افزایش اهمیت داوری و ADR در معاملات فرامرزی
به گزارش بورس نیوز، به نقل از خط بازار، در سال‌های اخیر، رشد سریع تجارت بین‌المللی، پیچیدگی قرارداد‌های تجاری و گسترش تعاملات اقتصادی میان شرکت‌های چندملیتی موجب شده است که «داوری بین‌المللی» و «روش‌های جایگزین حل‌وفصل اختلافات» (ADR) به یکی از مهم‌ترین ابزار‌های جهان تجارت تبدیل شوند. شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران، پروژه‌های بزرگ زیرساختی، پیمانکاران، استارتاپ‌ها و نهاد‌های مالی به‌طور فزاینده‌ای به‌جای مراجعه به محاکم ملی، به سمت استفاده از سازوکار‌های داوری و ADR حرکت می‌کنند؛ سازوکار‌هایی که سرعت، بی‌طرفی، تخصص و قابلیت اجرای جهانی را فراهم می‌آورند.
چرا داوری و ADR در معاملات فرامرزی اهمیت یافته‌اند؟
در بسیاری از پروژه‌ها، طرفین از کشور‌های مختلف، با نظام‌های حقوقی متفاوت و قوانین تجاری گوناگون وارد همکاری می‌شوند. در چنین فضایی، رجوع به محاکم داخلی یک کشور اغلب با چالش‌هایی همراه است:
•خطر جانبداری یا تصور جانبداری
•تفاوت زبان و نظام حقوقی
•طولانی بودن روند رسیدگی در دادگاه‌ها
•مشکلات اجرای حکم در خارج از کشور
•پیچیدگی دعاوی تجاری چندجانبه
در مقابل، داوری بین‌المللی با اصولی همچون استقلال، محرمانگی، سرعت، انتخاب داور متخصص، بی‌طرفی و قابلیت اجرای رأی (بر اساس کنوانسیون نیویورک ۱۹۵۸)، به‌طور طبیعی گزینه‌ای جذاب‌تر برای طرفین قرارداد‌های بزرگ و کوچک شده است.
رشد جهانی ADR در حوزه تجارت و سرمایه‌گذاری
آمار مؤسسات بزرگ داوری مانند ICC، LCIA، SIAC و ICDR نشان می‌دهد که حجم پرونده‌های تجاری و سرمایه‌گذاری در پنج سال اخیر رشد چشمگیری داشته است. از صنایع انرژی، نفت و گاز و پتروشیمی گرفته تا لجستیک، ساخت‌وساز، فناوری، فین‌تک و حتی تجارت دیجیتال، همگی شاهد افزایش استفاده از داوری و میانجی‌گری هستند.
کشور‌ها و شرکت‌های فعال در تجارت فرامرزی اکنون دریافته‌اند که حل‌وفصل اختلافات یک انتخاب نیست، بلکه یک نیاز است. در پروژه‌های مالی، EPC، قرارداد‌های BOT، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و حتی تجارت کالا، ADR نه تنها از بروز اختلاف طولانی جلوگیری می‌کند، بلکه به‌طور مستقیم بر ادامه همکاری‌های تجاری و حفظ روابط نیز تأثیر دارد.
مزایای کلیدی داوری و ADR برای شرکت‌ها
۱. سرعت رسیدگی: بسیاری از پرونده‌های داوری نسبت به دعاوی دادگاهی بسیار سریع‌تر به نتیجه می‌رسند.
۲. تخصص داوران: طرفین میتوانند داورانی با سابقه حرفه‌ای دقیق در حوزه مورد اختلاف (مثلاً نفت، ساخت، تجارت، فناوری) انتخاب کنند.
۳. محرمانگی: برخلاف دادگاه‌ها، جلسات داوری محرمانه است و اطلاعات تجاری افشا نمی‌شود.
۴. قابلیت اجرای جهانی: به لطف کنوانسیون نیویورک، آرای داوری در بیش از ۱۶۰ کشور قابل اجرا هستند.
۵. انعطاف‌پذیری: طرفین میتوانند مقررات، زبان، محل داوری و روند رسیدگی را خود تعیین کنند.
۶. حفظ روابط تجاری: از آنجا که ADR بر حل مسئله تأکید دارد نه تنش حقوقی، روابط شرکت‌ها کمتر آسیب می‌بیند.
افزایش تقاضا: چرا الان؟
تحولات ژئوپلیتیک، افزایش تجارت جنوب–جنوب، رشد پروژه‌های مشترک میان کشور‌های خاورمیانه، کشور‌های آسیای جنوب شرقی، اروپا و آفریقا، و همچنین حضور شرکت‌های چندملیتی در صنایع انرژی، معادن، حمل‌ونقل و ساخت، نیاز به سازوکار‌های حل اختلاف بین‌المللی را بیش از هر زمان دیگر افزایش داده است.
در واقع، با پیچیده‌تر شدن قرارداد‌ها و چندلایه شدن زنجیره تأمین جهانی، اختلافات از ماهیتی ساده به موضوعاتی پیچیده تبدیل شده‌اند که رسیدگی آنها تنها از عهده داوران متخصص برمی‌آید. شرکت‌ها اکنون بیش از همیشه می‌دانند که عدم پیش‌بینی سازوکار داوری در قرارداد، می‌تواند به اختلافات پرهزینه و توقف پروژه‌ها منجر شود.
نقش ADR در آینده تجارت بین‌الملل
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که در دهه آینده، داوری و میانجی‌گری سهم بزرگ‌تری در قرارداد‌های بین‌المللی خواهند داشت.
کشور‌ها و نهاد‌های اقتصادی منطقه در حال تدوین قوانین جدید برای تقویت جایگاه داوری هستند.
مراکز داوری جدید و تخصصی در حوزه‌های فناوری، انرژی پاک، معدن، حمل‌ونقل، و اقتصاد دیجیتال نیز رو به افزایش است.
داوری اکنون یک ابزار استراتژیک برای مدیریت ریسک و اطمینان از ادامه فعالیت تجاری محسوب می‌شود، نه تنها یک روش حل اختلاف.
جمع‌بندی
داوری و ADR دیگر یک گزینه جانبی نیستند؛ بلکه به رکن اصلی امنیت قرارداد‌های فرامرزی تبدیل شده‌اند. در دنیایی که سرعت، ثبات، پیش‌بینی‌پذیری و امنیت اقتصادی اهمیت فوق‌العاده دارد، شرکت‌هایی که در قرارداد‌های خود از سازوکار داوری و ADR استفاده می‌کنند، نه تنها اختلافات را مدیریت می‌کنند بلکه اعتماد طرفین و سرمایه‌گذاران را نیز افزایش می‌دهند.
داوری امروز یکی از ستون‌های اصلی تجارت جهانی و سرمایه‌گذاری بین‌المللی است؛ ستونی که امنیت حقوقی، سرعت عمل و موفقیت تجاری را تضمین می‌کند.