آیا چین اقتصاد اروپا را فتح خواهد کرد؟!
به گزارش بورس نیوز، گزارش تازه اکونومیست نشان می‌دهد وابستگی اروپا به چین از مرحله نگرانی گذشته و به بحران نزدیک می‌شود. از قطع صادرات مواد حیاتی گرفته تا هجوم خودرو‌های ارزان چینی، تولیدکنندگان اروپایی نگرانند موجی از «صنعت‌زدایی» در راه باشد؛ موجی که آلمان بیش از همه از آن می‌ترسد.
مجله اکونومیست در گزارش مفصل خود با مرور آخرین تحولات تجاری و صنعتی، هشدار می‌دهد که اروپا در برابر فشار‌های فزاینده چین، هم از نظر قیمت و هم از نظر ابزار‌های سیاسی و صادراتی، آسیب‌پذیر شده است. این گزارش سه روایت موازی دارد:
۱- رقابت نفس‌گیر و ارزان چینی‌ها در خودرو، ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی
۲- استفاده چین از ابزار‌های تجاری و صادراتی برای فشار سیاسی
۳- چنددستگی اروپا در برخورد با این چالش بزرگ
جامعه ژاپن سال‌ها به ثبات قیمتی عادت داشت و اکنون با شکل‌گیری تدریجی انتظارات تورمی، رفتار مصرف‌کنندگان و بنگاه‌ها نیز در حال تغییر است؛ تغییری که می‌تواند به پایداری بیشتر تورم و بازتعریف الگو‌های قیمت‌گذاری منجر شود.
فتح بازار‌های اروپایی توسط اژدهای زرد
اروپا روزبه‌روز بیشتر احساس می‌کند که صنعتش زیر سایه چین کوچک می‌شود. آلمان که زمانی بزرگ‌ترین صادرکننده کالا‌های صنعتی به چین بود، حالا با موج عظیمی از محصولات ارزان چینی مواجه شده است. مدیران صنعتی آلمان می‌گویند رقابت به‌قدری شدید شده که «چینی‌ها دقیقاً نصف قیمت بازار می‌فروشند» و اروپا آماده این سطح از رقابت نیست.
نگرانی‌ها فقط درباره قیمت نیست. چین در ماه‌های اخیر صادرات چند ماده حیاتی از جمله پنج نوع «خاک کمیاب» (Rare Earths) و همچنین برخی تراشه‌های مهم شرکت Nexperia را محدود کرد. این مواد برای تولید موتور، تجهیزات الکترونیکی و ماشین‌آلات ضروری‌اند. برخی کارخانه‌های اروپایی هشدار دادند که احتمال توقف تولید جدی است.
کسری منفی تجاری آلمان در برابر چین
از سوی دیگر آلمان با کسری تجاری تاریخی مواجه شده: واردات از چین بالا رفته و صادرات آلمان به چین سقوط کرده است. بازار خودرو نمونه روشن این تحول است. سهم خودرو‌های آلمانی در چین از ۲۷ درصد در سال ۲۰۲۰ به ۱۷ درصد رسیده؛ در حالی که خودرو‌های چینی در اروپا رکورد فروش زده‌اند و ۲۰ درصد بازار هیبرید و ۱۱ درصد بازار برقی را گرفته‌اند.
ترس از «صنعت‌زدایی» در آلمان اوج گرفته است. بسیاری از شرکت‌ها می‌گویند مجبورند تولید و نیروی کار را کاهش دهند. چین در حال حاضر نه‌فقط با قیمت پایین، بلکه با کنترل مواد اولیه کلیدی عملاً می‌تواند سرعت تولید اروپا را «تنظیم» کند آن‌طور که یکی از مدیران می‌گوید: «به ما آن‌قدر مواد اولیه می‌دهند که از بین نرویم؛ اما آن‌قدر هم تامنی نمی‌کنند که زندگی کنیم.»
