دامنه نوسان و نقدشوندگی پایین، دو زخم کهنه بازار سرمایه

سهیلا نقی پور کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌و‌گو با بورس نیوز با اشاره به رشد اخیر بازار سرمایه و عوامل مؤثر بر آن اظهار داشت: رشد شاخص‌ها در روز‌های اخیر را نمی‌توان صرفاً ناشی از خوش‌بینی نسبت به مذاکرات سیاسی دانست، اگرچه این عامل نقش مهمی در بهبود فضای روانی بازار داشته است. اخبار مثبت پیرامون مذاکرات ایران و آمریکا، کاهش ریسک‌های سیاسی و همچنین انتظارات شکل‌گرفته درباره احتمال رفع تحریم‌ها باعث شد تقاضا برای سهام به‌ویژه در صنایع بانکی، خودرویی و همچنین سیمانی افزایش یابد.

وی با بیان اینکه نباید از تأثیر عوامل درونی غافل شد، افزود: بهبود سودآوری شرکت‌ها، خصوصاً در گروه‌های بانکی و خودرویی، نقشی جدی در روند صعودی بازار ایفا کرده است. این رشد سودآوری عمدتاً ناشی از تعدیل نرخ تسعیر ارز و انتشار گزارش‌های مالی قوی بوده که در نهایت منجر به افزایش توجه سرمایه‌گذاران و جذب نقدینگی بیشتر شد. علاوه بر این، بازگشت سرمایه‌ها از بازار‌های موازی نظیر ارز و طلا و ورود نقدینگی حقیقی و حقوقی به بازار سرمایه، نیز بر شدت گرفتن روند صعودی سهام دامن زده است.

این کارشناس بازار سرمایه همچنین تأکید کرد: اگرچه بازار سرمایه در مسیر رشد قرارگرفته، اما نباید از شکنندگی آن در برابر اخبار منفی به‌ویژه در حوزه مذاکرات سیاسی غافل شد. این حساسیت بالا نسبت به تحولات سیاسی، هشداری برای سرمایه‌گذاران و فعالان بازار است که در تصمیم‌گیری‌های خود، توجه ویژه‌ای به ریسک‌های بیرونی و غیراقتصادی داشته باشند.

نقی پور در خصوص تأثیر تحقق توافق سیاسی و کاهش نرخ ارز بر شرکت‌های صادرات‌محور مانند پتروشیمی‌ها و فلزات اساسی اظهار داشت: در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات و کاهش نرخ ارز، شرکت‌های صادرکننده با چالش کاهش درآمد ریالی ناشی از صادرات مواجه خواهند شد؛ چراکه این شرکت‌ها محصولات خود را به دلار به فروش می‌رسانند و در صورت کاهش نرخ ارز، تبدیل آن به ریال با نرخ پایین‌تر صورت می‌گیرد که این موضوع می‌تواند حاشیه سود آنها را تحت‌فشار قرار دهد.

وی درعین‌حال تأکید کرد: باید توجه داشت که رفع تحریم‌ها می‌تواند مزایای قابل‌توجهی برای این شرکت‌ها به همراه داشته باشد؛ از جمله کاهش هزینه‌های تأمین مواد اولیه و تجهیزات وارداتی و همچنین بهبود در دسترسی به سرمایه‌گذاری خارجی و فناوری‌های روز دنیا که در نهایت منجر به ارتقاء بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها خواهد شد.

نقی پور در خصوص راهکار‌های مقابله با اثرات منفی احتمالی کاهش نرخ ارز نیز گفت: شرکت‌ها برای تعدیل این اثرات می‌توانند اقدام به تنوع‌بخشی در بازار‌های صادراتی و افزایش تمرکز بر بازار داخلی کنند. به‌علاوه، استفاده از ابزار‌های مالی مانند قرارداد‌های آتی ارزی می‌تواند به مدیریت ریسک نوسانات نرخ ارز کمک کند. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین به‌منظور کاهش هزینه تولید و تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالاتر و همچنین گسترش همکاری‌ها با شرکای خارجی به‌منظور انتقال دانش و فناوری، از جمله راهکار‌هایی است که می‌تواند نه‌تنها اثرات منفی را کاهش دهد، بلکه مزیت رقابتی بلندمدتی برای این شرکت‌ها ایجاد کند.

