چطور میزان لازم میلگرد را برای ساختمان محاسبه کنیم؟

به گزارش بورس نیوز، محاسبه مقدار میلگرد موردنیاز یکی از مهم‌ترین مراحل برنامه‌ریزی برای ساخت‌وساز است؛ چه برای یک ساختمان کوچک یک‌طبقه باشد و چه برای یک سازه مرتفع. اینکه بدانید برای هر مترمربع زیربنا چه مقدار میلگرد لازم دارید، در تعیین بودجه، انتخاب برند مناسب، جلوگیری از پرت مصالح و سرعت گرفتن پروژه تأثیر مستقیم دارد. در این مقاله، روش محاسبه میلگرد برای ساختمان بتنی و همچنین ساختمان‌های فلزی را بررسی می‌کنیم و توضیح می‌دهیم چگونه از روی وزن کل میلگرد، تعداد شاخه‌های میلگرد ۱۴ یا ۱۶ موردنیاز را محاسبه کنیم.

چرا محاسبه میلگرد قبل از شروع ساخت ضروری است؟

تخمین دقیق مقدار میلگرد، فقط یک محاسبه ساده نیست؛ یک تصمیم مدیریتی و اقتصادی مهم برای پروژه محسوب می‌شود. اهمیت این کار شامل موارد زیر است:

مدیریت بودجه: قیمت میلگرد یکی از سنگین‌ترین بخش‌های بودجه ساخت است.

جلوگیری از خواب سرمایه: اگر مقدار میلگرد بیش از حد خریداری شود، سرمایه پروژه برای ماه‌ها در انبار بلوکه می‌شود.

جلوگیری از توقف کارگاه: کمبود میلگرد در مراحل حیاتی مثل آرماتوربندی فونداسیون، پروژه را به تأخیر می‌اندازد.

برنامه‌ریزی حمل و انبار: میلگرد نیاز به فضای مناسب و شرایط نگهداری استاندارد دارد.

به همین دلیل مهندسان حرفه‌ای همیشه قبل از شروع ساخت، میزان میلگرد موردنیاز را با دقت محاسبه می‌کنند.

محاسبه میلگرد موردنیاز برای ساختمان بتنی

در ساختمان‌های بتنی، میلگرد نقش اصلی در تحمل نیرو‌های کششی را بر عهده دارد. مقدار میلگرد مصرفی به عوامل مختلفی وابسته است:

تعداد طبقات

گرید میلگرد: مثلا به دلیل مقاومت بیشتر به تعداد کمتری از میلگرد ۱۶ گرید A۴ نسبت به A۳ همین سایز نیاز است.

نوع سیستم سازه‌ای (قاب خمشی، دیوار برشی و…)

ضخامت تیر و ستون

نوع فونداسیون

بار‌های وارد بر سازه

آیین‌نامه طراحی (مبحث نهم و …)
 

میزان میلگرد در هر مترمربع زیربنا برای سازه بتنی

به‌صورت تجربی و بر اساس پروژه‌های اجراشده:

این مقادیر متوسط هستند و در پروژه‌های ضدزلزله یا مناطق با خاک ضعیف، عدد می‌تواند افزایش یابد.

مقدار میلگرد موردنیاز در ساختمان فلزی

میزان مصرف میلگرد در ساختمان فولادی معمولاً کمتر از سازه بتنی است چرا که بخش اصلی تیر و ستون آن از تیراهن تشکیل می‌شود.

مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده مقدار میلگرد مورد نیاز در سازه فلزی، نوع سقف است.

میلگرد در چه بخش‌هایی از ساختمان فلزی استفاده می‌شود؟

هرچند اسکلت فلزی بر پایه ستون و تیر فولادی ساخته می‌شود، اما میلگرد همچنان در بخش‌های مهمی استفاده می‌شود:

فونداسیون بتنی

سقف‌ها (دال، تیرچه‌بلوک، کامپوزیت و…)

کلاف‌ها و شناژ‌ها

پله‌های بتنی

کفسازی و رامپ‌ها
 

چرا برند میلگرد روی محاسبات مهم است؟

تغییر برند میلگرد معمولاً وزن شاخه‌های ۱۲ متری را کمی تغییر می‌دهد، اما تأثیر آن بر تعداد میلگرد موردنیاز نقشه‌ای نیست. یعنی:

تعداد میلگرد موردنیاز ثابت است (طبق نقشه)

وزن میلگرد تغییر می‌کند (بسته به برند و استاندارد تولید)

مثلاً وزن یک شاخه میلگرد ۱۴ در برند الف ۱۵ کیلو و در برند ب ۱۳ کیلو است. این تفاوت در بودجه خرید مؤثر است، اما تعداد میلگرد مصرفی تغییری نمی‌کند. هرچند میزان ایمنی و مقاومت ساختمان با افزایش وزن میلگرد بیشتر می‌شود.

جدول وزن تقریبی یک شاخه میلگرد ۱۴ در برند‌های مختلف

نتیجه:

برای یک پروژه بزرگ، حتی ۰.۵ کیلو اختلاف در هر شاخه می‌تواند چند میلیون تومان تفاوت ایجاد کند.

تأثیر ارتفاع ساختمان بر مقدار میلگرد

با افزایش طبقات:

نیرو‌های جانبی (زلزله و باد) بیشتر می‌شود.

