مجيد اسكندري: از زمان ابلاغ آيين‌نامه جديد سرمايه‌گذاري خارجي در بورس و بازارهاي خارج از بورس از سوي هيات وزيران حدود سه سال و نيم مي‌گذرد.
براساس آيين‌نامه يادشده و از ديدگاه رييس سازمان بورس و اوراق بهادار، آيين‌نامه جديد، تسهيلات 12گانه‌اي را براي سرمايهگذاران خارجي فراهم آورده است از جمله اينكه سرمايهگذاران خارجي مانند گذشته ممنوعيت خروج اصل سرمايه قبل از سه سال را ندارند، مالكيت سهام سرمايهگذاران خارجي در شركت‌هاي ايراني از 10 درصد به 20 درصد افزايش يافته و اين سرمايهگذاران علاوه بر سرمايه‌گذاري در بورس در فرابورس نيز مي‌توانند سرمايه‌گذاري كنند.
آنها همچنين مي‌توانند از طريق «صندوق»ها وارد بورس شده و حتي با دريافت مجوز به ارائه خدمات تخصصي در بازار نيز بپردازند.
با اين وجود، سرمايه‌گذاري خارجي در بازار سرمايه كشورمان با اقبال روبه‌رو نشده و گويا هنوز موانع و محدوديت‌هايي بر سر راه ورود سرمايه‌هاي خارجي به بورس وجود دارد.
گفت‌وگوي دنياي اقتصاد با دو تن از كارشناسان ارشد بازار سرمايه كشور به بررسي اين موانع پرداخته است.
ابوالفضل شهرآبادي مدير سابق امور بين‌الملل بورس تهران بر اين اعتقاد است كه يكي از راهكارهاي توسعه بازارهاي سرمايه در دنيا، حضور سرمايهگذاران خارجي در اين بازارها است در حالي كه ميزان حضور خارجي‌ها در بورس كشورمان تاكنون كمتر از 5/0 درصد بوده است.
سرمايه‌گذاري خارجي در بورس: صفر!
ابوالفضل شهرآبادي، مدير سابق امور بين‌الملل بورس تهران درخصوص اهميت بين‌المللي بودن بازارهاي سرمايه گفت: امروزه به واسطه گسترش ارتباط جهاني بين بازارهاي سرمايه كشورهاي مختلف، سرمايهگذاران آن كشورها اغلب به سادگي مي‌توانند در بازارهاي يكديگر وارد شده و اقدام به سرمايه‌گذاري كنند.
شهرآبادي افزود: با توجه به الزامات فدراسيون جهاني بورس‌ها (WFE) تمامي بورس‌هاي عضو اين فدراسيون به نوعي ملزمند تا قوانين و مقررات خود را به گونه‌اي اصلاح كنند كه حضور سرمايهگذاران خارجي در بازارهاي سرمايه آن كشورها ساده و ممكن شود.
معاون تامين سرمايه لوتوس پارسيان با اشاره به وضعيت سرمايه‌گذاري خارجي در ديگر بورس‌ها گفت: در حال حاضر اگر به آمار سرمايه‌گذاري خارجي در بورس‌هاي پيشرفته نگاهي بيفكنيم به سادگي درمي‌يابيم كه روند اين سرمايه‌گذاري در سال‌هاي گذشته هميشه رو به افزايش بوده و اگر چند سال مربوط به بحران مالي جهاني را استثنا كنيم مي‌توانيم بگوييم اين روند دائما رو به گسترش بوده است و بسياري از كشورهاي منطقه نظير تركيه، امارات، مصر و مالزي به امر جذب سرمايه‌گذار خارجي توجه ويژه داشته و گام‌هاي موثري نيز برداشته‌اند و حجم سرمايه‌گذاري خارجي برخي از آنها قابل توجه است مثلا در بورس استانبول بيش از 60 درصد معاملات در چند سال گذشته مربوط به سرمايهگذاران اروپايي بوده است.
شهرآبادي درخصوص آمار سرمايهگذاران خارجي در بورس تهران گفت: متاسفانه اين رقم در بورس تهران چيزي نزديك به صفر درصد است در حالي كه مي‌دانيم يكي از راهكارهاي توسعه بازارهاي سرمايه در جهان امروز، حضور سرمايهگذاران خارجي و ورود پول‌هاي جديد خارجي است.