دو دستگی ساکنین قاره سبز در مواجه با کشور چین
در اروپا بحث بر سر واکنش مناسب بالا گرفته: از تعرفه‌های شدیدتر بر خودرو‌های چینی گرفته تا ایجاد ذخایر استراتژیک مواد معدنی، حمایت دولتی از صنایع حساس، ممنوعیت صادرات «بلک ماس» حاصل از بازیافت باتری‌های لیتیومی، و ایجاد مراکز رصد زنجیره تأمین. اما اختلاف‌نظر زیاد است. برخی کشور‌ها مثل مجارستان از سرمایه‌گذاری عظیم چین سود می‌برند و مخالف محدودیت هستند. برخی دیگر مثل فرانسه به‌دنبال برخورد سخت‌ترند.
در همین حال، بازار جهانی خودرو و تجهیزات صنعتی در حال تغییر است. حتی اعمال تعرفه‌های سنگین هم نتوانسته جلوی رشد صادرات خودرو‌های برقی چین را بگیرد. برای بسیاری از صنایع اروپایی، تولید در چین همچنان ارزان‌تر است، و همین مسئله باعث می‌شود شرکت‌های بزرگ آلمانی با وجود خطرات سیاسی، همچنان سرمایه‌گذاری در چین را افزایش دهند.
اکونومیست در پایان گزارش تأکید می‌کند که حتی اگر صنعت خودرو و ماشین‌آلات اروپا تحت فشار قرار بگیرد، لزوماً به معنای سقوط اقتصادی نیست. سهم صنعت در GDP اتحادیه اروپا حدود ۱۶ درصد است و بسیاری از آسیب‌ها ممکن است با انتقال نیروی کار به بخش خدمات جبران شود. مشکل اصلی اروپا نه فقط رقابت چین، بلکه رشد پایین بهره‌وری و جمعیت در حال پیری است_ چیز‌هایی که با تعرفه و محدودیت تجاری حل نمی‌شوند.
چه آینده‌ای در انتظار قاره سبز خواهد بود؟!
گزارش اکونومیست نشان می‌دهد اروپا امروز در برابر چین با یک فشار چندلایه مواجه است: فشار قیمتی، فشار تکنولوژیک و فشار سیاسی از طریق کنترل مواد حیاتی. آلمان که زمانی نماد صنعت اروپا بود، اکنون نگران تکرار «شوک چین» است، همان‌طور که آمریکا در دهه ۲۰۰۰ تجربه کرد. با این حال راه‌حل این بحران فقط در تعرفه و سیاست تجاری نیست؛ بلکه در اصلاح ساختار اقتصادی اروپا، افزایش بهره‌وری و کاهش وابستگی واقعی به زنجیره تأمین چین است. اروپا اگر دیر بجنبد، ممکن است بخش مهمی از مزیت صنعتی خود را برای همیشه از دست بدهد.
برای فهم بهتر این گزارش مطالب ذیل را مطالعه کنید:
چرا عناصر کمیاب مهم‌اند؟
این مواد برای ساخت موتور‌های برقی، توربین‌ها، باتری‌ها و قطعات حساس الکترونیکی ضروری‌اند. بدون آنها بسیاری از خطوط تولید متوقف می‌شود.
چرا محدودیت تراشه‌ها مهم است؟
چون این تراشه‌ها در خودرو و قطعات صنعتی استفاده می‌شود. تعلیق صادرات یعنی کمبود قطعات، تأخیر در تولید و هزینه‌های سنگین برای کارخانه‌های اروپایی.
چرا خودرو‌های چینی ارزان‌ترند؟
به خاطر ترکیب یارانه‌های دولتی، مقیاس تولید عظیم و هزینه نیروی کار کمتر. همین‌ها باعث می‌شود تعرفه ۴۵درصدی اروپا هم اثر کمی داشته باشد.
خطر صنعت‌زدایی یعنی چه؟
یعنی انتقال تولید از اروپا به کشور‌های دیگر، کاهش اشتغال کارخانه‌ای و کوچک‌شدن سهم صنعت در اقتصاد و احتمال شکل گیری موج بیکاری در اروپا.
علت دو دستگی بین کشور‌های اروپایی در مواجه با چین چیست؟
چون برخی کشور‌ها از سرمایه‌گذاری چین سود می‌برند (مثل مجارستان)، و برخی دیگر از رقابت می‌ترسند (مثل آلمان و فرانسه).