شیرینی شکر به کام استفاده کنندگان تلخ شد/ بحرانی جدید در راه است؟

بورس‌نیوز:

در نقاط مختلف جهان، نسبت به شرایط آب‌وهوایی و امکانات طبیعی از دو محصول نیشکر و چغندرقند، شکر تهیه می‌شود. تولیدکننده‌های عمده شکر در جهان عبارت‌اند از برزیل، هند، چین، تایلند و آمریکا که از میان آن‌ها برزیل و هند حدود ۴۰ درصد شکر جهان را تولید می‌کنند.

از میان تولیدکننده‌های عمده شکر در جهان، این برزیل است که هزینه تولید شکر در آن از سایر کشور‌ها پایین‌تر است و نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای در عرضه این کالا در جهان دارد.

باگذشت زمان و در نگاهی بلندمدت، عواملی همچون سیاست‌گذاری دولت‌ها (مرتبط با بازار شکر) و چرخه تولید شکر در برخی از کشور‌های بزرگ، کاشت نیشکر و به طبع آن تهیه و تولید شرک به سمت کشور‌های شرق آسیایی نیز سوق پیدا کرد. این موضوع به‌قدری مهم شده که در حال حاضر نوسانات قیمت شکر در شرق آسیا نقش بسزایی در کاهش یا افزایش این محصول مهم غذایی دارد.

افزایش قیمت جهانی شکر

بررسی بازار‌های جهانی و به‌خصوص بازار مواد غذایی، نشان می‌دهد که قیمت جهانی شکر از دو ماه گذشته تاکنون افزایش‌یافته و به سقف سه‌ماهه خود رسیده است. هند، دومین صادرکننده بزرگ شکر، برای چندمین بار طی ماه‌های گذشته از کاهش تولید شکر خبر داد و برای اولین‌بار در ۷ سال گذشته ممنوعیت صادرات شکر توسط این کشور اعلام شد.

در ماه‌های اخیر که قیمت شکر در بازار جهانی شرایط عادی داشت، هر تن شکر در کانال ۶۰۰ دلار معامله می‌شد؛ اما این محصول با شکست مقاومت ۷۰۰ دلاری، توانست به قیمت ۷۰۹ دلار به‌ازای هر تن برسد. سیاست‌های هند برای کاهش تولید این محصول کلیدی باعث شد تا قیمت جهانی شکر با افزایش چشمگیری روبه‌رو شود و توجه فعالین اقتصادی را به خود جلب کند. باتوجه‌به استمرار کاهش تولید شکر در کشور‌های تولیدکننده باید شاهد روند صعودی قیمت هر تن شکر در آینده باشیم.

هند که بزرگ‌ترین تولیدکننده شکر در جهان است در ماه‌های اخیر نتوانست مقدار تولیدات خود را حفظ کند و سطح تولیدات این محصول توسط این کشور با کاهش روبه‌رو بوده است. ممنوعیت صادرات شکر در هند به دلیل خشکسالی به وجود آمده در این کشور است چرا که در سال جاری باران کمی باریده و مزارع نیشکر خشک شده‌اند؛ در نتیجه با اتفاقات پیش‌آمده، هند تولید و صادرات خود را کم کرده است و همین امر باعث افزایش قیمت جهانی شکر شده که از مهم‌ترین دلیل وضعیت کنونی قیمت شکر است.

اما دیگر دلایل افزایش قیمت جهانی شکر چیست؟

باتوجه‌به بررسی‌های صورت‌گرفته متوجه می‌شویم که هند ترجیح می‌دهد از نیشکر برای تولید اتانول استفاده کند تا با اتانول و تولید بنزین وابستگی خود به واردات محصولات نفتی را کاهش دهد. وزارت جهاد کشاورزی ایالات متحده مدعی است که ترکیب اتانول هند به ۱۱.۵ درصد رسیده است این در حالی است که هند در تکاپوی افزایش این عدد به سر می‌برد تا بتواند این میزان را برای سال ۲۰۲۵ به ۲۰ درصد برساند.