وي درباره عوامل عدم حضور سرمايهگذاران خارجي در بورس كشور گفت: علل اصلي عدم حضور سرمايهگذاران خارجي را در چند زمينه مي‌توان دانست، در حال حاضر يكي از اصلي‌ترين عوامل همانا وجود تحريم‌هاي سياسي و اقتصادي است كه مانع جابه‌جايي پول بين سيستم‌هاي بانكي ايران و ساير كشورها شده و به تبع آن امكان حضور سرمايه‌گذار خارجي را نيز از بين مي‌برد. ولي بايد گفت در سال‌هاي پيشين نيز يعني قبل از وضع تحريم‌هاي شديد وضعيت سرمايه‌گذاري خارجي در بورس تهران هيچ وقت مطلوب نبوده و همواره زير نيم درصد بوده است.
اين استاد دانشگاه ادامه داد: از ديگر عوامل اين مساله ضعف بازاريابي بوده است. بورس‌هاي ديگر كشورها اغلب با دعوت از سرمايهگذاران خارجي يا حضور در كشورهاي هدف و برگزاري نشست‌هاي تبليغاتي (Road show) سعي در معرفي مزيت‌هاي بورس خود و جذب سرمايهگذاران خارجي ميكنند. اين گونه فعاليت‌ها هرچند در سال‌هاي پيش چند مورد توسط بورس تهران انجام شده ولي به هيچ وجه كافي نبوده است و با فعاليت ديگر بورس‌ها قابل مقايسه نيست.
شهرآبادي ضعف قوانين مربوط به سرمايه‌گذاري خارجي را عامل ديگري براي عدم رشد سرمايه‌گذاري خارجي در بورس دانست و گفت: هرچند اين قوانين چند سال پيش بازنگري و اصلاح و شرايط سرمايه‌گذاري خارجي بهتر و راحت‌تر شد ولي هنوز با استانداردهاي WFE فاصله دارد.
وي توضيح داد: يكي از اين استانداردها لزوم برخورد يكسان با سرمايه‌گذار خارجي و داخلي است يعني تلاش براي اينكه هيچ گونه محدوديت اضافي براي سرمايه‌گذار خارجي لحاظ نشود.
اين كارشناس بازار سرمايه سپس گفت: يكي ديگر از عوامل نبود سرمايه‌گذاري خارجي در بورس تهران به نظر من نبودن بورس ارز و ابزار مشتقه ارزي براي پوشش خطر نوسانات آتي نرخ ارز است. اين امر براي سرمايه‌گذار خارجي بسيار مهم است و در كشوري مثل ايران كه ميزان نوسان نرخ ارز بالا است هيچ سرمايه‌گذار خارجي جرات ورود به بازار ما را نخواهد داشت، هرچند كه نرخ بازدهي اين بازار در دنيا جزو بالاترين‌ها باشد. از طرفي هم آمادگي لازم براي پذيرش سرمايهگذاران خارجي در بورس تهران از برخي جهات ديگر وجود ندارد.
مسوولان بازار به فكر سرمايه‌گذاري خارجي نيستند
شهرآبادي با ارائه چند مثال توضيح داد: صورت‌هاي مالي ترجمه شده استاندارد روي سايت هيچ كدام از شركت‌هاي بورسي موجود نيست، اغلب كارگزاران ما نحوه برخورد و تعامل با سرمايه‌گذار خارجي را بلد نيستند، حتي زبان انگليسي را براي ايجاد ارتباط اوليه به خوبي نمي‌دانند. وي يادآور شد: در تاريخ بورس تهران شايد تاكنون يك بار road show برگزار شده است. شايد از همه اينها مهم‌تر اين باشد كه فكر جذب سرمايه‌گذار خارجي به طور جدي در ذهن هيچ يك از مسوولان بازار سرمايه نيست و چنين نيازي احساس نشده است.
معاون لوتوس پارسيان درخصوص تاثير تغيير قوانين و مقررات در جذب سرمايه‌گذاري خارجي در بورس گفت: همان‌طور كه پيش‌تر گفتم بهبود قوانين مي‌تواند كمك كند اما قوانين و مقررات يكي از بسترهاي لازم است و به تنهايي كافي نيست. آيين‌نامه اوليه سرمايه‌گذاري خارجي بورسي خيلي دست و پاگير و مشكل‌ساز بود مثلا براساس آن آيين‌نامه سرمايه‌گذار خارجي تا چند سال اصل و سود سرمايه خود را نمي‌توانست از ايران خارج كند يا بيشتر از 5 درصد در يك صنعت يا شركت نمي‌توانست سرمايه‌گذاري كند.