طراحی سازه سخت‌گیرانه‌تر می‌شود.

مقدار میلگرد ستون‌ها، تیر‌ها و دیوار‌های برشی افزایش می‌یابد.

در نتیجه با افزایش تعداد طبقات میزان مصرف میلگرد افزایش قابل‌توجهی دارد.

چگونه از روی وزن کل میلگرد، تعداد شاخه‌ها را محاسبه کنیم؟

میلگرد در ایران به‌صورت شاخه‌های ۱۲ متری عرضه می‌شود. برای محاسبه تعداد شاخه‌ها باید از فرمول زیر پیروی کنید:

فرمول تعداد شاخه

تعداد شاخه = وزن کل میلگرد / تقسیم بر/ وزن یک شاخه

مثال

فرض کنید ۲ تن (۲۰۰۰ کیلو) میلگرد۱۶ نیاز دارید:

وزن شاخه میلگرد ۱۶ = ۱۸ کیلوگرم

تعداد شاخه‌ها:  ۲۰۰۰ تقسیم بر ۱۸ ≈ ۱۱۱ شاخه
 

نحوه محاسبه میلگرد مصرفی براساس متراژ

برای یک ساختمان ۵ طبقه بتنی با متراژ ۳۰۰ متر مربع:

زیربنای کل: ۱۵۰۰ متر

مقدار مصرف تقریبی: ۵۰ کیلوگرم در متر

میلگرد موردنیاز کل:

۱۵۰۰ × ۵۰ = ۷۵،۰۰۰ کیلوگرم = ۷۵ تن

برای ساختمان ۵ طبقه فلزی:

مصرف میانگین: ۲۵ کیلو در متر

میلگرد کل:  ۱۵۰۰ × ۲۵ = ۳۷،۵۰۰ کیلوگرم = ۳۷.۵ تن

این اعداد در پروژه‌های واقعی با نقشه‌برداری دقیق اصلاح می‌شوند.

اشتباهات رایج در محاسبه میلگرد

محاسبه میلگرد اگرچه ساده به نظر می‌رسد، اما اشتباهات کوچک می‌توانند باعث کمبود میلگرد، افزایش هزینه، پرت بالا و حتی تأخیر در اجرا شوند. مهم‌ترین خطا‌هایی که باید از آنها دوری کرد عبارت‌اند از:

۱. استفاده از وزن اشتباه میلگرد (عدم تطابق با جدول اشتال)

بزرگ‌ترین خطا، تکیه بر وزن‌های غیررسمی است. وزن هر میلگرد باید بر اساس جدول اشتال یا وزن‌نامه کارخانه باشد؛ زیرا اختلاف چند صد گرمی در هر شاخه می‌تواند چندصد کیلوگرم اضافه یا کم نشان دهد.

۲. فراموش‌کردن میلگرد‌های تقویتی و خاموت‌ها

بخش زیادی از وزن واقعی میلگرد در پروژه مربوط به موارد زیر است:

خاموت‌ها

میلگرد‌های سنجاقی

تقویتی‌های تیر و ستون

آرماتور‌های حرارتی

حذف این بخش‌ها باعث کم‌برآوردی ۱۰ الی ۱۵ درصدی در محاسبه نهایی می‌شود.

۳. نادیده‌گرفتن خم‌ها و قلاب‌ها

طول خم‌ها و قلاب‌های ۹۰ یا ۱۳۵ درجه معمولاً در محاسبات لحاظ نمی‌شود؛ در حالی که این بخش‌ها چندین متر میلگرد اضافه مصرف می‌کنند و در فونداسیون و ستون‌ها اهمیت زیادی دارند.

۴. اشتباه در تبدیل وزن به تعداد شاخه میلگرد

بسیاری از افراد وزن کل میلگرد را به جای وزن شاخه ۱۲ متری به وزن هر متر تقسیم می‌کنند و تعداد شاخه کمتر از مقدار واقعی محاسبه می‌شود.

فرمول صحیح: تعداد شاخه = وزن کل ÷ وزن شاخه ۱۲ متری

۵. در نظر نگرفتن پرت استاندارد میلگرد

استاندارد پرت میلگرد ۳ تا ۷ درصد است. اگر این عدد لحاظ نشود، حین اجرا کمبود میلگرد قطعی است.

محاسبه میزان میلگرد

برای محاسبه میزان میلگرد موردنیاز باید ابتدا نوع سازه (بتنی یا فلزی)، تعداد طبقات، نوع سقف و شرایط طراحی مشخص شود. ساختمان‌های بتنی معمولاً ۳۰ تا ۹۰ کیلوگرم در هر مترمربع و سازه‌های فلزی ۱۵ تا ۴۰ کیلوگرم در هر مترمربع میلگرد مصرف می‌کنند. دانستن وزن کل میلگرد به شما کمک می‌کند تعداد شاخه‌های لازم را دقیق محاسبه کنید، از پرت مصالح جلوگیری کنید و مدیریت هزینه مؤثرتری داشته باشید. در نهایت با دانستن تعداد شاخه می‌توانید به یکی از مرجع‌های بازار مانند کانال قیمت لحظه‌ای میلگرد مراجعه کرده و هزینه نهایی خرید میلگرد را به روز محاسبه نمایید.