پاسخ به ابهامات سهامداران درباره اوراق اختیار فروش تبعی/ اوراق تبعی کدام نمادها بهتر است؟

به گزارش خبرنگار اقتصادیخبرگزاری فارس، سیدفرهنگ حسینی پیش از مصاحبه سوال‌وجوابی و پاسخ بهابهامات سرمایه‌گذاران، درباره اختیار معامله می‌گوید: اختیار معامله، از جمله اختیار فروش سهام یکی از ابزارهای رایج در بازارهای مالی جهان است و در کشور ما نیز از حدود 2 سال پیش، اختیار تبعی فروش در زمان رکود بازار توسط سهامداران عمده و بازارگردان‌ها عرضه شده است.

تفاوت اصلی اوراق تبعی سهام با اوراق اختیار فروش در این است که اوراق تبعی شرط مالکیت سهام را داراست، اما در اختیار فروش، دارنده اختیار فروش نیازی به داشتن سهم ندارد. در حقیقت اختیار فروش از کاهش قیمت سهام سود می‌برد و از افزایش آن زیان، اما اختیار تبعی در مقابل کاهش قیمت سهام زیانی نمی‌بیند، زیرا حق دارد، اختیار خود را اعمال کند، اما در مقابل افزایش قیمت آن می‌تواند از حق خود استفاده نکرده و عقلا نیز از این حق استفاده نمی‌کند و می‌تواند آن را در بازار بفروشد.

درباره جزئیات بیش‌تر و دقیق نحوه بیمه کردن سهام در بورس و اینکه این ابزار چه اثراتی در بازار خواهد گذاشت، سید فرهنگ حسینی، مشاور سرمایه‌گذاری در مفهومی ساده به تفصیل به سوالات خبرنگار بورسخبرگزاری فارس، پاسخ داد.

فارس: آیا مفهوم بیمه کردن سهام با بیمه‌های رایج اموال یکسان است؟

حسینی:این ابزار اختیار فروش است، هر چند از یک دیدگاه ماهیت بیمه یا تضمین تا حد سود روزشمار 20 درصد سالانه را دارد، اما با ماهیت بیمه متفاوت است.

بیمه مربوط به فعالیت‌هایی است که ریسک خالص دارند، در حالی که بازار سرمایه ریسک سفته بازی است یعنی در بیمه شما یا خسارت می‌بینید که بیمه زیان شما را جبران می کند، یا اینکه ضرری نمی‌کنید و بنابراین دو وضعیت وجود دارد اما در فعالیت‌های بازار سرمایه ما دارای وضعیت دیگری هستیم و آن کسب سود است.

در حقیقت علاوه بر زیان یا عدم خسارت، وضعیت سود نیز وجود دارد و اختیار تبعی فروش، سود را بیمه می‌کند.

فارس: ویژگی های اوراق تبعی چیست؟

حسینی:اوراق تبعی علاوه بر تضمین اصل سرمایه افراد، سود آوری را برای سرمایه گذاران تضمین می‌کند.

همچنین طبق اطلاعیه جدید عرضه، قرار است اوراق اختیار تبعی به نحوی قیمت‌گذاری شوند تا حداقل بازده فردی که سهام و اوراق تبعی را امروز خریداری می‌کند تا زمان اعمال اوراق اختیار تبعی معادل 20% روزشمار باشد. بدین ترتیب فرصت تضمین سود روزشمار 20% در بازار سرمایه با استفاده از اوراق تبعی ممکن است.

فارس: اگر قیمت سهام در زمان اعمال بیشتر از قیمت تضمین شده باشد ، چه می شود؟

حسینی:در صورتی که قیمت سهام در زمان اعمال یعنی حدود 6 ماه دیگر ، بیش از قیمت اعمال باشد، فرد می‌تواند سهام خود را در بازار بفروشد و دیگر نیازی به اعمال نیست و همچنین اجباری به این امر نیست. زیرا همانطور که از نام این ابزار نیز مشخص است، یک اختیار است و فرد دارند اختیار دارد از آن استفاده کند.

فارس: آیا پولی که بابت خرید اوراق اختیار تبعی پرداخت شده است، بازگردانده می‌شود؟

حسینی:خیر، پولی که بابت خرید اوراق اختیار تبعی داده می‌شود، مانند حق بیمه است که فرد به شرکت بیمه می‌دهد؛ در زیان از سطح سودآوری روزشمار 20% موضوع بیمه شدن است که در قبال پرداخت حق بیمه یا همان مبلغ اوراق اختیار تبعی پوشش داده می‌شود.