خوشبختانه اين آيين‌نامه چند سال پيش اصلاح و تا حد زيادي موانع برداشته شد ولي هنوز با سرمايه‌گذار خارجي به طور متفاوت برخورد مي‌شود كه در مقايسه با ديگر بورس‌هاي منطقه كه به نوعي رقيب ما هستند اين امر مطلوب نيست.
شهرآبادي درباره تاثير سرمايه‌گذاري خارجي در بورس كشورمان اظهار كرد: با حضور سرمايهگذاران خارجي چند اتفاق مي‌افتد كه اغلب مي‌تواند خوشايند باشد و به توسعه بازار كمك كند. يكي اينكه حجم پول و سرمايه ورودي به بازار به شدت زياد و بازار از نظر سرمايه بزرگ مي‌شود و اين كار فرآيند تشكيل سرمايه و تامين مالي را ساده‌تر كرده و بهبود مي‌بخشد. دوم اينكه با ورود سرمايه‌گذار خارجي در واقع سليقه و تخصص جديد وارد بازار مي‌شود زيرا معمولا سرمايهگذاران خارجي حرفه‌اي، به خصوص سرمايهگذاران اروپايي بدون تحليل وارد بازار نمي‌شوند. اين امر، شركت‌هاي بورسي، صندوق‌ها و مسوولان بازار را مجبور مي‌كند تا شفاف‌تر و حرفه‌اي‌‌تر عمل كنند.
همچنين با ورود سرمايه‌گذار خارجي احساس نياز به ابزارها و روش‌هاي جديد سرمايه‌گذاري و تامين مالي شدت مي‌يابد و بازار مجبور خواهد شد از حالت سنتي و ساكن خارج شده و به‌روز و پويا شود.
وي سپس گفت: تعامل با سرمايهگذاران خارجي حرفه‌اي، فعالان داخلي بازار سرمايه را نيز حرفه‌اي كرده و رشد مي‌دهد. شركت‌ها مجبور خواهند شد گزارش‌هاي منطبق بر استانداردهاي بين‌المللي تهيه كنند. حسابرسي‌ها با استانداردهاي بين‌المللي انجام خواهد شد. به واسطه افزايش تقاضا براي خريد سهام و انجام تحليل‌هاي حرفه‌اي روي سهام، قيمت‌هاي بازار نيز به قيمت‌هاي ذاتي نزديك‌تر خواهد شد. در نتيجه اين رخدادها كم‌كم عمق بازار نيز زياد مي‌شود و بورس ما از اين حالت جزيره‌اي خارج مي‌شود.اين استاد دانشگاه درباره وجود جذابيت لازم براي سرمايهگذاران خارجي در بورس تهران گفت: از نظر نرخ‌هاي بازدهي وضعيت بورس تهران در چند سال گذشته بسيار خوب و طي يك دهه گذشته به طور متوسط بالاي 30 درصد بوده است. ولي از نظر تنوع ابزارهاي مالي به ويژه ابزارهاي پوشش ريسك هنوز بايد كارهايي انجام شود تا جذابيت لازم را كسب كند از جمله ابزارهاي پوشش نوسان نرخ ارز. از نظر بين‌المللي هم بايد اقداماتي انجام شود تا بورس تهران جذاب‌تر شود. مثلا تعليق عضويت بورس تهران در فدراسيون جهاني بورس‌ها (WFE) يا دخالت ندادن آن در شاخص مشترك فدراسيون بورس‌هاي آسيايي- اروپايي (FEAS) براي چهره بورس ما خوشايند نيست. حضور فعال در نشست‌ها و كنفرانس‌هاي بين‌المللي هم براي معرفي بهتر بورس اثربخش است كه ما اغلب در اين زمينه‌ها ضعيف ظاهر مي‌شويم.
شهرآبادي در پايان به مقدمات لازم براي جذب سرمايهگذاران خارجي اشاره و تصريح كرد: قبل از هر چيز بايد مسوولان اعتقاد داشته باشند كه حضور سرمايه‌گذار خارجي مفيد و لازم است. اگر اين اعتقاد و خواسته وجود داشته باشد بقيه كارها انجام‌شدني است. جذب سرمايه‌گذار خارجي كاري است كه ساير بورس‌ها انجام داده‌اند و الگوهاي اجرايي آن وجود دارد كه مي‌توان عينا تكرار كرد. به طور قطع با برطرف شدن تحريم‌هاي اقتصادي و سياسي در اين زمينه گشايش‌هاي خوبي ايجاد مي‌شود ولي بايد پيش از آن مسوولان و فعالان بازار بسترها و مقدمات لازم را فراهم كنند وگرنه برخي فرصت‌هاي آتي را از دست خواهيم داد.
