تسهیل‌گری، هوشمندسازی و افزایش سهم مالیات از تولید ناخالص داخلی
به گزارش بورس نیوز، سید محمد هادی سبحانیان، رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور به تشریح جزئیات تسهیلات ارائه شده به مودیان در سال جاری، برنامه‌های تعاملی با اصناف، رویکرد‌های نوین در حوزه معافیت‌های مالیاتی، پیشرفت‌های حاصل از تحول دیجیتال و هوشمندسازی نظام مالیاتی، استراتژی‌های مقابله با فرار مالیاتی و همچنین سهم مالیات در تولید ناخالص داخلی پرداخته‌اند. این مصاحبه، چشم‌اندازی روشن از تلاش‌های این سازمان برای ارتقاء عدالت مالیاتی و تقویت پایه‌های اقتصادی کشور ترسیم می‌کند.
اجازه بدهید صحبت‌های خودمان را از یک سؤال اساسی شروع کنیم؛ اساسا کشورمان در سال جاری دچار تحولات زیادی شد، سازمان امور مالیاتی بدین منظور چه تسهیلاتی را به مودیان مالیاتی ارائه داد؟
با توجه به شرایط کشورمان در سال جاری سازمان امور مالیاتی تسهیلات زیادی به مودیان ارائه کرده است به طوری که در آخرین مورد مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی صاحبان مشاغل و پرداخت مالیات تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم برای عملکرد سال ۱۴۰۳ تا پایان مردادماه سال جاری تمدید شد.
همچنین ذکر این نکته خالی از لطف نیست که در راستای تسهیل انجام تکالیف مؤدیان مشمول قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان و به منظور کسب آمادگی سایر مؤدیان برای ورود به مرحله‌ای جدید از اجرای این قانون از تاریخ یکم دی ماه ۱۴۰۴ با هدف تسهیل فعالیت‌های کسبوکارهای مشمول این قانون، ۴ قابلیت شامل استعلام وضعیت صورتحساب، ثبت دسته‌ای پرداخت‌ها در صورت‌حساب‌های الکترونیکی، بهینه‌سازی قواعد جدول پرداخت و بهینه‌سازی قواعد جدول پرداخت در نسخه جدید سامانه مؤدیان بهینه‌سازی گردیده است.
چه برنامه‌ای برای همکاری با اصناف دارید؟
ببنید واقعا ما تمام تلاشمان در سازمان امور مالیاتی این است که تکالیف مؤدیان خرد کمتر شود و نگرانی آنان درخصوص انجام تکالیف مالیاتی به حداقل ممکن برسد.
البته با انجام اقدامات سازنده در حوزه مالیات اصناف مانند ایجاد امکان بهره‌مندی از تبصره ماده (۱۰۰)، با کمترین میزان چالش با اصناف و صاحبان کسب‌وکار در سال‌های اخیر مواجه بوده‌ایم. به طوری که با برگزاری میز‌های خدمت هم به حل‌وفصل بسیاری از مسائل و دغدغه‌های مالیاتی اصناف انجامیده و هم منجر به ایجاد همگرایی و هم‌افزایی میان نظام مالیاتی و اصناف شده است.
در واقع کفه ترازوی مزایای تبصره ماده (۱۰۰) را نسبت به تسلیم اظهارنامه سنگین‌تر کردیم، افزایش سه برابری سقف استفاده از این تبصره، ارائه مشوق‌هایی همچون تقسیط مالیات پرداختی و استفاده از سکو‌های نرم‌افزاری متعدد جهت استفاده از این ماده قانونی با هدف عدم نیاز مؤدیان به مراجعه به کافی‌نت‌ها از جمله اقداماتی است که برای استفاده از تبصره ماده (۱۰۰) عملیاتی شده و یا در حال انجام است.
آیا معافیت‌های مالیاتی نیز برای آنها در نظر گرفته‌اید؟
بله، در زمینه ارائه معافیت‌های مالیاتی، معافیت عملکرد سال ۱۴۰۳ در حوزه مشاغل را نسبت به سال ماقبل به بیش از دو برابر افزایش دادیم و آن را از حدود ۴۷ میلیون تومان به ۱۰۰ میلیون (و تا سقف ۱۴۴ میلیون تومان برای واحد‌های صنفی که از سامانه مؤدیان استفاده می‌کنند) در سال افزایش دادیم. همچنین مبلغ اجاره واحد‌های کسب‌وکار استیجاری را نیز در محاسبه مالیات اصناف لحاظ کردیم که این امر افزایش رضایت خاطر مؤدیان را در پی داشته است.
