رشد توليد فولاد ايران سال 2008 دو رقمي خواهد شد

بررسي توليد فولاد ايران و جهان در سال 2007 و پيش‌بيني روند توليد براي سال 2008؛ رشد توليد فولاد ايران سال 2008 دو رقمي خواهد شد

?الف. تجزيه و تحليل توليد آهن اسفنجي دنيا در سال 2007

توليد آهن اسفنجي دنيا که در سال 2006 حدود 79/59 ميليون تن بود، در سال 2007 به 3/62 ميليون تن رسيد. به‌عبارت ديگر افزايش جهاني توليد آهن اسفنجي سال 2007 نسبت به سال 2006 حدود 2/4 درصد بود.

ـ هندوستان: 45/92 ميليارد تن ذخاير زغال‌سنگ قابل بهره‌برداري دنيا را به‌خود اختصاص داده است
(رتبه چهارم دنيا). بخش عمده‌اي از ذخاير زغال‌سنگ هندوستان از نوع زغال‌سنگ سخت و غير کک‌شو هستند. به همين دليل هندوستان در سال 2007 حدود 20 ميليون تن زغال‌سنگ کک‌شو وارد کرده است. به عبارت ديگر هندوستان سومين واردکننده زغال‌سنگ کک‌شو دنيا بوده است. ذخاير گاز طبيعي هندوستان 08/1 تريليون متر مکعب است. از اين رو قسمت عمده اي از 8/17 ميليون تن آهن اسفنجي توليد شده در سال 2007 هندوستان با استفاده از انرژي زغال‌سنگ غيرکک‌شو توليد شده است. هندوستان در سال 2007 حدود 5/28 درصد از کل آهن اسفنجي دنيا را توليد کرده است. رشد توليد سال 2007 نسبت به سال 2006 اين کشور بيش از 18 درصد بوده است.

ـ ايران: در همين سال 32/7 ميليون تن آهن اسفنجي با استفاده از انرژي گاز توليد کرده است. رشد توليد آهن اسفنجي، ايران در سال 2007 نسبت به سال 2006 رشد 6/5 درصد بود. در بين کشورهاي عمده توليدکننده آهن اسفنجي ايران پس از هندوستان بيشترين درصد رشد توليد را در سال 2007 داشته است. با توجه به اينکه ونزوئلا در سال 2007 نسبت به سال 2006 در ارتباط با توليد آهن اسفنجي در حدود 10 درصد رشد منفي را تجربه کرده است، پيش‌بيني مي‌شود ايران در سال 2008 دومين توليدکننده عمده آهن اسفنجي در دنيا باشد. با در نظر گرفتن واحدهاي جديد توليد آهن اسفنجي که در اواخر سال 2007 در دنيا شروع به بهره‌برداري كرده‌اند و واحدهايي که تا آخر سال 2008 در سطح جهان به جز ايران شروع به بهره‌برداري خواهند كرد، توليد آهن اسفنجي دنيا در سال 2008 پيش‌بيني مي‌شود که به حدود 70 ميليون تن برسد. بيشترين مقدار توليد آهن اسفنجي با استفاده از انرژي گاز در سطح جهاني عملا در سال‌هاي آينده در ايران توليد خواهد شد. لذا تحقيق در جهت فاکتورهاي موثر در روند توليد آهن اسفنجي، بهبود بهره‌وري انرژي، افزايش راندمان توليد، تنظيم فاکتورهاي مختلف آهن اسفنجي در حين احيا به طوري که با کمترين مصرف انرژي بتوان آن را به فولاد خام تبديل كرد، بايد در ايران انجام گيرد. زيرا سطح تکنولوژي ايران بيش از ساير کشورهاي عمده توليدکننده آهن اسفنجي، همچنين کشورهايي که در سال‌هاي آينده به توليد آهن اسفنجي با استفاده از گاز را شروع خواهند كرد، مانند عمان و پاکستان و.... است.

