گواهی سپرده سکه، قربانی تصمیم بانک مرکزی می‌شود؟

به گزارش بورس نیوز، گواهی سپرده کالایی، همانطور که از نام آن برمی‎آید سندی است که در مقابل سپرده گذاری کالا صادر می‌شود. در معاملات گواهی سپرده سکه طلا نیز خزانه‌های بانکی برای نگهداری سکه طلا در بورس کالا پذیرش شده اند و این بانک‌ها صرفا مسئولیت اخذ و نگهداری و در نهایت تحویل سکه طلا به مشتریان را با رعایت شرایط و الزامات فنی و امنیتی را دارند و به عنوان انباردار در قبال دریافت کارمزد، سکه طلا را نگهداری می‌کنند و با صدور گواهی سپرده کالایی برای افراد توسط بورس، سکه به دارایی افراد در پرتفوی بازار سرمایه آن‌ها افزوده می‌شود؛ لذا نماد سکه موجود در تابلوی معاملات به نام یک بانک به هیچ وجه به معنای مالکیت آن‌ها توسط بانک‌ها نیست؛ بنابراین بورس کالا صرفا بستر معاملات و خزانه بانک، صرفا بستر انبارداری سکه طلا است و آنچه در معاملات رخ می‌دهد صرفا رویارویی عرضه و تقاضای بازار است و معاملات واقعی است که ما به ازای آن سکه طلا در خزانه‌ها موجود است. در این میان، اما طی روز‌های گذشته برخی افراد به این بازار حمله کرده اند و بدون اعلام دلایل ورود سرمایه گذاران به بازار طلا، سعی دارند تا رشد قیمت‌های سکه را به گردن این بازار‌های مالی بیاندازند که در این نوشته سعی دارم دو ابهام وارد شده به این معاملات را شفاف سازی کنم تا مشخص شود بازار گواهی سپرده سکه نیاز به بزرگ شدن و تبدیل شدن به مرجع اصلی قیمت سکه در کشور دارد نه آنکه بر طبل تعطیلی این بازار همانند تجربه تلخ توقف معاملات آتی سکه کوبیده شود. پیش از شروع تحلیل بد نیست بانک مرکزی به عنوان متولی بازار مرور کند اوضاع بازار سکه پس از توقف معاملات آتی سکه را؛ بازار قرارداد‌های آتی سکه‌ی طلا در بورس کالا در شهریور ۱۳۹۷ با اتهام پیشرو بودن در قیمت گذاری سکه و ارایه سیگنال افزایشی به بازار با فشار بانک مرکزی متوقف و تعطیل گردید که در آن زمان قیمت سکه در بازار حدود ۴ میلیون تومان بوده است. اکنون در ابتدای سال ۹۹ و با گذشت حدود یکسال و نیم قیمت سکه در بازار بیش از ۷ میلیون تومان است؛ بنابراین توقف معاملات آتی سکه طلا نیز مانع رشد قیمت آن نشده و به نوعی پاک کردن صورت مساله بوده است.

ابهامات موجود در خصوص معاملات گواهی سپرده سکه طلا
برخی ابهامات در خصوص معاملات و بازار گواهی سپرده کالایی سکه مطرح می‌شود که در این بخش به برخی از آن‌ها پرداخته می‌شود:

