کارآیی و چالش های پیش روی سبدگردانان داخلی در مقایسه با دنیا

تولد صنعت سبدگردانی در ایران پس از تصویب قانون بازار اوراق بهادار مصوب آذر 84 صورت گرفت. بر اساس تعریفی که در ماده یک همین قانون آمده، سبدگردان شخص حقوقی شناخته می‌شود که در قالب قراردادی مشخص و به منظور کسب انتفاع، به خرید و فروش اوراق بهادار برای سرمایه‌گذار می‌ پردازد. اولین شرکت سبدگردان در سال 1390 تأسیس شد و هم اکنون ده شرکت سبدگردان فعال داریم. شرکت سبدگردان تصمیم ‌نگار ارزش آفرینان هم به عنوان یکی از سبدگردان‌ هایی مورد تأیید و نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار اخیراً پس از اخذ مجوز از سازمان، فعالیت خود را در حوزه سبدگردانی آغاز کرده است.

مدیر عامل شرکت سبدگردان تصمیم نگار ارزش آفرینان ضمن بیان این مطلب در گفتگو با خبرنگار بورس نیوز، در پاسخ به این سوال که آیا در سایر کشورها سبدگردانی به صورت موجود در ایران وجود دارد؟ عنوان کرد: آنچه در ایران به عنوان شرکت سبدگردان معرفی می ‌شود در سایر کشورها با عناوین مختلفی همچون شرکت‌ های مدیریت دارایی (Asset Management)، مدیریت پرتفوی (Portfolio Management)، مدیریت سرمایه (Investment Management) و مدیریت ثروت (Wealth Management) شناخته می ‌شوند که در این میان معادل مدیریت دارایی از سایر عبارات، با محتوای سبدگردانی که در بازار سرمایه ما رواج پیدا کرده، تجانس بیشتری دارد. حال اگر سبدگردان را مرادف Asset Management بدانیم، متخصصین حرفه‌ای فعال در این دست شرکت ‌ها که عملاً مدیریت دارایی به عهده آنان است، را باید Asset Managemer یا مدیران دارایی دانست.

محمد صفری ادامه داد: شرکت‌های سبدگردان در دنیا از حیث ساختار مالکیتی، به چند دسته تقسیم می‌شوند. برخی از آن‌ها در شرکت های سرمایه‌گذاری مستقل فعالیت می‌کنند و برخی دیگر ممکن است بخش ‌هایی از بیمه، بانک ها و یا سایر نهاد‌های مالی باشند. در حال حاضر در ایران 10 شرکت سبدگردان فعال داریم که همگی سهامی خاص و سهامداران آن ‌ها هم اشخاص حقیقی هستند. اگر چه اخیراً سازمان بورس تأسیس شرکت سبدگردان برای اشخاص حقوقی همچون کارگزاری ‌ها را نیز بلامانع اعلام کرده، اما هنوز هیچ یک از کارگزاری ‌ها موفق به تبدیل دپارتمان سبدگردانی خود به یک شرکت سبدگردان نشده‌اند.

این مقام مسئول در رابطه با تمایز سبدگردان از سایر موسسات مالی عنوان کرد: شرکت ‌های سبدگردان به طور کلی با پول خود سرمایه‌گذاری نمی ‌کنند، بلکه برای مشتریان سرمایه‌گذاری می‌ کنند. بنابراین درآمد اصلی شرکت ‌های سبدگردان از محل درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری نیست، بلکه حاصل از کارمزد عملیات سبدگردانی است. علاوه بر این، شرکت ‌های سبد گردان همانند سایر موسسات مالی همچون بانک‌ ها از حمایت دولتی برخوردار نیستند و به همین خاطر هم شرکت‌ های سبدگردان باید به طور صریح به مشتریان اعلام کنند که بازده سرمایه‌گذاری و اصل سرمایه آن ها توسط هیچ نهادی تضمین نمی‌شود.