ايجاد فضاي توام با آزادي و اعتماد
يك كارگزار بورس درخصوص مهم‌ترين عوامل براي عدم حضور فعال سرمايهگذاران خارجي در بازار سرمايه كشور گفت: نبود امنيت اقتصادي كامل در ايران با توجه به تحريم‌ها و تبليغات منفي كه دشمنان ما مدام تكرار ميكنند و ديگري مقرراتي كه سهولت در آمد و رفت سرمايه و سود را محدود مي‌سازد، از مهم‌ترين عوامل اين موضوع به شمار مي‌روند. محمد غفارپور تاكيد كرد: مطمئنا تغيير قوانين و مقررات مي‌تواند در دادن اطمينان به سرمايه و سرمايهگذاران خارجي موثر باشد.
مديرعامل كارگزاري بانك ملت خاطرنشان كرد: حضور سرمايهگذاران خارجي به طور قطع در توسعه بازار سرمايه كشور موثر است، زيرا با ورود سرمايه خارجي‌ها به ايران و به طور مشخص به بازار سرمايه كشور و بورس‌ها مي‌تواند منجر به افزايش تقاضا و بعد از آن عرضه و افزايش گردش معاملاتي و عميق تر شدن بازار شود و از طرف ديگر سرمايه‌هاي داخلي را نيز ترغيب و بيش از پيش وارد اين بازار كند.
غفارپور درخصوص وجود جذابيت‌هاي لازم در بورس تهران براي جذب سرمايه ساير كشورها گفت: گسترش و توسعه كمي و كيفي بازار در سال‌هاي اخير و حضور شركت‌هاي عظيم و خوشنام و باپتانسيل و با مزيت در آن و پايين بودن قيمت بيشتر سهام شركت‌ها كه جا براي رشد دارد و بازدهي مورد انتظار حدود 20 درصدي در اين بازار كه با توجه به نرخ بهره و نرخ تورم در مقايسه با بسياري از كشورها جذابيت زيادي دارد، بورس كشور از جذابيت زيادي براي خارجي‌ها برخوردار است.اين كارشناس بازار سرمايه در ادامه به اقدامات لازم براي فعال كردن مقدمات حضور سرمايهگذاران خارجي در بورس اشاره كرد و گفت: نخست كشور بايد به فضاي توام با آرامش و اعتماد
وارد شود تا سرمايهگذاران احساس كنند كه تحريم‌هايي كه عليه ايران وضع شده رو‌به كاهش خواهد بود نه رو به افزايش.
وي تصريح كرد: بايد به سرمايهگذاران بقبولانيم كه بورس ما بورسي مدرن، توانمند، قانونمند، شفاف، معتبر و مورد اعتماد است. همچنين بايد بدانند كه بازدهي در بورس ايران بسيار بالاتر از بازدهي در بورس‌هاي آنها است.غفارپور خاطرنشان كرد: سرمايهگذاران خارجي بايد از ثبات نرخ ارز يا كاهش نرخ ارز در كشور مطمئن شوند و اينطور فكر نكنند كه دلارشان را با 3200 تومان مي آورند و بعدا با 3500 تومان بايد ببرند.
از سوي ديگر بايد مطمئن باشند كه هر زمان كه اراده كنند، مي‌توانند با اطلاع و مجوز مراجع قانوني سرمايه خود را وارد كنند و هر زمان هم كه اراده كنند، مي‌توانند سرمايه و سود سهامشان را با اطلاع و مجوز همان مراجع خارج كنند و هيچ‌گاه منعي براي ورود و خروج سرمايه و سودشان نخواهد بود.
غفارپور در پايان تاكيد كرد: وقتي كه سرمايهگذاران خارجي از امنيت سياسي، امنيت سرمايه‌اي، ثبات اقتصادي و مقرراتي، ثبات نرخ ارز و حمايت‌هاي دولتي مطمئن شوند به دليل بالا بودن بازدهي سرمايه‌گذاري در ايران، توانمند بودن بورس ايران، باپتانسيل بودن بسياري از شركت‌هاي حاضر در بورس ايران و داشتن مزيت نسبي بسياري از شركت‌هاي ايراني ... به سوي بورس ما خواهند آمد و با آوردن سرمايه‌هاي خودشان به اين بازار موجب نشاط و رونق بيشتر بازارهاي سرمايه ما خواهند شد و رونق نيز تبعات مثبت فراواني در اقتصاد كشور و توسعه بنگاه‌هاي اقتصادي خواهد داشت.
ارسال نظر
اخبار روز
خبرنامه