در حقیقت سهامداران و سرمایه گذاران با آرامش خاطر و رفع نگرانی از بابت حداقل بازدهی می‌توانند فرصت سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را داشته باشند.

فارس: اگر قیمت سهام کمتر از قیمت تضمین بود چه می‌شود؟

حسینی: در این صورت، فرد دارنده سهام و اوراق اختیار تبعی در صورتی که از زمان خرید تا تاریخ اعمال، سهام و اختیار تبعی را نگه داشته باشد، می‌تواند، در تاریخ اعمال و البته چند روز قبل از آن، در خواست اعمال و استفاده از حق خود را به کارگزار ارائه دهد. در این صورت در روز اعمال یا در صورت بسته بودن نماد حداکثر 7 روز پس از تاریخ اعمال، مبلغ تضمین شده به فرد پرداخت می‌شود.

فارس: اگر فردی پیش از سررسید نیاز به پول داشته باشد یا سهام خود را بفروشد چه اتفاقی برای اوراق تبعی می افتد؟

حسینی:فعلا این اوراق برای یک سررسید مشخص منتشر شده‌اند و خریدار سهام و اوراق باید سهام را از زمان خرید تا تاریخ سررسید اعمال نگهداری کنند. زیرا از اهداف ارائه چنین ابزاری، کاهش فشار فروش در نمادهای 29 گانه است که خود بیش از نیمی از حجم و ارزش معاملات بازار را شامل می‌شوند.

فردی که پیش از سررسید سهام خود را بفروشد، اوراق اختیار تبعی او نیز باطل می‌شود و تنها می‌تواند وجه سهامی که فروخته است را دریافت کند.

مشخصه‌های اوراق اختیار تبعی فعلی در مقایسه با اوراق تبعی که قبلا منتشر شده‌اند، در چیست؟

حسینی:مهمترین ویژگی اوراق تبعی که قرار است از شنبه منتشر شوند، مشخص بودن فرمول قیمت‌گذاری و در نتیجه قیمت اوراق تبعی است که قیمت‌گذاری بر اساس تضمین سود 20% برای فردی که سهام و اوراق تبعی را خریداری و تا تاریخ سررسید نگهداری می‌کند، در نظر گرفته شده است. محاسبه قیمت آن برای همه فعالان بازار به سادگی ممکن است و همچنین تعدیلات ناشی از افزایش سرمایه و سود نقدی نیز به صورت شفاف در دستورالعمل بیان شده است.

علاوه بر این عرضه اوراق اختیار تبعی به قیمت مشخص شده انجام می‌شود؛ همچنین برای عرضه سهمیه روزانه معادل 20 روز لحاظ شده است، بدین ترتیب در دوره تعیین شده، ناشر اوراق تبعی باید این اوراق را به صورت روزانه به میزان حجم مشخص شده عرضه کند.

در برخی از عرضه‌های اوراق تبعی در بهمن 1392، برخی از ناشران تنها پس از چند روز از آغاز عرضه و بدون رسیدن به سقف تعیین شده و بدون دلیل از ادامه فروش اوراق تبعی خودداری می‌کردند؛ این موضوع به نا اطمینانی به بازار و سهامداران عمده و بازارگردانان نیز منجر شد و برخورد جدی نیز در این خصوص صورت نگرفت.

برای حفظ اطمینان سرمایه‌گذاران خرد در این نوبت، شرکت‌ها یا بازارگردان‌ها باید به تعهد خود پای‌بند باشند.

علاوه بر این باید گفت که تعداد نمادهایی که مشمول عرضه اختیار تبعی فروش هستند، رشد قابل توجهی داشته است و به 29 شرکت افزایش یافته است که بخش قابل توجهی از ارزش بازار را شامل می شوند.

29 شرکت مورد اشاره (مخابرات ایران، نفت و گاز پارسیان، نفت و گاز و پتروشیمی تامین، سرمایه گذاری دارویی تامین، گروه بهمن، سایپا، ایران خودرو، ذوب آهن اصفهان، گروه مپنا، سیمان فارس و خوزستان، پتروشیمی شازند، پالایش نفت بندرعباس، پتروشیمی پردیس، فولاد خوزستان، ملی صنایع مس ایران، فولاد مبارکه اصفهان، معدنی و صنعتی چادرملو، صنایع پتروشیمی کرمانشاه، شرکت ارتباطات سیار ایران، توسعه صنایع بهشهر، بانک صادرات ایران، بانک ملت، بانک پاسارگاد، بانک تجارت، سرمایه گذاری توسعه ملی، سرمایه گذاری ساختمان ایران، سرمایه گذاری صندوق بازنشستگی، سرمایه گذاری غدیر (هلدینگ) و بانک اقتصاد نوین)، همگی از 50 شرکت بزرگ بازار سرمایه کشور هستند.