بیشتر بخوانید: نااطمینانی بازار سرمایه و جذابیت بازارهای موازی

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به نقش محدودکننده دامنه نوسان ثابت و نقد شوندگی پایین در بازار سرمایه ایران، اظهار داشت: این دو عامل از موانع اساسی در مسیر رشد پایدار بازار و جذب سرمایه‌گذاران جدید، به‌ویژه سرمایه‌گذاران خارجی، به شمار می‌روند. وی توضیح داد که نقد شوندگی پایین باعث دشواری در خروج سریع سرمایه‌گذاران از بازار می‌شود و به همین دلیل، ریسک سرمایه‌گذاری را افزایش داده و جذابیت بازار را کاهش می‌دهد.

 دامنه نوسان ثابت نیز با محدود کردن تحرکات قیمتی، فرآیند کشف قیمت واقعی را مختل کرده و منجر به تشکیل صف‌های خریدوفروش غیرواقعی می‌شود. این مسئله در نهایت می‌تواند به کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران نسبت به بازار سرمایه منجر شود.

وی با تأکید بر ضرورت اصلاحات ساختاری، چند راهکار اساسی را پیشنهاد داد. نخست، افزایش یا حذف تدریجی دامنه نوسان با هدف بهبود فرآیند کشف قیمت و کاهش صف‌های ساختگی خریدوفروش است که باید به‌طورجدی در دستور کار سازمان بورس قرار گیرد. دوم، ارتقاء زیرساخت‌های معاملاتی به‌ویژه پلتفرم‌های آنلاین است که کندی و قطعی‌های مکرر آنها مانعی جدی در برابر افزایش نقد شوندگی و تسهیل عرضه و تقاضاست.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: تشویق به عرضه‌های اولیه و افزایش سهام شناور شرکت‌ها از دیگر الزامات توسعه بازار است، چراکه عمق بازار را افزایش داده و نقش‌آفرینی سرمایه‌گذاران بیشتری را ممکن می‌سازد. در نهایت، توسعه ابزار‌های مالی پیشرفته از جمله قرارداد‌های آتی و اختیار معامله به‌منظور مدیریت ریسک و جذب سرمایه‌گذاران حرفه‌ای، گام مهمی در مسیر بهبود ساختار بازار محسوب می‌شود که باید به‌طورجدی موردتوجه قرار گیرد.

سهیلا نقی پور با اشاره به پافشاری سازمان بورس بر حفظ دامنه نوسان، این رویکرد را ترکیبی از نگرش محافظه‌کارانه و نگرانی‌های ساختاری عمیق‌تر دانست. وی توضیح داد که تجربه ریزش‌های شدید بازار در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۱، سازمان بورس را به سمت اتخاذ سیاست‌هایی سوق داده که از نوسانات هیجانی جلوگیری کرده و اعتماد عمومی را حفظ کند. در همین راستا، دامنه نوسان به‌عنوان یک ابزار محافظتی در دستور کار باقی‌مانده است.

نقی پور افزود: در کنار نگاه محافظه‌کارانه، دغدغه‌های مهم‌تری نیز مطرح است، از جمله پایین بودن سطح نقد شوندگی بازار، ضعف زیرساخت‌های معاملاتی و رفتار‌های هیجانی سرمایه‌گذاران خرد که بخش عمده‌ای از بازار را تشکیل می‌دهند. به گفته وی، حذف یا افزایش ناگهانی دامنه نوسان، بدون آمادگی در این حوزه‌ها، ممکن است به نوسانات شدید، بی‌ثباتی در بازار و حتی خروج سرمایه بینجامد.

این کارشناس بازار سرمایه با تأکید بر اینکه تداوم سیاست فعلی در غیاب اصلاحات اساسی، موجب اختلال در کشف قیمت واقعی و کاهش جذابیت بازار برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای شده است، گفت: اصلاح تدریجی دامنه نوسان همراه با تقویت زیرساخت‌های فنی و فرهنگی بازار، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای دوران کنونی است. به‌ویژه در شرایطی که بازار نیازمند بازسازی اعتماد و جذب سرمایه‌گذاری هوشمندانه‌تر است، نوسازی این سیاست‌ها می‌تواند نقش کلیدی ایفا کند.

پایان مطلب