تبعیت قیمت نقدی سکه از معاملات گواهی سپرده سکه
گواهی سپرده کالایی سکه طلا از سال ۱۳۹۴ با حجم نه چندان قابل توجه معاملات راه اندازی گردید و طی این سال‌ها حجم روزانه معاملات در حالت حداکثری به ۱۰ هزار قطعه نزدیک شده است که در مقایسه با تعداد سکه‌ها و معاملات بازار خارج از بورس آن ناچیز است. از طرفی ساعات معاملات در بازار گواهی سپرده سکه طلا همواره پس از ساعت کشف نرخ طلا و مسکوکات در بازار خارج از بورس بوده است. به نحوی که کشف نرخ سکه در حوالی ساعت ۱۱ صبح صورت گرفته و معاملات در بورس کالا از ساعت ۱۳ آغاز می‌شود؛ بنابراین پیشرو بودن بازار خارج از بورس در کشف نرخ سکه کاملا محرز است.
 دلایل وجود شکاف قیمتی بین سکه نقدی و گواهی
همانطور که می‌دانیم بازاری رسمی برای کشف نرخ سکه در بازار که یک قیمت واحد را اعلام نماید وجود ندارد و اکنون با گسترش فعالیت تمامی کسب و کار‌ها در فضای مجازی، قیمت سکه طلا نیز متاثر از این موضوع، قیمت واحدی نیست و مکان‌های متفاوت معاملاتی، قیمت‌های متفاوتی را نیز منتشر می‌کنند. به نحوی که در یک روز نمی‌توان قیمت‌های یکسان و مورد استنادی برای سکه طلا از سوی اتحادیه طلا و جواهر، شرکت‌های صرافی دارای مجوز بانک مرکزی، اصناف معامله گر سکه در بازار طلا و مراجع متفاوت انتشار قیمت، مشاهده کرد؛ بنابراین در مورد قیمت‌های اعلامی اتحادیه طلا و جواهر نیز ابهاماتی وجود دارد؛ چراکه به نظر می‌رسد با رعایت ملاحظاتی منتشر شده و همواره از قیمت خرید و فروش سکه در صرافی‌ها نیز فاصله دارد. اما آنچه برای فعال بازار اهمیت دارد قیمت واقعی سکه در معاملات با تحویل فیزیکی سکه است نه صرفاً نرخ‌های اعلامی بدون انجام معامله‌ای که منجر به تحویل فیزیکی شود؛ بنابراین اصل موضوعِ وجود شکاف قیمتی بین بازار گواهی سپرده سکه طلا در بورس و خارج از بورس محل سوال است. چرا که بازار بورس به عنوان اولین و تنها بازار رسمی معاملات سکه طلا، بازاری شفاف است که تمامی اطلاعات را به صورت متقارن بین تمامی فعالان منتشر کردهو شاخص‌های اقتصادی را در قالب قیمت به بازار منتشر می‌کند.
از سویی دیگر باید توجه داشت که علاوه بر مزیت شفافیت اطلاعات که به نظر می‌رسد مهم‌ترین کارکرد بازار گواهی سپرده سکه طلا است، مزایای دیگری از جمله تسهیل خرید و فروش، عدم نیاز به مراجعه حضوری، تایید اصالت و کیفیت سکه طلا، سهولت نگهداری و عدم نگرانی بابت سرقت، کارمزد پایین معاملات، نقد شوندگی و معامله آسان و ... از جمله مزایای این بازار است؛ بنابراین موارد مورد اشاره، اقبال فعالان بازار به بازار گواهی سپرده کالایی را به ویژه در شرایط کنونی کشور و وجود بیماری کرونا که سبب متوقف شدن برخی معاملات در بازار‌های سنتی شده، به شدت افزایش داده و طبیعی است که کالایی که مزایای بیشتری برای سرمایه گذاران دارد، نزد آن‌ها ارزش بیشتری نیز خواهد داشت.
نوسان نامتعارف همه بازار‌ها و قربانی شدن گواهی سکه
در هفته‌های اخیر ورود سرمایه گذاران بی تجربه به بازار سرمایه موجب شده است قیمت ابزار‌های مالی پیچیده، یعنی علاوه بر گواهی سکه و صندوق‌های طلا، صندوق‌های سرمایه گذاری سهامی و درآمد ثابت نیز دچار نوسان‌های نامتعارف شود این مساله به دلیل کم تجربگی سرمایه گذاران است چرا که دیده شده که حتی واحد‌های یک صندوق درآمد ثابت تا ۴۰ درصد بالای ارزش دارای آن معامله شده است این مساله البته موقتی است و با آموزش و فرهنگ سازی قابل رفع است. با این تفاسیر مشخص است افرادی که در بازار غیرشفاف سکه فعال هستند تنها به دنبال قربانی کردن بازار شفاف گواهی سپرده سکه در بورس هستند و متاسفانه از شواهد این طور برمی آید که بانک مرکزی هیچ اعتنایی به شکست سیاست‌های خود در قبال بازار سکه ندارد و نمی‌خواهد از تجربه سیاه رنگ تعطیلی بازار آتی سکه و هجوم نقدینگی حاضر در این بازار مالی به بازار نقدی درس عبرتی بگیرد. در این میان توقع از شورای عالی بورس زیاد است تا حداقل تبعات سنگین تعطیلی بازار‌های مالی از جمله معاملات آتی سکه را برای مسوولان بانک مرکزی بازگو کنند.