بهاره نوري: طي سال جاري اقتصاد كشور روزهاي پر هيجاني را از سر گذرانده و حوزه بورس هم از اين هيجان بي‌نصيب نبوده است. پس از انتخابات با روي كار آمدن دولت تدبير و اميد، بارقه‌هايي از رشد و شكوفايي دراقتصاد ديده شد و با كمرنگ شدن مناقشات بين‌المللي و رفع برخي تحريم‌ها آينده روشنی فراروي فعالان اقتصادي بيش از پيش خودنمايي كرد و به تبع، بازار سرمايه نيز با دنباله‌روي از اقتصاد، لبالب از خوش بيني شد. شاخص بورس كه در اولين روز كاري سال معادل 38 هزار واحد بود طي سه ماه و در روز انتخابات به 46 هزار واحد و براي مراسم تحليف رياست‌جمهوري به مرز 57 هزار واحد رسيد.
در اين بين سازمان بورس به عنوان متولي بازار اين روزهاي رشد بازار را كه با سرخوشي سهامداران از سودهاي آنچناني همراه بود به عملكرد خود نسبت داد و از رشد شاخص به صورت مرحله‌اي در رسانه‌ها پرده برداري كرد؛ البته ناگفته نماند كه طي همان مدت سازمان ضرورت پرهيز از رفتارهاي هيجاني را تذكر مي‌داد، اما گوش كسي بدهكار اين حرف‌ها نبود. اين روند تا رسيدن شاخص به مرز 90 هزار واحد ادامه داشت و تنها چيزي كه راه به جايي نبرد زنگ‌هاي خطري بود كه كارشناسان در خصوص اين روند به صدا درآوردند. مساله‌اي كه اينجا مطرح است اين است كه آيا سازمان در همان روزها متوجه نشد كه بيشترين رشد از آن شركت‌هايي است كه سرمايه پايين و قابليت سفته بازي بالا دارند؟ چرا بيشتر شركت‌هاي بزرگ بازار از اين صعود شاخص و فتح قله‌ها بي‌نصيب بودند؟ از اين دست سوالات زياد است كه جواب آن را تنها مسوولان بازار مي‌دانند و بس. متوليان بازار سرمايه طي سال جاري تصميماتي اتخاذ كردند كه برخي از آنها به عمق بازار و بزرگ شدن آن كمك كرد و برخي ديگر بازار را به بيراهه برد، در حالي‌كه به عقيده فعالان بازار، سازمان شايد مي‌توانست در اوج هيجان‌زدگي سهامداران تصميمات مناسب‌تري را اتخاذ كند. با توجه به جميع شرايط و نظر فعالان بازار مي‌توان گفت: در سال 92 سازمان نمره قبولي را كسب كرده، اما با كمي ارفاق و اگر آخرين دستورالعمل سازمان در خصوص محدوديت معاملاتي نبود، نمره سازمان بالاتر از اين بود، چراكه تا پيش از آن نسبتا عملكرد خوبي داشت.
بايد مقطعي به تصميم‌ها نگاه كنيم
در اين ميان شاهين شايان‌آراني، از كارشناسان بازار سرمايه با اشاره به اينكه بايد بازار سرمايه را متناسب با اقتصاد كشور ارزيابي كرد و عملكرد سازمان را به تناسب اين موضوعات بررسي كرد، گفت: با توجه به اينكه در كشور يك فضاي تورمي روبه رشد و نوسانات ارزي و سياست‌هاي غيرمنطقي شوراي پول و اعتبار حاكم است، نقدينگي زيادي از نظام بانكي خارج شده و بخش زيادي ازاين پول به ناچار جذب بورس شده است. عملكرد سازمان بورس در برابر اين چالش در حد متوسط و خوب بود، چرا كه توانست بخشي از اين مشكلات را مهار كند و اجازه بحراني شدن فضا را ندهد. وي درخصوص بهترين و بدترين تصميم سازمان اظهار کرد: بايد هر تصميم را در يك بازه زماني و مقطعي سنجيد و نمي‌توان نظر كلي داد. به نظرم بهترين تصميم سازمان تنوع بخشيدن به محصولات بازار و همچنين گرايش و توسعه ابزارهاي نوين مالي آن بود. صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري نيكوكاري از كارهاي ويژه و نوآورانه سازمان است كه خيلي كمرنگ به آن پرداخته شده و بيشتر بايد درباره آن صحبت شود. اما تصميم اشتباه را مي‌توان در انجام مصاحبه‌ها و مانورهاي تبليغاتي اعضاي سازمان درباره روند مثبت، رشد لحظه‌اي شاخص و بهترين عملكرد در دنيا دانست. ارائه اين تصوير روشن و درخشان از آينده بورس باعث شد سطح انتظارات از آن رشد كند و مردم بدون علم و آگاهي از ريسك‌هاي بازار مشتاق سرمايه‌گذاري در آن شوند. شايان آراني در خصوص نزول اخير شاخص گفت: سازمان ابزارهايي در اختيار دارد كه در صورت مشاهده عدم انطباق شيب رشد يا نزول شاخص با واقعيت اقتصاد بايد از آنها استفاده كند، شرايط اخير نيز از اين دست امور بود، سازمان مي‌توانست با ابزارهاي قانوني تا حدي از شيب اين نزول بكاهد، ولي اين به معناي اجازه دستكاري در بازار نيست، چراكه اگر بخواهيم روند را خنثي يا برعكس كنيم بازار عكس‌العمل بدي نشان مي‌دهد. بايد اجاره داد بازار نفس بكشد و دوباره بر اساس مولفه‌هاي موجود رشد خود را از سر بگيرد.