از اين رو غير از ايران بقيه کشورهاي توليدکننده آهن اسفنجي با گاز در سطح جهان توان انجام تحقيقات در ارتباط با نوآوري در روند توليد و مصرف آهن اسفنجي را نخواهند داشت. با توجه به اينکه بر طبق برنامه دولت نهم و گسترش صنايع فولاد در منطقه ويژه بندرعباس تا سه سال آينده ظرفيت توليد آهن اسفنجي ايران نزديک به دو برابر مقدار فعلي خواهد شد، لازم است همزمان با سرمايه‌گذاري براي افزايش ظرفيت توليد آهن اسفنجي در ايران نسبت به سرمايه‌گذاري براي انجام تحقيقات علمي ـ کاربردي از مراحل تغليظ، آماده‌سازي سنگ‌آهن، توليد آهن اسفنجي تا تبديل آن به فولاد، هرچه زودتر اقدام شود.

ب. تجزيه و تحليل توليد فولاد خام در ايران و جهان در سال 2007

روند رو به‌رشد چند سال اخير توليد جهاني فولاد در سال 2007 ادامه يافت. ميزان توليد فولاد خام دنيا که در سال 2006 حدود 599/1225 ميليون تن بود در سال 2007 به 76/1315 ميليون تن رسيد. به عبارت ديگر رشد جهاني توليد فولاد خام سال 2007 نسبت به 2006 بدون در نظر گرفتن رشد توليد چين 1/3 درصد و با لحاظ کردن رشد فولاد خام چين 36/7 درصد بود.

ـ چين: توليد فولاد چين در سال 2006 که حدود 423 ميليون تن بود، در سال 2007 به حدود 488 ميليون تن رسيد. به عبارت ديگر درصد رشد توليد فولاد خام چين در سال 2007 نسبت به سال 2006 حدود 43/15 درصد شد. با در نظر گرفتن اينکه درصد رشد توليد فولاد خام چين در سال 2006 نسبت به سال 2005 حدود 19 درصد بود، پيش‌بيني مي‌شود توليد فولاد خام چين در سال 2008 از مرز 500 ميليون تن گذشته و صادرات جهاني فولاد چين نسبت به سال 2007 در سال 2008 از نظر مقدار تغيير زيادي نخواهد داشت.

با توجه به ادامه رشد اقتصادي چين و شروع بازي‌هاي المپيک مصرف داخلي فولاد چين در سال 2008 نسبت به سال 2007 افزايش زيادي خواهد داشت. علاوه بر اين چين با تعطيل کردن تعدادي از کارخانه‌هاي قديمي خود نسبت به کاهش ظرفيت توليد فولاد اقدام كرده است. بنابراين رشد توليد فولاد خام چين در سال 2008 نسبت به سال 2007 کاهش يافته و پيش‌بيني مي‌شود به حدود 11درصد برسد.

ـ هندوستان: رشد توليد فولاد خام هندوستان در سال 2006 نسبت به سال 2005 حدود 5/16 درصد و در سال 2007 نسبت به سال 2006 حدود 09/10 درصد بود . پيش‌بيني مي‌شود رشد توليد فولاد هندوستان در سال 2008 نسبت به سال 2007 بيشتر شده و به حدود 12 درصد برسد. با توجه به برنامه‌ريزي‌هاي به عمل آمده براي گسترش ظرفيت توليد فولاد هندوستان و افزايش شديد مصرف داخلي اين کشور به علت مصرف سرانه بسيار پايين فولاد (حدود 45 کيلوگرم در سال) و همچنين وجود ذخاير زياد سنگ‌آهن در اين کشور پيش‌بيني مي‌شود، رشد توليد فولاد هندوستان حداقل در 5 سال آينده هر ساله دو رقمي باشد. درصد رشد توليد فولاد هندوستان در 5 سال آينده بيشتر از درصد رشد توليد فولاد ساير کشورهاي دنيا خواهد بود. تا سال 2006 تراز تجاري فولاد هندوستان مثبت بوده و صادرکننده فولاد بوده است. در حالي‌که در 2007 تراز تجاري فولاد هندوستان منفي شده و به عبارت ديگر هندوستان در سال 2007 وارد کننده فولاد شد. پيش‌بيني مي‌شود با وجود افزايش توليد فولاد هندوستان در سال 2008 باز هم در اين سال مانند سال 2007 تراز تجاري فولاد هندوستان منفي باشد.