جامعه مؤدیان در حال حرکت بیشتر به سمت خوداظهاری است، در حال حاضر صرفاً ۳۰ درصد پرونده‌های مالیاتی اشخاص حقیقی مورد رسیدگی توسط مأموران مالیاتی قرار گرفته است در حالیکه این میزان در سال‌های قبل صد درصد بود. همچنین برای نخستین بار، یک‌صد هزار اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده برای کسانی که در سامانه مؤدیان تکالیف خود را انجام داده بودند قطعی شد.
رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور در پایان خواستار اطلاع‌رسانی و ارائه راهنمایی‌های بیشتر از سوی اتحادیه‌ها به مؤدیان درخصوص تبیین مزایای استفاده از تبصره ماده (۱۰۰) قانون مالیات‌های مستقیم و برگزاری جلسات کارشناسی بیشتر حول تشریح اقدامات سازنده سازمان امور مالیاتی برای مؤدیان به ویژه اصناف شد.
سهم مالیات از تولید ناخالص داخلی چقدر است؟
سال‌ها اتکای بیش از حد به منابع نفتی اجازه نمی‌داد منابع پایدار مالیاتی توسعه یابد با این حال در سال‌های اخیر با برنامه‌ریزی‌های دقیق و تلاش مداوم، توانسته‌ایم این وابستگی را کاهش دهیم و به سمت تأمین منابع پایدار از محل مالیات حرکت کنیم.
نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور که یکی از مهم‌ترین شاخص‌های عملکرد نظام مالیاتی است از ۵.۷ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۸.۳ درصد در سال گذشته افزایش یافته است. همچنین سهم مالیات در منابع عمومی بودجه که در سال ۱۴۰۰ زیر ۳۰ درصد بود به حدود ۵۰ درصد در سال گذشته رسید. نسبت مالیات به هزینه‌های جاری دولت نیز از ۴۰ درصد در سال ۱۴۰۰ به نزدیک ۷۰ درصد افزایش یافته است. این نسبت در بسیاری از کشور‌های پیشرفته نزدیک به ۱۰۰ درصد است.
در دنیا معمولاً پرداختی به تأمین اجتماعی را هم جزو مالیات‌ها لحاظ می‌کنند. یعنی پرداختی کسب و کار‌ها به شهرداری‌ها و به تأمین اجتماعی را در نسبت به تولید ناخالص داخلی محاسبه می‌کنند که اگر ما این نسبت را هم در ایران محاسبه کنیم تقریباً ۱۲ تا ۱۳ درصد از تولید ناخالص داخلی را مالیات می‌گیریم که این عدد در دنیا بالای ۲۰ درصد است؛ بنابراین می‌توان به صراحت گفت ما در دو سه سال گذشته رشد نسبتاً خوبی را در نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی داشتیم.
شهرداری‌ها و دهیاری‌ها بخش قابل توجهی از منابع مالی خود را از طریق نظام مالیاتی تأمین می‌کنند. در سال ۱۴۰۰ حدود ۴۸ هزار میلیارد تومان به شهرداری‌ها و دهیاری‌ها اختصاص یافت، اما در سال ۱۴۰۳ این رقم به بیش از ۲۴۴ هزار میلیارد تومان افزایش یافت که رشدی بیش از پنج برابری را نشان می‌دهد.
برای تحول دیجیتال و هوشمند سازی نظام مالیاتی در سال جاری چه اقداماتی صورت گرفته شده است؟
دغدغه ما در سازمان امور مالیاتی از ابتدا این بوده که مراجعه مردم به ادارات امور مالیاتی به حداقل ممکن برسد.
در این راستا به دنبال پیشبرد هر چه بیشتر حسابرسی سیستمی، هوشمندسازی نظام مالیاتی و پالایش اطلاعات و تکمیل پایگاه‌های داده هستیم، چون طبیعتا حرکت به سمت هوشمندسازی نظام مالیاتی از نظام سنتی به سمت حسابرسی سیستمی بوده که این امر موجب تحقق عدالت مالیاتی فراگیر و ارتقای شفافیت اقتصادی، حذف سلیقه گرایی، کاهش بروکراسی و تقلیل هزینه‌های اداری شده است.
خوب این امر سبب افزایش پیش‌بینی پذیری برای مؤدیان و کاهش ریسک برای تمامی فعالان اقتصادی، به ویژه پیشگامان عرصه تولید خواهد شد.
