سوختگی‌های شیمیایی ممکن است برای هر کسی رخ بدهد.
- تعداد موارد سوختگی با اسید باتری بسیار فراوان است.
- سوختگی با مواد شوینده و جرم‌زدا که در خانه‌های زیاد استفاده می‌شوند.
- سوختگی با مواد شیمیایی در آزمایشگاه‌ها
- سوختگی با مواد شیمیایی در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها
- حتی سوختگی با مواد سفیدکننده دندان و کلر آب استخر!
پس می‌بینید که شما به عنوان یک بانوی خانه‌دار یا یک دانشجوی رشته شیمی یا کارگر هم تا حدی باید از مسأله اطلاع داشته باشید. ماهیت ماده ایجادکننده سوختگی شیمیایی: سوختگی ممکن است با اسید، باز، مواد خورنده، اکسیدکننده، حلال‌ها یا حتی تسلیحات شیمیایی مثلاً گاز خردل یا عوامل تاول‌زا مانند فسژن رخ بدهند. ph ماده، مقدار آن، مدت تماس بدن با آن، وسعت پوست درگیر و نقطه‌ای که دچار مصدومیت شده، عوامل تعیین‌کننده در میزان آسیب و شدت آن هستند. سوختگی‌های قلیایی خطرناک‌تر از سوختگی‌های اسیدی هستند و بیشتر در بدن نفوذ می‌کنند. سوختگی با موادشیمیایی همیشه پوستی و سطحی نیست و ممکن است مخاط سیستم تنفسی، دهان و دستگاه گوارش به خاطر برخورد استنشاقی یا خوراکی با موارد شیمیایی - مثلاً به خاطر خودکشی - بشدت آسیب ببینید.
پس چه باید کرد؟
۱- مصدوم ممکن است کاملاً ناآرام و مشوش باشد. او ممکن است به خاطر از دست رفتن بینایی، اصلاً شما را نبیند، سعی کنید با عبارات آرامش‌بخش و واضح به او اطمینان بدهید. به او اعلام کنید که قصد یاری‌اش را دارید و حتماً به او بگویید که چه می‌خواهید بکنید.
۲- در حد امکان عامل آسیب‌رسان را از بدن بیمار دور کنید. ممکن است در کارگاه‌ها پودر فشرده قلیا روی بدن مصدوم ریخته باشد، در این صورت قبل از هر کاری باید پودر را از بدن مصدوم بزدایید.
۳- آب و فقط آب!
خمیردندان، جوش شیرین و پانسمان کردن را فراموش کنید. آب را به بدن بیمار برسانید. نیازی نیست که شما در خارج بیمارستان از سرم شست‌وشو استفاده کنید. آب معدنی و آبی که برای ریختن در رادیاتور حمل می‌کنید، می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. اگر دسترسی به جریان آب لوله‌کشی شیر دارید، جریان ملایم آب را روی سطح بدن بیمار برقرار کنید. در غیر آن صورت با همان ظرف آب خودتان جریانی ملایم و مداوم را برقرار کنید.
بیمار باید حدود ۳۰ دقیقه با این آب شست‌وشو شود. لازم نیست که با دست روی محل دچار آسیب بکشید. همزمان به اورژانس اطلاع بدهید و تا پیش از آمدن آمبولانس، کار را متوقف نکنید. حتی اگر سوختگی به نظر خودتان و مصدوم جزئی باشد، همچنان به کارتان ادامه بدهید. در مورد سوختگی چشم، بهترین و ساده‌ترین نوع شست‌وشو آن است که شخص، چشمش را در ظرف آبی بنهد و باز و بسته کند.
۴- لباس و زیورآلات بیمار را از تنش خارج کنید
لباس‌های آغشته به مواد شیمیایی همه زحمات شما را به باد می‌دهند. شما از یک سو بیمار را شست‌وشو می‌دهید و از سوی دیگر، اسید یا باز کم کم دوباره روی بدن بیمار نشت می‌کنند.