مصوبه اخير سازمان
بدترين تصميم سال
حيدر مستخدمين حسيني، كارشناس بازار سرمايه عملكرد سازمان طي سال جاري را قابل قبول ندانست و اظهار كرد: بدنه بازار كه عموما از فعالان بازار و شركت‌ها تشكيل شده از تصميم‌هاي سازمان گله‌مند هستند. با توجه به اينكه امسال خبرهاي خوش سياسي، رفت و آمدهاي هيات‌هاي تجاري و بحث رفع تحريم را داشتيم، اما بازار نتوانست از اين شرايط بهره كافي را ببرد و اتفاقات نامناسبي براي بازار رخ داد و تصميم‌هاي سازمان شرايط را بدتر كرد.
وي در ادامه افزود: قبل از رشد دلار، ارزش بازار 150 هزار ميليارد دلار بود، در حالي كه امروز ارزش بازار بسيار كمتر است و من نظر كارشناساني كه رشد بازار را غير‌واقعي مي‌دانند قبول ندارم، چراكه بازار بايد براي جبران كاهش ارزش دلار رشد مي‌كرد، ولي با دخالت‌هايي كه صورت گرفت اين مهم رخ نداد و بورس همچنان از بازارهاي موازي خود عقب‌تر است.تصورم اين است كه محدوده 85 تا 90 هزار واحدي شاخص منطقي بود كه تصميمات سازمان و بحث بودجه شرايط را خراب كرد.
سخنگوي سابق بورس آخرين مصوبه سازمان را اشتباه خواند و عنوان كرد كه اين تصميم با روح بازار در تضاد بود و ماحصل كار نيز دستكاري بازار، بدتر شدن شرايط و خروج نقدينگي از آن بود.
وي دخالت در امور داخلي شركت‌هاي بورسي را اشتباه ديگر سازمان خواند و گفت: سازمان بورس مقام ناظر بورس‌هاي اوراق، كالا و انرژي است و بايد بر عملكرد شركت‌هاي بورسي نظارت كند، اما رفتار امروز سازمان از نظارت گذشته و به دخالت رسيده است و به نظر مي‌رسد نيازي به اين دخالت‌ها نباشد.
ضعف در شناسايي خطر
ريزش بازار
مهدي تقوي ديگر كارشناس بازارسرمايه، در اين خصوص گفت: عملكرد يك ساله سازمان خيلي نامناسب نبوده، اما سازمان در عدم شناسايي خطرهاي پيش روي بازار ضعيف عمل كرده و بايد رشد شاخص را در يك بازه 50 درصدي كنترل مي‌كرد. اگر در مواقع رشد، بازار را كنترل نكنيم نمي‌توانيم از ريزش آن جلوگيري كنيم يا بازار را به سمت تعادل سوق دهيم.
وي نقدينگي وارد شده به بورس را مضر دانست و افزود: اين نقدينگي از بازارهاي موازي به‌طور موقت وارد بورس و بعد از كسب سود از آن خارج شد و ضرر هنگفتي را به سهامداران واقعي زد. اين نقدينگي متعلق به بخشي از اقتصاد بود كه با ساز و كار بورس در تناقض است، چراكه بورس به نگاه و سرمايه بلندمدت نياز دارد.