در گام دوم، مبارزه با فرار مالیاتی و شناسایی مؤدیان جدید به شکلی بی سابقه میسر می‌شود. با بهره گیری از ابزار‌های هوشمند و قدرت تحلیل داده‌های کلان، پرده از الگو‌های پیچیده فرار مالیاتی برداشته می‌شود و اشخاص و فعالیت‌های اقتصادی که تا پیش از این از دایره شمول مالیات ستانی خارج بودند، به سرعت شناسایی می‌شوند. این توانایی، زمینه را برای اخذ مالیات عادلانه از تمامی اقشار و جلوگیری از تضییع حقوق دولت و شهروندان قانون مدار هموار می‌سازد.
از سوی دیگر در راستای اجرای قانون برنامه ششم و هفتم پیشرفت و در ادامه برنامه تحول دیجیتال نظام مالیاتی کشور، با هدف ارتقاء شفافیت و کاهش هزینه‌ها به صورت رسمی و عمومی سامانه دفاتر تجاری الکترونیکی در اواخر خرداد ماه سال جاری به بهره برداری رسید.
در کنار حرکت به سمت داده محوری و هوشمندسازی، سازمان امور مالیاتی طرح نشان دار کردن مالیات را نیز از سال گذشته به اجرا درآورد، در این زمینه چه توفیقاتی حاصل شده است؟
در سال گذشته، بیش از ۳۶۱ هزار نفر از مؤدیان در این طرح شرکت کردند و مالیات خود را اصطلاحاً "نشان‌دار" کردند. این اقدام باعث شد حدود ۲۰۰۰ پروژه در کشور از طریق مالیات تأمین مالی شوند. به‌عنوان نمونه، ۱.۲ هزار میلیارد تومان برای پروژه‌های حمل‌ونقل، ۱.۲ هزار میلیارد تومان برای آموزش‌وپرورش، و ۱.۱ هزار میلیارد تومان برای منابع آب تأمین شد. همچنین، ۷۵۰ میلیارد تومان نیز به پروژه‌های زیرساختی دیگر اختصاص یافت.
همچنین تأمین مالی پروژه‌های بهداشت و درمان به مبلغ ۶۶۰ میلیارد تومان انجام شده است. همچنین در حوزه آموزش عالی نیز شاهد تأمین مالی قابل توجهی بودیم.
چرا حجم معافیت‌های مالیاتی در کشورمان بسیار بالاست؟
بله متاسفانه میزان معافیت‌های مالیاتی که در حوزه قانون مالیات‌ها فهرست شده چه بسا به اندازه خود مالیاتی است که ما وصول می‌کنیم. یعنی امسال حدود ۱۸۰۰ هزار میلیارد تومان که حدوداً ۴۰ درصد مربوط به مالیات برارزش افزوده است.
برخی از این معافیت‌ها بدون زمان‌بندی مشخص اجرا شده‌اند و به اهداف تعیین‌شده اصابت نکرده‌اند. ما مشکلی با معافیت‌های مالیاتی نداریم، اما این معافیت‌ها باید هدفمند، زمان‌دار و موثر باشند. اگر نظام معافیتی اصلاح نشود همچنان با چالش‌های جدی در حوزه بهره‌وری اقتصادی مواجه خواهیم بود.
در موضوع مالیات‌های مستقیم هم مثلاً فقط به موجب یکی از احکامی که در یکی از قوانین تصویب شد برخی از مؤدیان بزرگ در سطح حدوداً ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار میلیارد تومان از مالیات معاف شدند.
این معافیت مربوط به مواد قانونی است که در سال‌های اخیر هم تصویب شده. به نام قانون تأمین مالی تولید حکمی آمد که اگر بنگاه‌های بورسی سود را توزیع نکنند و افزایش سرمایه دهند مشمول مالیات با نرخ صفر می‌شوند. این به لحاظ اقتصادی قابل تأیید است. یعنی ما رد نمی‌کنیم.
البته بالاخره بنگاه اقتصادی به طور خودکار بخشی از سود را توزیع نمی‌کند و حاکمیت نباید بابت یک امری که همین الان هم در حال رخ دادن است، امتیاز و مشوق مالیاتی بدهد.
از طرف دیگر این مشوق می‌بایست منجر به سرمایه‌گذاری شود که در این قانون این شرط لحاظ نشده است. البته عین همین مشوق در قانون مالیات‌های مستقیم قبلاً پیش‌بینی شده بود در بند ث ماده ۱۳۲ البته به شرط سرمایه‌گذاری که قانونگذار با تصویب قانون جدید شرط سرمایه‌گذاری را تقریباً حذف کرده است.
