به گزارش بورس نیوز، بازار آتی بخش از بازار سرمایه است که سرمایه‌گذاران زیادی در آن فعالیت می‌کنند. فعالان بازار آتی در صورت محاسبات و پیش‌بینی‌های اشتباه، متحمل ضرر و زیان می‌شوند و از آن جایی که فرآیند تسویه در این بازار به صورت روزانه انجام می‌شود، ممکن است سرمایه‌گذار زیان‌دیده در وضعیت «کال مارجین» قرار بگیرد. در این مقاله قصد داریم به صورت کامل نحوه تسویه و خروج از کال مارجین را توضیح دهیم. با ما همراه باشید.
بررسی وضعیت حساب عملیاتی و کال مارجین
فرآیند معاملات در بازار آتی به این شکل است که شخص سرمایه‌گذار قبل از اخذ موقعیت خرید یا فروش، باید حساب عملیاتی خود را شارژ کند. در این بازار شخص خریدار و فروشنده بر اساس قرارداد به معامله متعهد می‌شوند و در همین راستا باید وجهی را به عنوان وجه تضمین که در بازار آتی مشخص است، به حساب عملیاتی خود واریز کنند.
هنگامی که در فرآیند معاملات، موقعیت خرید یا فروش اخذ شد، این مبلغ به عنوان وجه تضمین در حساب معاملاتی خریدار و فروشنده، بلوکه می‌شود. حساب عملیات سرمایه‌گذاران با توجه به روند معاملات هر نیم ساعت یک بار به روزرسانی می‌شود. با توجه به میزان موجودی حساب عملیاتی نسبت به وجه تضمین اولیه، ممکن است وضعیت حساب سرمایه‌گذار شامل این سه حالت شود:
۱. وضعیت نرمال
۲. وضعیت ات ریسک
۳. وضعیت کال مارجین
در ادامه به صورت مجزا به بررسی و توضیح هر یک از این حالت‌ها در بازار آتی می‌پردازیم.
وضعیت نرمال
اگر بعد از فرآیند تسویه در روند معاملات، برای سرمایه‌گذار سود در نظر گرفته شود، حساب عملیاتی این فرد به همان میزان شارژ خواهد شد. در این حالت حساب عملیاتی سرمایه‌گذار ممکن است بیشتر یا برابر ارزش تضمین اولیه، موجودی داشته باشد، این حالت در بازار آتی با عنوان «وضعیت نرمال» شناخته می‌شود.
وضعیت ات ریسک
بر عکس حالت قبلی اگر بعد از فرایند تسویه سرمایه‌گذار زیان‌دیده شود، وجه ضرر به صورت خودکار از حساب عملیاتی فرد کسر می‌شود. طبق قوانین مربوط به بازار آتی، کسر موجودی در حساب عملیاتی تا ۳۰ درصد زیر وجه تضمین اولیه، مشکلی به وجود نمی‌آورد. در نهایت به این وضعیتی که موجودی حساب معامله‌گر از ارزش تضمین اولیه کمتر باشد، وضعیت «ات ریسک» گفته می‌شود. در این حالت شخص سرمایه‌گذار به این کمبود موجودی رسیدگی کند تا از ورود به حالت کال مارجین جلوگیری کرده باشد.
وضعیت مارجین کال
اگر بعد از به‌روزرسانی حساب عملیاتی، موجودی حساب کمتر از ۷۰ درصد وجه تضمین اولیه باشد، حساب عملیاتی معامله‌گر در وضعیت کال مارجین قرار می‌گیرد. در این حالت یک اخطاریه با عنوان «افزایش وجه تضمین جبرانی» برای معامله‌گر ارسال می‌شود. برای درک بهتر از این حالت‌های مختلف پیشنهاد می‌کنیم به نکات زیر توجه کنید:
به‌روزرسانی حساب عملیاتی بر اساس آخرین مصوبات سازمان بورس، هر نیم ساعت یک بار انجام می‌شود.