فارس: آیا مشکل یا ایرادی به اوراق اختیار تبعی وارد می دانید؟

حسینی:مهمترین ابهام یا بهتر است بگوییم مشکل، در شرایطی است که نماد سهام در زمان سررسید متوقف باشد. در این صورت براساس دستورالعمل باید 7 روز صبر کرد و در صورتی که نماد تا آن زمان بازگشایی نشود، تسویه بر اساس قیمت پایانی سهام یعنی قیمت روزی که متوقف شده است، تسویه نقدی شود.

با توجه به اینکه توقف نماد در بازار سرمایه معمول است و به دلایل مختلف می‌تواند، اتفاق بیفتد، در این صورت در خصوص قیمت واقعی سهام با توجه به توقف ابهام وجود دارد. ممکن است، اخبار منتشر شده یا تعدیلاتی صورت گرفته که سود شرکت و قیمت را پس از بازگشائی تحت تاثیر قرار دهد و این امر به مسئله نمایندگی میان سهامدار عمده و سهامداران خرد می‌انجامد.

در این صورت با توجه به اینکه درمورد قیمت بازگشائی سهام ابهام وجود دارد، افراد باید اختیار داشته باشند تا در هر شرایطی سهام خود را واگذار کنند و وجه تضمین شده را دریافت کنند به جای آن که تسویه نقدی نسبت به قیمت آخرین روز معاملاتی صورت گیرد.

در حقیقت، هزینه توقف نماد در وضعیت فعلی برعهده سهامداران خرد دارنده اوراق تبعی است، اما توقف نماد شرکت یا به دلیل برگزاری مجامع (که چند شرکت لیست 29 تایی می توانند در تاریخ سررسید مجمع داشته باشند) یا ناشی از عدم شفافیت یا اطلاع رسانی دقیق و به موقع شرکت باشد، بر عهده سهامدار عمده که خود ناشر اوراق تبعی است، باشد.

فارس: مزیت اوراق تبعی در مقابل سپرده گذاری در بانک چیست؟ هر دو سود 20% را تضمین می کنند؟

حسینی:در خصوص اوراق تبعی فعلی باید توجه داشت که این اوراق حداقل سود 20% را تضمین کرده‌اند اما اگر قیمت سهام به بیش از قیمت تضمین افزایش یابد، یعنی سود بیش از 20%، این سود نیز نصیب سرمایه گذار می‌شود. در نتیجه، در مقابل سود تضمین شده 20% این یک فرصت بدون ریسک یا اصطلاحا آربیتراژ برای کسب سود بیشتر است، در حقیقت سرمایه گذار با تضمین و خیال آسوده سود 20% روزشمار را در دسترس دارد و همچنین می‌تواند در انتظار رشد قیمت سهام باشد تا به سودی بیش از 20% درست یابد، در حالی که سپرده گذاری در بانک، هیچ انتظار یا امیدی برای کسب سود 20% وجود ندارد.

در نتیجه سود مورد انتظار در بانک فقط 20% است و در این روش 20% یا بیشتر است. برای دسترسی به مزیت بیشتر از 20% نیز سرمایه گذار هیچ هزینه ای نمی‌پردازد، زیرا قیمت گذاری اختیار تبعی بر اساس قیمت سهام و قیمت اوراق تبعی محاسبه شده است.

فارس: اگر سرمایه گذاری قصد کسب سود بیشتری داشته باشد، اوراق تبعی کدام شرکت بهتر است؟

حسینی:براساس مدل‌های قیمت‌گذاری رایج اختیار معامله، سهام‌هایی که نوسان بیشتری دارند، قیمت اختیار بالاتری دارند.

درمورد اوراق اختیار تبعی فروش، سهام‌هایی که ریسک بالاتر یا به عبارت دیگر نوسان بیشتری دارند، گزینه های خوبی برای سرمایه‌گذاری هستند؛ زیرا اگر قیمت سهام فوق به علت ریسک بیشتر کاهش یابد، سود 20% تضمینی عاید سرمایه‌گذار می‌شود و اگر سهام فوق به علت ریسک بیشتر با رشد بیشتری مواجه شود، سود قابل توجهی نصیب سرمایه گذاران می‌شود. تشخیص و خرید سهام پر ریسک تر با هدف کسب سود بیشتر از اختیار تبعی یا دست یافتن به سود بیش از سود تضمین شده از فهرست 29 سهمی ارائه شده با توجه به روند معاملاتی و ویژگی‌های سهام‌های فوق چندان دشوار نیست.

* گفت‌وگو از محمد صادق‌پور