مشوق مالیاتی برای آن چیزی است که محقق نشده و برای فعال اقتصادی انگیزه ایجاد می‌کند که آن کار را انجام بدهد. اگر به چنین مواردی توجه نشود یک عدد قابل توجه مالیات از دست رفته را خواهیم داشت و این در مجموع به نفع اقتصاد کشور نیست. قاعدتاً معافیت و مشوق مالیاتی باید اهداف سرمایه‌گذاری و تولید را فراهم کند اگر این چنین نباشد اصولاً اعمال آن صرفاً ارائه قسمتی از منابع حاکمیت به عده محدودی از مؤدیان است.
طبق گزارش سازمان برنامه و بودجه در ذیل لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، برآورد می‌شود در سال‌جاری ۸۵۳ هزار میلیارد تومان از درآمدهای دولت به واسطه معافیت‌ها و بخشودگی‌های مالیاتی اشخاص حقوقی حاصل نشود. این رقم از کل مالیات مصوب شده برای اشخاص حقوقی در همین سال بیشتر بوده و وصول آن می‌تواند اثر قابل توجهی بر پوشش کسری بودجه دولت و در نتیجه ایجاد ثبات اقتصادی داشته باشد.
برای شناسایی فرار مالیاتی چه راهکاری دارید؟
طبیعتاً شما هر اقدامی که می‌خواهید انجام دهید و اصلاحاتی را دنبال کنید، برخی هستند که می‌خواهند از آن مسیر اصلاحی خارج شوند یا مسیر انحرافی را دنبال کنند. خب طبیعتاً ما در چهارچوب قانون، کار انجام می‌دهیم. قانونگذار برای ما مشخص کرده که مثلاً حساب‌های تجاری حساب‌هایی هستند که به معنای حساب فروش مؤدی هستند.
حساب تجاری مؤدی حسابی است که به سازمان امور مالیاتی کشور معرفی می‌شود. وقتی پرونده مالیاتی باز می‌شود، حسابی را معرفی می‌کنید. ممکن است بعضاً با برخی از کسب و کار‌ها هم مواجه شویم که به سازمان امور مالیاتی معرفی نشده باشند. خیلی از مردم درباره پزشک‌ها صحبت می‌کنند یا درباره رستوران‌دار‌ها یا برخی دیگر از کسب و کار‌ها که دستگاه کارتخوان را جمع کرده‌اند یا خواستار کارت به کارت وجه هستند یا مثلاً فقط با پول نقد کار می‌کنند.
ما برای همه اینها برنامه داریم، نه اینکه این برنامه‌ریزی‌ها در آینده باشد، بلکه ما همین امروز که خدمت شما هستیم، بسیاری از مواردی را که افراد فکر می‌کنند به این شکل می‌توانند از مسیر مالیات فرار کنند، در ارقام بالا جلوگیری کردیم.
البته باید برای اصلاح و ساماندهی، با فرصت و تأمل بیشتری جلو برویم و از ابزار‌های مختلف هوش مصنوعی استفاده کنیم. همچنین باید یادآور شوم که مأموران مالیاتی نیز برای محاسبه مالیات از پرونده‌های بزرگ و فراریان مالیاتی، از هیچ کوششی دریغ نمی‌کنند و در اغلب موارد پرونده‌های بزرگ توسط همکاران مالیاتی رسیدگی می‌شود.
چقدر توانسته‌اید جلوی فرار مالیاتی را بگیرید؟
سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۲ تقریباً ۵۲ درصد رشد درآمد مالیاتی داشتیم. این یعنی سازمان امور مالیاتی کشور با راهبرد سیستمی شدن و اتکا به اقلام داده‌ای متقن که از نظام بانکی و سایر سازمان‌ها مثل گمرکات و سازمان ثبت اسناد و احوال کشور دریافت کرده و استفاده از نیرو‌های متخصص در رسیدگی به پرونده‌های بزرگ و دارای فرار مالیاتی، حلقه‌های فرار مالیاتی را تنگ‌تر و تنگ‌تر می‌کند. این حلقه با استفاده از شرکت‌های دانش‌بنیانی که با ما کار مشترک می‌کنند و ابزار‌های مختلف، تنگ‌تر می‌شود.
بخش قابل توجهی از رشدی که در درآمدهای مالیاتی اتفاق افتاده از همین کانال است. جلوگیری از فرار مالیاتی لزوماً این نیست که کسی که هیچ مالیاتی نمی‌داده است مورد شناسایی قرار گرفته باشد. البته این کار را می‌کنیم.