صفری به این سوال که مشتریان سبدگردان ها در دنیا اغلب چه کسانی هستند؟ اینگونه پاسخ داد: به طور کلی مشتریان سبدگردان ‌ها به دو دسته مشتریان حقیقی و مشتریان نهادی تقسیم می‌ شوند. مشتریان حقیقی هم یا اشخاص عادی که منظور همان خانوارها (Houselods) هستند یا افراد ثروتمند (HNWI)، کما این که مشتریان نهادی هم شامل شرکت ‌های بیمه، صندوق ‌های بازنشستگی، بانک‌ ها و... می ‌شوند. به عنوان مثال در سال 2014 در اروپا 24درصد از مشتریان سبدگردان ‌ها را مشتریان خرد و 76 درصد مابقی را مشتریان نهادی تشکیل می ‌دادند که از این میان 32درصد را صندوق‌ های بازنشستگی، 42درصد را شرکت ‌های بیمه، 3 درصد بانک ‌ها و مابقی را سایر نهاد ها تشکیل می ‌دهند.

این کارشناس ارشد بازار سرمایه در رابطه به ابزارهای مالی مورد استفاده در این نهادها در دنیا و ایران توضیح داد: ابزارهای مورد استفاده سبدگردان ‌ها در دنیا عمدتاً حساب اختصاصی (Separate Account)، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سرمایه متغیر (Open-end Mutual Fund)، صندوق‌ های سرمایه‌گذاری با سرمایه ثابت (Mutual Fund Closed-end)، صندوق ‌های بازار پول (Money Market Fund)، صندوق ‌های قابل معامله در بورس (ETF)، صندوق های ETF ترکیبی (Synthetic ETFs)، صندوق سهام خصوصی (Private Equity Fund)، و نهایتاً صندوق پوششی (Hedge Fund) هستند که از این میان صندوق‌ های سرمایه‌گذاری با سرمایه متغیر با حدود 40 درصد و حساب های اختصاصی با حدود 35 درصد، بیشترین وزن را به خود اختصاص می ‌دهند.

وی ادامه داد: حساب‌ های اختصاصی شبیه به همین قرارداد های سبدگردانی در ایران هستند که طی آن سبدگردان با پول مشتری در یک کد مخصوص به مشتری خرید و فروش می ‌کند. اطلاعات کمی در مورد این بخش موجود است چرا که قراردادها خصوصی هستند و می‌ تواند میان مشتریان تفاوت های قابل ملاحظه ای باشد. صندوق ‌های قابل معامله ترکیبی عمدتاً در اروپا معامله می شوند و به جای نگه داری مستقیم دارایی ها، بازدهی این صندوق ها از اوراق مشتقه به خصوص سوآپ حاصل می شود. استفاده گسترده از اوراق مشتقه منجر به افزایش نگرانی ها نسبت به اهرم پرتفوی، ریسک و ضمانت دارایی‌ ها شده است. از این رو تعداد این صندوق ها رو به کاهش است.

صفری تاکید کرد: صندوق‌ های سهام خصوصی شامل سهامی هستند که در بازار سهام عمومی قابلیت معامله ندارند مثل سهام شرکت های خصوصی و یا شرکت‌ هایی که از بورس اخراج شده ‌اند. این صندوق ها بر شرکت هایی که سهام ‌شان را در پرتفوی خود دارند، همواره نظارت می ‌کنند و در مدیریت آن ها مشارکت می ‌کنند تا بازدهی خود را از طریق فروش یا عرضه اولیه کردن این شرکت ها به حداکثر برسانند. همچنین این صندوق ها نقدشوندگی پایینی دارند، به علاوه این که ریسک بازار این صندوق‌ ها به این علت که در شرکت‌ هایی سرمایه گذاری می‌ کنند که در بورس معامله نمی شوند، محدود است.

مدیر عامل شرکت سبدگردان تصمیم نگار ارزش آفرینان تصریح کرد: صندوق‌ های پوشش ریسک یا همان صندوق ‌های پوششی گستره‌ زیادی از استراتژی های سرمایه گذاری را پوشش می دهد، از سهام با نقدشوندگی بسیار بالا تا ابزارهای بدهی با عدم نقدشوندگی، این صندوق‌ ها تمایل دارند که با توجه به استراتژی سرمایه‌گذاری‌ شان از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک بسیار چابک تر عمل کنند تا به طور بالقوه مشخصات ریسکشان را سریع تر تغییر دهند. استفاده از اهرم و اوراق مشتقه نیز بسته به نوع استراتژی هر صندوق کاملاً متفاوت است. به این ترتیب می‌توان گفت ابزارهای مورد استفاده توسط سبدگردان ‌ها در ایران حساب‌ های اختصاصی یا همان قراردادهای سبدگردانی رایج، انواع صندوق ‌های سرمایه‌گذاری و صندوق ‌های قابل معامله در بورس و فرابورس است.

