسیع منابع طبیعی، آبخیزداری، آموزش و تحقیقات، ترویج و مشارکت مردمی در بسیج نیروهای مردمی در امر تولید و سازندگی و... باشد.
بازخوردها به این صنعت چگونه بود؟
در همان ابتدای کار، جوان‌های انقلابی آن روز عزم خود را جزم کردند و داوطلبانه به سوی روستاها و مناطق محروم شتافتند، یکدل و یکصدا. حتی آن روز‌ها تهران و شهر‌های بزرگ ایران هم پر بود از مردمی که از هیچ امکاناتی برخوردار نبودند.
جهادسازندگی با وظیفه محوری محرومیت‌زدایی و عمران و آبادانی روستاهای کشور فعالیت خود را آغاز کرد. جهادگران پرشور و نشاط و انقلابی در سایه ایمان و تعهد و توکل به خداوند متعال توانستند در این مسئولیت های خطیر موفقیت شوند، جهادسازندگی در جنگ نیز با قبول مسئولیت‌های متعدد چون ارائه خدمات فنی و مهندسی و ساخت سنگر، خاکریز و پل و... در خطوط مقدم جبهه و جنگ شگفتی ساز شدوجهادگران ازسوی امام راحل لقب «سنگرسازان بی سنگر»راکسب کنندو پس از اتمام جنگ جهادسازندگی با کوله باری از تجربه و انگیزه‌ای قوی‌تر پابه میدان بازسازی و سازندگی گذاشت.
دستاوردها در آن دوران به چه شکلی بود؟
دستاورد تلاش این جهادگران در همان مدت کوتاه ساخت مسکن، مدرسه و توسعه خدمات، امکانات و راه‌های روستایی بود، تلاشی که نتیجه آن برخورداری ۸۶ درصد جمعیت روستایی از آب آشامیدنی، پیشرفت جاده‌های آسفالته روستایی از سه هزار کیلومتر در سال ۵۷ به ۱۰۴ هزار کیلومتر در حال حاضر و دارا بودن ۹۹ درصد روستاها از نعمت برق است.
دستاوردهای جهاد سازندگی فقط محدود به عمران و آبادانی شهرها و روستا ها نبود و این نهاد مردمی، در دوران جنگ تحمیلی نیز با روحیه جهادی و با حداکثر توان از ارزش های نظام دفاع کردند و پس از جنگ هم به آبادانی ویرانی های جنگ پرداختند.
پایان جنگ تحمیلی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
پس از پایان جنگ، جهاد سازندگی با تمام امکانات خود به بازسازی مناطق جنگ‌زده پرداخت . در سال 1375، جهاد سازندگی طرح بسیج سازندگی را به منظور بهره‌گیری از تواناییهای جوانان تحصیل‌کرده در رشته کشاورزی و نیز تأمین نیروی انسانی در بخش ترویج و توسعه روستایی مطرح کرد که نخستین مرحله آن در 1378 با به‌کارگیری نیروهای فارغ‌التحصیل کشاورزی در دوره نظام وظیفه به اجرا درآمد.
جهاد سازندگی به منظور برقراری پیوند بین فعالیت‌های اجرایی با مراکز تحقیقاتی، اقداماتی کرد؛ از جمله راه‌اندازی شش مؤسسه تحقیقاتی مادر شامل رازی (فعال در زمینه تولید واکسن‌های پزشکی و دامپزشکی)، جنگل و مرتع، دامپروری، شیلات، آبخیزداری و مهندسی، مرکز اطلاع‌رسانی و خدمات علمی جهاد سازندگی به عنوان نخستین مرکز اطلاع‌رسانی علمی کشور. مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد سازندگی. جهاد سازندگی در دوران فعالیتش، دستاوردهای مهمی داشته است.
دستیابی به خودکفایی و بی‌نیازی از واردات در بخش دام و طیور؛ بهره‌گیری از روش‌های مناسب صید در بخش شیلات؛ پرورش و تولید سالانه هزاران تن میگو و ماهیان سردابی و گرمایی، اجرای بیش از دو هزار طرح راه‌سازی، ساخت مدرسه، جایگاه سوخت، چاه کشاورزی و برق‌رسانی و احداث جایگاه‌های توزیع سوخت در بخش عشایر، اجرای طرح ساماندهی خروج دام از جنگل، مدیریت و احیا و غنی‌سازی جنگل‌های دیگر کشور، اجرای طرح ملی تعاون دام و مرتع، توسعه فضای سبز و جنگل‌کاری و ایجاد کمربندهای سبز حفاظتی در بخش منابع طبیعی و کمک به مناطق محروم کشورهای مسلمان از جمله اقدامات این نهاد است.
پس تجربه خوبی بوده است؟
آنقدر تجربه جهاد سازندگی برای ما ایرانی‌ها شیرین بود که در پی آن جهاد کشاورزی آمد، جهاد خودکفایی آمد، جهاد دانشگاهی و نانو فناوری آمد، ما فهمیدیم که در هر عرصه‌ای روحیه جهادی داشته باشیم، پیروز خواهیم بود.
پس از دوران دفاع مقدس، به منظور رفع برخی نابسامانی‌ها، دولت مکلف شد جهت اصلاح نظام اداری، کاهش تصدی‌های غیرضروری، ارتقای بهره‌وری و کارایی نیروی انسانی و مدیریت دستگاههای اجرایی، حذف موازی کارهای و تجمیع امور کشاورزی، دام، توسعه و عمران روستایی تدبیری بیندیشد. به همین دلیل، لایحه ادغام وزارتخانه‌های جهادسازندگی و کشاورزی و تشکیل وزارت جهادکشاورزی از سوی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تهیه و سرانجام در دی ماه سال ۱۳۷۹ به تصویب نمایندگان مجلس و شورای نگهبان رسید.
جهاد کشاورزی و جهادسازندگی، این دو اسم چگونه کنار هم نشست؟
جهاد سازندگی با وزارت کشاورزی ادغام شد، اما راه جهادگران همچنان ادامه دارد و تشکیل جهاد دانشگاهی ثمره همین روحیه انقلابی است.
روحیه جهادی تا دهه هشتاد شمسی ادامه یافت تا جایی که در مباحث هسته‌ای و نانو تکنولوژی نیز تبلور خود را نشان داد؛ حال نسل جوان انقلابی، پرچمدار توسعه و آبادانی مناطق محروم شدند با همان روحیه جهادی اول انقلاب و باز هم برپایی اردو‌های جهادی.
حال در شرایطی هستیم که همان روحیه جهادی جوانان سال ۵۷ در جوانان انقلابی امروز دمیده شده و راهشان با قوت ادامه دارد. جوان‌هایی که هم در عرصه سازندگی و هم در عرصه علم و دانش تنها هدفشان سربلندی ایران اسلامی است. روحیه‌ای که می‌تواند علاوه بر کاهش مشکلات و فشار‌ها، کشور را به پیشرفت و اهداف و آرمان‌های بنیانگذار انقلاب اسلامی برساند.
ان شاءالله كه اين نهاد مقدس دو باره احيا شود اقتصاد ما را سر وسامان دهد.