ـ 27 کشور اروپايي: رشد توليد فولاد 27 کشور عضو بازار مشترک اروپا در سال 2007 نسبت به سال 2006 حدود رشد اقتصادي اين کشورها در همين سال يعني 08/2 درصد بود. پيش‌بيني مي‌شود که رشد اقتصادي اروپا در سال 2008 نسبت به سال 2007 خيلي کمتر از رشد اقتصادي سال 2007 نسبت به 2006 بشود. ضوابط کميسيون بازار مشترک اروپا در چند روز قبل در ارتباط با مقدار گاز Co2‌اي که از هر اتومبيل توليدي کشورهاي عضو در محيط‌زيست رها مي‌شود، اعلام شد. اين ضوابط سبب کاهش توليد اتومبيل‌هاي سواري در آلمان خواهد شد. از اين رو پيش‌بيني مي‌شود توليد فولاد 27 کشورعضو بازار مشترک اروپا در سال 2008 تغيير چنداني نسبت به ميزان توليد سال 2007 نداشته باشد يا کمتر از آن باشد.

ـ ژاپن: رشد توليد فولاد خام ژاپن در سال 2007 نسبت به سال 2006به 25/3 درصد يعني مساوي رشد فولاد خام ژاپن در سال 2006 نسبت به سال 2005 رسيد. با توجه به مشکلات صادرات فولاد چين به اروپا، کوشش بيشتر چين براي صادرات به ژاپن و افزايش رقابت در سطح جهاني، توليدکنندگان بزرگ صنايع توليد فولاد ژاپن يعني سه شرکت نيپون استيل، کوب استيل و سوميتومو متال تصميم گرفتند، به صورت ضربدري سهام يکديگر را خريداري كرده و با هماهنگي بيشتر به ادامه توليد با هزينه کمتر بپردازند.

يکي از اهداف اصلي اين استراتژي، خودداري از سرمايه‌گذاري براي تحقيقات تکراري بوده است. پروژه‌هاي تحقيقاتي با هماهنگي سه شرکت تصويب و اجرا شده. از نتايج اين تحقيقات در زمينه افزايش بهره‌وري نيروي انساني، افزايش بهره‌وري مواد اوليه و افزايش بهره‌وري انرژي براي توليد فولاد استفاده خواهد شد. صددرصد مواد اوليه آهن‌دار و تقريبا صددرصد مواد انرژي‌زاي لازم براي توليد فولاد در ژاپن با واردات تامين مي‌شود. لذا ژاپن مزيت نسبي براي افزايش توليد فولاد نسبت به ساير کشورها را ندارد. بديهي است سرمايه‌گذاري براي گسترش ظرفيت توليد فولاد در ژاپن انجام نخواهد گرفت. مزيت نسبي ژاپن ارتقاي دانش فني، بهبود کيفيت و نوآوري‌هاي جديد در زمينه توليد فولاد است. پيش‌بيني مي‌شود چندين نوع فولاد جديد با ارزش افزوده بسيار بالا که هنوز در ليست فروش فولاد اين کشور وجود ندارد، در سال‌هاي 2008 و 2009 براي فروش انبوه به کشورهاي صنعتي عرضه شود.

ـ برزيل: رشد توليد فولاد برزيل در سال 2007 نسبت به سال 2006 حدود 46/8 درصد بود .با توجه به برنامه‌ريزي‌هاي گسترش ظرفيت توليد فولاد برزيل، وجود ذخاير بسيار زياد سنگ‌آهن در اين کشور (23 ميليارد تن ذخاير قابل بهره‌برداري) پيش‌بيني مي‌شود توليد فولاد برزيل در سال 2008 کمتر از رشد فولاد اين کشور در سال 2007 نباشد. از سويي ديگر در سال 2009 رشد توليد فولاد برزيل دو رقمي خواهد شد.