۵- به یاد داشته باشید که مصدوم ممکن است همیشه آسیب خالص سوختگی شیمیایی نداشته باشد. مثلاً ممکن است کسی راننده یک محموله مواد شیمیایی باشد و بعد از واژگونی هم دچار سوختگی شیمیایی شود و هم آسیب‌های دیگری مانند خونریزی، شکستگی، آسیب ستون‌مهره‌ها. یا ممکن است محفظه یک ماده شیمیایی در کارگاهی منفجر شود و کارگر مصدومیت‌های همراه دیگر هم داشته باشد. در این صورت علاوه بر اقدامات بالا، شما باید شیوه‌های ابتدایی برخورد با یک مصدوم را هم بلد باشید که در فرصتی دیگر در مورد آن توضیح خواهم داد.
۶- همین اقدامات ساده بالا، بیشتر مواقع مهم‌تر از همه کارهای پیشرفته‌ای هستند که در بیمارستان‌ها ممکن است برای بیمار انجام شوند. پانسمان، دبردیمان، تزریق مسکن، آنتی‌بیوتیک، واکسن کزار، ارزیابی حدت بینایی، ارزیابی نوع ماده سوزاننده، محاسبه وسعت سوختگی و میزان تجویز سرم، ارزیابی همولیز یا هموگلوبینوری و هایپوکلسمی و جراحی‌های ترمیمی را به پزشکان واگذار کنید. چیز مهم واکنش منطقی، خونسردانه، سریع شما در لحظات و دقایق اولیه بروز حادثه است. البته باید گفت که پیشگیری‌های فردی و اجتماعی می‌تواند از وقوع فاجعه جلوگیری کند.
- مواد شیمیایی را از دسترس کودکان دور نگه داشته و در محل مناسب نگهداری کنیم.
- مواد شیمیایی باید در جایی نگهداری شوند که تهویه مناسبی دارند.
- برچسب درست و واضح روی ظرف‌های مواد شیمیایی بزنید.
- تا جایی که ممکن است بی‌جهت از مواد شیمیایی استفاده نکنید. مثلاً موردی که زیاد مشاهده می‌شود مخلوط کردن سفیدکننده و جرم‌زداها برای تمیز کردن سرویس‌ها و حمام‌ها، آن هم بدون ماسک و با پنجره بسته است.
- ازلباس و دستکش و عینک‌های محافظ چشم هنگام استفاده از مواد شیمیایی استفاده کنید.
و اسید
سوختگی‌های شیمیایی ممکن است برای هر کسی رخ بدهد.
- تعداد موارد سوختگی با اسید باتری بسیار فراوان است.
- سوختگی با مواد شوینده و جرم‌زدا که در خانه‌های زیاد استفاده می‌شوند.
- سوختگی با مواد شیمیایی در آزمایشگاه‌ها
- سوختگی با مواد شیمیایی در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها
- حتی سوختگی با مواد سفیدکننده دندان و کلر آب استخر!
پس می‌بینید که شما به عنوان یک بانوی خانه‌دار یا یک دانشجوی رشته شیمی یا کارگر هم تا حدی باید از مسأله اطلاع داشته باشید. ماهیت ماده ایجادکننده سوختگی شیمیایی: سوختگی ممکن است با اسید، باز، مواد خورنده، اکسیدکننده، حلال‌ها یا حتی تسلیحات شیمیایی مثلاً گاز خردل یا عوامل تاول‌زا مانند فسژن رخ بدهند. ph ماده، مقدار آن، مدت تماس بدن با آن، وسعت پوست درگیر و نقطه‌ای که دچار مصدومیت شده، عوامل تعیین‌کننده در میزان آسیب و شدت آن هستند. سوختگی‌های قلیایی خطرناک‌تر از سوختگی‌های اسیدی هستند و بیشتر در بدن نفوذ می‌کنند. سوختگی با موادشیمیایی همیشه پوستی و سطحی نیست و ممکن است مخاط سیستم تنفسی، دهان و دستگاه گوارش به خاطر برخورد استنشاقی یا خوراکی با موارد شیمیایی - مثلاً به خاطر خودکشی - بشدت آسیب ببینید.
پس چه باید کرد؟
۱- مصدوم ممکن است کاملاً ناآرام و مشوش باشد. او ممکن است به خاطر از دست رفتن بینایی، اصلاً شما را نبیند، سعی کنید با عبارات آرامش‌بخش و واضح به او اطمینان بدهید. به او اعلام کنید که قصد یاری‌اش را دارید و حتماً به او بگویید که چه می‌خواهید بکنید.