• در فرایند به‌روزرسانی حساب‌های عملیاتی، زیان‌ها هر نیم ساعت یک بار و سود‌ها در پایان جلسه معاملاتی در حساب عملیاتی معامله‌گر، اعمال می‌شود.
• در نظر داشته باشید که کارگزاری آگاه با استفاده از یک امکان به نام «پیش‌بینی وضعیت حساب» در سامانه آنلاین معاملات خود، این امکان را ایجاد کرده که معامله‌گران به صورت مداوم از وضعیت حساب عملیاتی خود اطلاع داشته باشند.
مثال:
فرض کنید وجه تضمین مورد نیاز برای قرارداد‌های آتی زیره در بازار آتی، ۵۰۰ هزار تومان باشد. معامله‌گر طبق قرارداد حساب عملیاتی خود را به میزان ۵۰۰ هزار تومان شارژ می‌کند و در مرحله بعد در موقعیت خرید یا فروش قرار می‌گیرد. در این مرحله فرض کنید مطابق با جدول زیر، حساب عملیاتی فرد در حالت‌های مختلف قرار می‌گیرد:
مطابق این مثال حداقل وجه تضمین برابر با ۵۰۰.۰۰۰*۰.۷= ۳۳۰.۰۰۰ است. به زبان ساده اگر موجودی حساب معامله‌گر حتی یک ریال از این مبلغ کمتر باشد، شخص سرمایه‌گذار در وضعیت کال مارجین قرار می‌گیرد.
مراحل خروج معامله‌گر از وضعیت کال مارجین
افرادی که در وضعیت کال مارجین قرار می‌گیرند، می‌توانند با استفاده از سه روش مختلف از این وضعیت خارج شوند. اولین روش، «واریز وجه» به حساب عملیاتی است. روش دوم «بستن موقعیت‌های باز» در روند معاملات و در نهایت شخص معامله‌گر می‌تواند حساب عملیاتی را به اندازه لازم شارژ کند و به صورت هم‌زمان موقعیت‌های باز را ببندد. دقت داشته باشید که مهلت در نظر گرفته شده برای واریز وجه و خروج از وضعیت کال مارجین، تا اتمام مهلتی است که کارگزاری برای معامله‌گر تعیین کرده است.
اگر شخص معامله‌گر در زمان تعیین شده نتواند به حساب خود وجه واریز کند، کارگزاری موظف است به صورت خودکار موقعیت‌های باز را ببندد تا در نهایت شخص معامله‌گر از این وضعیت خارج شود. در این فرآیند اگر شخص معامله‌گر چندین موقعیت باز داشته باشد، کارگزاری فقط تعدادی از این موقعیت‌ها را می‌بندد تا حساب شخص از این وضعیت خارج شود.
در حالت آخر اگر معامله‌گر در زمان تعیین شده قادر به واریز وجه نبود و کارگزاری هم به دلیل وجود صف خرید در بازار نتواند موقعیت‌های باز معامله‌گر را ببندد، کارگزار باید با توجه به قیمت سر خط تابلو، سفارش‌هایی را برای بستن موقعیت‌های باز ثبت کند. اگر تا پایان ساعات بازار حساب معامله‌گر از وضعیت کال مارجین خارج نشد، یک بازه زمانی تحت عنوان «بازار جبرانی» در نظر گرفته می‌شود که در آن بازار امکان خروج از کال مارجین برای معامله‌گر وجود خواهد داشت.
کلام آخر
بازار آتی یکی از بخش‌های بازار سرمایه است که افراد زیادی در آن فعالیت می‌کنند. در صورت محاسبات و پیش‌بینی‌های اشتباه در این بازار، افراد دچار ضرر و زیان می‌شوند و ممکن است حساب عملیاتی آن‌ها به حالت «کال مارجین» وارد شود. در این مقاله به صورت کامل با شرح یک مثال، وضعیت کال مارجین را توضیح دادیم و علاوه بر آن به سایر وضعیت‌های احتمالی در حساب عملیاتی، اشاره کردیم. در نهایت به نحوه خروج از وضعیت کال مارجین پرداختیم.