ـ ترکيه: توليد فولاد ترکيه در سال 2007 حدود 5/25 ميليون تن بود. رشد توليد فولاد اين کشور نسبت به سال 2006 عملا 28/9 درصد شده است. با توجه به اينکه در سال2007 مانند سال‌هاي گذشته حدود 70 درصد فولاد ترکيه در کوره‌هاي قوس الکتريکي توليد شده‌اند و قسمت عمده مواد اوليه آهن‌دار کوره‌هاي قوس الکتريکي ترکيه را واردات قراضه تشکيل مي‌دهد، به علت افزايش جهاني قيمت قراضه، کاهش عرضه آن، پيش‌بيني مي‌شود توليد فولاد ترکيه در سال 2008 نسبت به سال 2007 تغيير زيادي نداشته باشد.

ـ آمريکا: توليد فولاد خام آمريکا در سال 2007 به حدود 5/97 ميليون تن رسيد که نسبت به سال 2006 (539/98 ميليون تن) رشد منفي برابر 08/1 درصد را نشان مي‌دهد[5] (شکل 2). پيش‌بيني مي‌شود توليد فولاد آمريکا در سال 2008 حداقل نزديک به توليد اين کشور در سال 2006 باشد.

ـ روسيه: توليد فولاد خام روسيه در سال 2006 حدود 7/70 ميليون تن بود که در سال 2007 با رشد 16/2 درصدي به 279/72 ميليون تن رسيد[5] (شکل 2). با توجه به ذخاير سرشار سنگ‌آهن( 25 ميليارد تن ذخاير قابل بهره‌برداري)، زغال‌سنگ (157 ميليارد تن قابل بهره‌برداري)، گاز طبيعي (65/47 تريليون مترمکعب)، نفت (9/10 ميليارد تن)[2]، روسيه براي توليد فولاد داراي مزيت نسبي بيشتري از ژاپن، آلمان، کره‌جنوبي و... است. در زمان رژيم کمونيستي صنايع فولاد روسيه داراي ظرفيت زيادي بود. ولي کارخانه‌ها داراي تجهيزات قديمي و اغلب از کوره‌هاي زيمنس مارتين براي توليد فولاد استفاده مي‌شد. از زمان فروپاشي رژيم کمونيستي تا سال 1998 توليد فولاد روسيه شديدا با کاهش مواجه شد. در سال 1998 توليد فولاد خام روسيه به 822/43 ميليون تن کاهش يافت. در سال 2006 بيش از 20 درصد توليد فولاد روسيه در کوره‌هاي زيمنس مارتين توليد شدند. روسيه تنها کشوري است که به برکت افزايش قيمت صادراتي نفت و گاز ارزش کل سهام اين کشور در بورس در سال 2007 رشدي 20 درصدي را تجربه کرده است. به همين دليل رشد اقتصادي روسيه در سال 2007 به حدود 7 درصد رسيده است. سرمايه‌گذاري‌هاي مستقيم خارجي، سرمايه‌گذاري داخلي از محل درآمد نفت و گاز و گسترش فعاليت‌هاي عمراني، گسترش فعاليت‌هاي نظامي به علت شروع جنگ سرد و افزايش صادرات تجهيزات نظامي سبب ادامه افزايش روند مصرف سرانه فولاد روسيه در سال‌هاي آينده خواهد شد. پيش‌بيني مي‌شود روسيه در سال‌هاي 2008 تا 2010 عملا کوره‌هاي زيمنس مارتين خود را از رده توليد خارج کرده و با سيستم‌هاي مدرن توليد فولاد امروزي جايگزين خواهد كرد. همچنين به بهبود تدريجي کيفيت محصولات فولادي خود در سال‌هاي اخير ادامه خواهد داد. پيش‌بيني مي‌شود رشد توليد فولاد روسيه در سال 2008 قدري بيشتر از رشد آن در سال 2007 باشد.

ـ اکراين: رشد توليد فولاد خام اکراين در سال 2007 نسبت به سال 2006 حدود 7/4 درصد بود (شکل 2). با توجه به اينکه حدود 30 درصد فولاد اکراين در سال 2007 در کوره‌هاي زيمنس مارتين توليد شده‌اند، اين کشور نيز مانند روسيه کوشش خواهد كرد، به تدريج کوره‌هاي زيمنس مارتين را از رده توليد خارج و به جاي آن روش‌هاي مدرن امروزي را جايگزين كند. همچنين صنايع توليد فولاد اکراين کوشش خواهند كرد، با سرمايه‌گذاري لازم براي بهبود کيفيت فولاد اقدام كنند.