مورد بعدی که می‌توان به آن اشاره کرد کشوری مانند اندونزی است که برای افزایش قیمت اتانول تا سال ۲۰۳۰ هدف‌گذاری کرده است؛ اما اندونزی صادرکننده شکر نیست؛ بلکه در حال تلاش است تا بتواند با افزایش تولید اتانول و از طرفی افزایش قیمت آن منتفع شود. این موضوع نیز می‌تواند افزایش تقاضا برای واردات شکر را به همراه داشته باشد که در نهایت منجر به بالارفتن قیمت شکر خواهد شد.

انگلیسی‌ها برای اولین‌بار در تاریخ برای تأمین شکر خود، با تایلند در حال همکاری هستند. نقش کلیدی شکر در مواد غذایی، تورم و به‌ویژه تورم مواد غذایی در اروپا باعث شده تا اروپایی‌ها نسبت به افزایش قیمت شکر نگران باشند. این نگرانی پس از جنگ روسیه و اوکراین نیز میان کشور‌های اروپایی پررنگ‌تر شده است.

دلیل دیگری که از آن به‌عنوان بالارفتن قیمت شکر عنوان می‌شود، نوسانات نرخ نفت است که تا حدودی قیمت شکر را هم دچار نوسان می‌کند. به‌عنوان‌مثال بخشی از شکر جهان به‌وسیله برزیل تأمین می‌شود. این کشور تولید نیشکر داشته و بخشی از نیاز جهانی را پوشش می‌دهد. آغاز جنگ روسیه و اوکراین و چالش تأمین سوخت، باعث شد تا بخشی از این ماده گیاهی برای تولید اتانول و تأمین سوخت خودرو و… مورداستفاده قرار بگیرد. ازاین‌رو با بیشترشدن تقاضا نسبت به عرضه، قیمت این کالا در بازار جهانی تحت‌تأثیر قرار گرفته است.

برزیل به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکننده‌های بزرگ شکر چند ماهی است صادرات را کم کرده و از نیشکر در تولید اتانول استفاده می‌کند تا از قیمت‌های بالای انرژی بهره‌مند شوند. اکثریت کارخانه‌ها در برزیل انعطاف‌پذیر هستند و می‌توانند تولید شکر را با اتانول و یا بالعکس جابه‌جا کنند. در حال حاضر، تولید به نفع اتانول در حال تغییر است؛ زیرا قیمت‌های بالای انرژی ناشی از بهبود بیماری همه‌گیر و جنگ در اوکراین باعث افزایش تولید سوخت شده است. انتظار می‌رود برزیل هم نتواند این کمبود را جبران کند.

به‌هرحال تا زمانی که کشور‌های هند، تایلند و برزیل با کاهش تولید و صادرات روبه‌رو شده‌اند و یا از نیشکر برای تولید اتانول استفاده می‌کنند این بحران ادامه‌دار و فزاینده است و به طبع می‌تواند بر سایر کشور‌ها و همچنین بازار‌های مواد غذایی در سطح جهان تأثیرگذار باشد. همین امر باعث بیشترشدن تورم در سراسر بازار‌های جهانی خواهد شد.

تأثیر قیمت جهانی شکر بر بازار ایران

اثر این بحران به کشور ایران نیز رسیده و شاهد افزایش قیمت گروه قند و شکر در کشور شده، این در صورتی است که تولید داخلی کفاف کشور را نمی‌دهد و ناچار به واردات هستند. در حال حاضر نرخ هر کیلو شکر در کشور حدود ۲۴ هزار تومان به‌دست‌آمده است که نسبت به سال قبل ۳۰ در صد افزایش داشته است. اگرچه شاید نرخ فروش شکر در بازار داخل دستوری باشد، اما اگر هزینه واردات شکر افزایش یابد، این روند در ادامه راه، تأثیر خود را بر قیمت داخلی شکر بیش‌ازپیش خواهد بود. اما معادلة حائز اهمیتی که وجود دارد، تأثیر کوتاه‌مدت این اخبار است.

 به طور معمول قیمت شکر تناسبی با نرخ خرید تضمینی چغندر داشته و نرخ خرید تضمینی چغندر با نرخ خرید تضمینی گندم رابطه مستقیمی دارد چرا که اگر نرخ خرید تضمینی چغندر از گندم کمتر باشد کشاورز چغندر کمتری کشت می‌کند و تمایل به کشت گندم افزایش می‌یابد و بالعکس! 