۲- در حد امکان عامل آسیب‌رسان را از بدن بیمار دور کنید. ممکن است در کارگاه‌ها پودر فشرده قلیا روی بدن مصدوم ریخته باشد، در این صورت قبل از هر کاری باید پودر را از بدن مصدوم بزدایید.
۳- آب و فقط آب!
خمیردندان، جوش شیرین و پانسمان کردن را فراموش کنید. آب را به بدن بیمار برسانید. نیازی نیست که شما در خارج بیمارستان از سرم شست‌وشو استفاده کنید. آب معدنی و آبی که برای ریختن در رادیاتور حمل می‌کنید، می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. اگر دسترسی به جریان آب لوله‌کشی شیر دارید، جریان ملایم آب را روی سطح بدن بیمار برقرار کنید. در غیر آن صورت با همان ظرف آب خودتان جریانی ملایم و مداوم را برقرار کنید.
بیمار باید حدود ۳۰ دقیقه با این آب شست‌وشو شود. لازم نیست که با دست روی محل دچار آسیب بکشید. همزمان به اورژانس اطلاع بدهید و تا پیش از آمدن آمبولانس، کار را متوقف نکنید. حتی اگر سوختگی به نظر خودتان و مصدوم جزئی باشد، همچنان به کارتان ادامه بدهید. در مورد سوختگی چشم، بهترین و ساده‌ترین نوع شست‌وشو آن است که شخص، چشمش را در ظرف آبی بنهد و باز و بسته کند.
۴- لباس و زیورآلات بیمار را از تنش خارج کنید
لباس‌های آغشته به مواد شیمیایی همه زحمات شما را به باد می‌دهند. شما از یک سو بیمار را شست‌وشو می‌دهید و از سوی دیگر، اسید یا باز کم کم دوباره روی بدن بیمار نشت می‌کنند.
۵- به یاد داشته باشید که مصدوم ممکن است همیشه آسیب خالص سوختگی شیمیایی نداشته باشد. مثلاً ممکن است کسی راننده یک محموله مواد شیمیایی باشد و بعد از واژگونی هم دچار سوختگی شیمیایی شود و هم آسیب‌های دیگری مانند خونریزی، شکستگی، آسیب ستون‌مهره‌ها. یا ممکن است محفظه یک ماده شیمیایی در کارگاهی منفجر شود و کارگر مصدومیت‌های همراه دیگر هم داشته باشد. در این صورت علاوه بر اقدامات بالا، شما باید شیوه‌های ابتدایی برخورد با یک مصدوم را هم بلد باشید که در فرصتی دیگر در مورد آن توضیح خواهم داد.
۶- همین اقدامات ساده بالا، بیشتر مواقع مهم‌تر از همه کارهای پیشرفته‌ای هستند که در بیمارستان‌ها ممکن است برای بیمار انجام شوند. پانسمان، دبردیمان، تزریق مسکن، آنتی‌بیوتیک، واکسن کزار، ارزیابی حدت بینایی، ارزیابی نوع ماده سوزاننده، محاسبه وسعت سوختگی و میزان تجویز سرم، ارزیابی همولیز یا هموگلوبینوری و هایپوکلسمی و جراحی‌های ترمیمی را به پزشکان واگذار کنید. چیز مهم واکنش منطقی، خونسردانه، سریع شما در لحظات و دقایق اولیه بروز حادثه است. البته باید گفت که پیشگیری‌های فردی و اجتماعی می‌تواند از وقوع فاجعه جلوگیری کند.
- مواد شیمیایی را از دسترس کودکان دور نگه داشته و در محل مناسب نگهداری کنیم.
- مواد شیمیایی باید در جایی نگهداری شوند که تهویه مناسبی دارند.
- برچسب درست و واضح روی ظرف‌های مواد شیمیایی بزنید.
- تا جایی که ممکن است بی‌جهت از مواد شیمیایی استفاده نکنید. مثلاً موردی که زیاد مشاهده می‌شود مخلوط کردن سفیدکننده و جرم‌زداها برای تمیز کردن سرویس‌ها و حمام‌ها، آن هم بدون ماسک و با پنجره بسته است.
- ازلباس و دستکش و عینک‌های محافظ چشم هنگام استفاده از مواد شیمیایی استفاده کنید.