ـ ايران: همان‌طوري که گفته شد، رشد توليد آهن اسفنجي ايران در سال 2007 نسبت به سال 2006 به 6/5 درصد رسيد. پيش‌بيني مي‌شود رشد توليد آهن اسفنجي ايران در سال 2008 نسبت به سال 2007 به حدود 8 درصد برسد[2] و ايران از نظر مقدار توليد آهن اسفنجي در رتبه دوم جهاني قرار گيرد .

توليد آهن خام ايران در سال 2006 نزديک به 04/2 ميليون تن بود، که در سال 2007 حدود 32/1 درصد رشد داشت.در سال 2007 رتبه ايران در توليد آهن خام در بين کشورهاي جهان22 بوده است (جدول 1)،[10]. با توجه به برنامه‌ريزي‌هاي به عمل آمده جهت رفع مشکلات راه‌اندازي کوره بلند سوم ذوب‌آهن اصفهان، پيش‌بيني مي‌شود در سال 2008 ايران بيشترين درصد رشد توليد آهن خام مذاب را پس از چين در بين کشورهاي دنيا تجربه كند. توليد فولاد خام ايران در سال 2007 به مرز 10 ميليون تن رسيده است. رشد توليد فولاد خام ايران در سال 2007 نسبت به سال 2006 حدود 16/2 درصد بود (شکل 2). ايران در بين کشورهاي دنيا از لحاظ توليد فولاد خام در سال 2007 رتبه 19را داشت.

همان‌طوري که گفته شد کوره بلند سوم به اميد خدا در اوايل سال 2008 به بهره‌برداري خواهد رسيد. افزايش توليد آهن خام در ذوب‌آهن اصفهان، فولاد خراسان و ساير واحدها، سبب افزايش توليد فولاد خام کشورخواهد شد. پيش‌بيني مي‌شود، رشد توليد فولاد خام ايران در سال 2008 نسبت به سال 2007 دو رقمي باشد. البته تراز تجاري فولاد ايران در سال 2008 مانند سال 2007 منفي بوده و مصرف داخلي فولاد ايران در سال 2008 بيشتر از توليد داخلي فولاد خواهد بود.

ـ عربستان: توليد آهن اسفنجي آن درسال 2007 حدود 73/3 ميليون تن بود که رشدي درحدود 6/4 درصد نسبت به سال 2006 را داشته است . عربستان با وارد کردن قراضه توانست درسال 2007جمعا در حدود 647/4 ميليون تن فولاد خام توليد كند. رشد توليد فولاد خام عربستان در سال 2007 نسب به 2006 حدود 86/16 درصد بود. پيش‌بيني مي‌شود که رشد توليد فولاد خام عربستان در سال 2008 حدود 10 درصد بشود.

ـ مصر: توليد آهن اسفنجي مصر در سال 2007 به حدود 3/3 ميليون تن رسيد و رشدي در حدود 4/6 درصد نسبت به سال 2006 داشت[1]. به همين دليل توليد فولاد خام مصر در سال 2007 به 383/6 ميليون تن افزايش يافت. با توجه به اينکه توليد فولاد خام مصر در سال 2006 حدود 86/5 ميليون تن بود، لذا توليد فولاد خام اين کشور در سال 2007 نسبت به سال 2006 رشد 92/8 درصدي را تجربه كرده است. پيش‌بيني مي‌شود که رشد توليد فولاد مصر در سال 2008 نزديک به رشد آن در سال 2007 بشود.

به دليل گسترش توليد فولاد در کشورهاي خاور ميانه به‌علت افزايش قيمت جهاني نفت و گاز، گسترش فعاليت‌هاي زيربنايي در اين منطقه ادامه خواهد يافت. پيش‌بيني مي‌شود که واردات فولاد به ايران و ساير کشورهاي خاورميانه در سال 2008 مانند سال‌هاي قبل ادامه داشته باشد.