به نظر می‌رسد در شرایط فعلی سیاست‌گذار به‌منظور تشویق کشاورز به کشت بیشتر چغندر، نرخ خرید تضمینی چغندر را بیشتر از نرخ خرید تضمینی گندم رشد دهد و در نتیجه اوضاع کمی بهتر شود.

سرنوشت مصرف‌کنندگان شکر با افزایش قیمت آن

بحران شکر خیلی زود به ایران رسید و کاهش عرضه منجر به افزایش قیمت‌ها شد. ازآنجایی‌که حدود ۴۰ درصد از شکر مصرفی از طریق واردات به کشور تأمین می‌شود در نتیجه بهای تمام شده شرکت‌هایی که مواد اولیه آن‌ها شکر است بالا می‌روند.

بدین صورت هزینه تولید شرکت‌هایی نظیر مینو، ویتانا، گرجی و... بالا خواهد رفت و با این افزایش بهای تمام شده نمی‌توان توقع انتظار گزارش‌های ماهانه خوبی از آن‌ها داشت. البته ازآنجایی‌که قیمت فروش محصولات این شرکت‌ها نیز دستوری است، باید دید شرکت‌های فعال در این حوزه با افزایش قیمت و کاهش سود چگونه روبه‌رو خواهند شد و قیمت محصولاتشان نیز افزایش خواهد یافت.

رشد قیمت شکر چه تأثیری بر گروه‌های قندی بازار سرمایه دارد؟

با بررسی عوامل و بحران‌های یاد شده در این صنعت می‌توان گفت صنعت قند و شکر در کشورمان تحت‌تأثیر قیمت و بازار جهانی است. داستان افزایش قیمت جهانی شکر دررابطه‌با شرکت‌هایی که از این محصول به‌عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنند و شرکت‌هایی که شکر جزو ماده اصلی آن‌ها نیست، متفاوت است.

شرکت‌های حاضر در گروه قند و شکر در بازار سرمایه به چند شکل دست به تولید شکر می‌زنند. برخی از استحصال چغندر شکر تولید می‌کنند. دسته‌ای دیگر شکر خام خریداری می‌کنند و پس از تصفیه و تبدیل به شکر سفید می‌فروشند. گروهی به‌صورت حق‌العمل‌کاری شکر خام را تحویل گرفته و کارمزد تصفیه آن را دریافت می‌کنند.

در شرکت‌هایی که دست به تولید شکر از طریق استحصال چغندر می‌زنند تغییرات نرخ ارز تأثیری روی بهای تمام شده ندارد؛ زیرا چغندر از داخل کشور تأمین می‌شود و مرجع قیمت‌گذاری آن جهاد کشاورزی است؛ اما درمورد شرکت‌هایی که دست به تصفیه شکر خام به‌منظور تولید شکر سفید می‌زنند باتوجه‌به اینکه شکر خام وارداتی است و نرخ آن تحت‌تأثیر تغییرات نرخ ارز می‌باشد می‌توان اذعان داشت که با رشد نرخ شکر خام یا افزایش بهای تمام شده شرکت‌های تولیدکننده از محل تصفیه شکر بالا رفته و باتوجه‌به نرخ دستوری فروش شکر، حاشیه سود این شرکت‌ها کاهش خواهد یافت. 

با نگاهی به وضعیت گروه قندی در روز‌های گذشته متوجه می‌شویم که خبر افزایش قیمت جهانی شکر خیلی زود به بازار سرمایه ایران رسیده و حداقل در کوتاه‌مدت، به سود گروه قندی‌ها رقم خورده است. نقشه بازار این گروه در روز‌های گذشته نشان‌دهنده آن است که اکثر نماد‌های قندی با نوسان مثبت معامله شده‌اند و میانگین سهم‌های این گروه با رشد حدودی بیش از ۳ درصدی عملکرد قابل‌قبولی را برای سهام‌داران خود ثبت کرده‌اند. 

در نهایت گفتنی است، باتوجه‌به رشدی که شکر خام در ۵ سال گذشته داشته، پیش‌بینی می‌شود این رشد همچنان ادامه یابد.

سرور قاراخانی، تحلیلگر و معامله‌گر بازار‌های مالی