این مقام مسئول با اشاره به شرکت های مدیریت دارایی دنیا گفت: بزرگترین شرکت مدیریت دارایی در دنیا گروه بلک راک (Black Rock) با 4,770 میلیارد دلار دارایی تحت مدیریت است و بعد از آن گروه ونگارد (The Vanguard Group) با 3,149 میلیارد دلار دارایی تحت مدیریت در سال 2015 میلادی قرار دارد. دیگر شرکت ‌ها دارایی کمتر از 3000 میلیارد دلار در مدیریت خود دارند. این دو شرکت هر دو آمریکایی هستند،‌ اگرچه در سایر شرکت ‌های بزرگ مدیریت دارایی نام شرکت‌ های اروپایی و بعضاً آسیایی نیز به چشم می ‌خورد. همانطور که عنوان شد، اعداد و ارقام مربوط به دارایی‌ های تحت مدیریت سبدگردان‌ ها بسیار بزرگ است. جالب است بدانید نسبت دارایی ‌های تحت سبدگردانی (AUM) به تولید ناخالص ملی (GDP) در انگلستان 282درصد، در آمریکا 174درصد و در فرانسه 146درصد است، این در حالی است که کل بازار سرمایه ایران 110 میلیارد دلار ارزش دارد که با لحاظ تولید ناخالص داخلی 370 میلیارد دلاری نسبت ارزش بازار سرمایه به کل تولید ناخالص داخلی حدود 30درصد می‌ باشد. حال که بحث به ارزش بازار سرمایه رسید شاید بد نباشد مقایسه ‌ای هم در این خصوص داشته باشیم. بر اساس رتبه‌بندی ‌های صورت‌گرفته از دارایی ‌های تحت مدیریت سبدگردان ‌های بزرگ دنیا در سال 2015، کل ارزش بازار سرمایه ایران معادل دارایی ‌های تحت مدیریت یک شرکت سبدگردان فرانسوی است که رتبه 134 را در لیست سبدگردان ‌های بزرگ دنیا به خود اختصاص می‌دهد.

در خاتمه محمد صفری در رابطه با چالش های پیش ‌روی سبدگردان‌ ها در ایران و راهکار های موجود برای آن، توضیح داد: به نظر بنده از آنجا که صنعت سبدگردانی در ایران نوپاست و در مراحل اولیه حیات خود به سر می ‌برد، لازم است با حمایت‌ هایی که از جانب مسئولین بازار سرمایه صورت می ‌گیرد این صنعت را یاری رساند تا هر چه زودتر شاهد رشد و شکوفایی آن باشیم. یکی از چالش ‌های پیش‌ روی سبدگردان ‌ها مقررات و ضوابط محدود کننده‌ ای است که در تأسیس و شروع فعالیت آن ‌ها لازم الاجراست. به عنوان مثال الزام یک شرکت جدید التأسیس به خرید یک واحد اداری ملکی یا تعیین تعداد مشخصی از پرسنل حرفه‌ ای و... که در حال حاضر جزء الزامات اولیه برای سبدگردان‌ ها محسوب می ‌شود، توسعه کسب وکار آن‌ها را با تردید جدی مواجه می‌کند. زیرا همانطور که می ‌دانیم در اغلب شرکت ‌ها در ابتدای کار نسبت هزینه به درآمد بیشتر است، حال اگر یک سری هزینه‌ها به شرکتی جدید التأسیس در همان سال ‌های اول تحمیل شود، توان شرکت برای استمرار فعالیت گرفته می ‌شود. به همین ترتیب از حیث عملکردی هم ملاحظاتی از قبیل عدم تطابق دستورالعمل‌ های موجود با رویه‌ های جاری افتتاح حساب اختصاصی سبدگردانی توسط شبکه بانکی، یا عدم توسعه سامانه‌ های سبدگردانی با دقت بالا و... وجود دارد که به نظر می‌رسد رفته رفته و با همفکری و همکاری مسئولین ذی ‌ربط با رفع این دست مشکلات، گشایش بیشتری در این صنعت رخ دهد.

جهت عضويت در كانال تلگرام #اخبار #اقتصادي #بورس_نيوز روي لينك زير كليك كنيد و گزينه JOIN را بزنيد.

https://telegram.me/boursenews_ir