تقوي همچنين عنوان كرد كه هر دوره رشد يك دوره نزول را به همراه دارد و متولي بازار بايد اين دوره‌ها را شناسايي و مديريت كند، در غير اين صورت بازار با رفتارهاي هيجاني رو‌به‌رو مي‌شود و ريسك فعاليت در آن بالا مي‌رود.
مسووليت‌ها همگي
بر عهده سازمان است
محمدرضا خواجه‌نصيري، مدير نظارت بر بورس‌ها و بازارهاي سازمان ادامه‌دار بودن روند توسعه بازار، گسترش امكانات حوزه فني و تسهيلات آن همچنين رشد سخت‌افزاري بازار سرمايه را از شاخصه‌هاي مثبت عملكرد سازمان طي سال جاري دانست و گفت: «سازمان طي سال جاري سعي كرد كه ابعاد بازار سرمايه را بزرگ كند و مواردي همچون راه‌اندازي صندوق‌هاي قابل معامله، اوراق صكوك با مدل ثبت سفارش در فرابورس كه براي اولين بار انجام شد و همچنين تداوم پذيرش شركت هاي بزرگ را از جمله تاپيكو در دستور كار قرار داد.
وي رشد سريع بازار را از مواردي دانست كه به‌رغم توسعه آن باعث آسيب شد و ادامه داد: افزايش سطح خوشبيني‌ها و ورود تعداد سهامداران جديد باعث شد كه ساختارهاي بازار از ظرفيت موجود كمتر شود و كاستي‌هايي كه در زمينه زيرساخت‌ها و چارچوب‌هاي بازار وجود داشت بيش از پيش خودنمايي كند.
خواجه‌نصيري همچنين اظهار كرد: قوانين بورس اوراق نيازمند بازتعريفي است كه براساس آن بتوانيم ساختارها و نمادهاي بازار را به گونه‌اي طراحي كنيم كه چه در شرايط مثبت و چه در شرايط منفي بتوانند ثبات را ايجاد كنند.
وي در ادامه با اشاره به وضعيت چند ماه اخير در بازار اظهار کرد: در روند صعودي بازار از اوايل مهرماه تا اواسط دي و در روند نزولي آن بيش از دو ماه به طول انجاميد بي‌ثباتي در بازار ديده مي‌شد كه اين بي‌ثباتي نشان از نبودن فرهنگ سهامداري و همچنين سطح بالاي تاثيرگذاري هيجانات در بازار است. مدير نظارت بر بورس‌ها در پاسخ به اين پرسش كه آيا سازمان مي‌توانست اين دوره نزول را پيش‌بيني كند يا خير، گفت: تشخيص اين ريزش خيلي سخت نبود، اما مساله در نبودن راه‌حل بود. وقتي مشكل را حس مي‌كنيد بايد براي آن راه‌حل بيابيد. من به شخصه چندين بار نسبت به اين رشد و حبابي بودن قيمت‌ها هشدار دادم، اما در نهايت سازمان از سوي سهامداران متهم به اين شد كه قصد ندارد اجازه رشد به بازار دهد؛ مساله اينجاست كه بيشترين رشد مربوط به شركت‌هاي كوچك با بنياد ضعيف بود و به همان نسبت نيز اين شركت‌ها افت قيمت را تجربه كردند؛ براي نمونه شركت مخابرات حداكثر تا 15 درصد افت قيمت را تجربه كرده در حالي كه برخي شركت‌ها افت قيمت شديدي را تجربه كرده‌اند.
خواجه‌نصيري با بيان اين جمله كه سازمان بايد در مقابل همه چيز پاسخگو باشد، ادامه داد: سازمان در مقابل اعمال خود و حتي در مقابل تصميمات ديگران و سرمايه‌گذاران نيز بايد پاسخگو باشد، در حالي كه اين درست نيست. سازمان طي اين چند سال كودكي نوپا را تربيت و بزرگ كرده كه اين كودك هنوز نياز به مراقبت همه‌جانبه دارد. اگر اين حمايت‌ها نبود طي اين سال‌ها بارها بورس به مثابه گذشته به فراموشي سپرده مي‌شد، اما حتي امروز پس از اين روزهاي سخت نيز بسياري از سهامداران در بازار مانده‌اند و به رشد آن اعتقاد دارند و اين نشان از عملكرد مناسب سازمان در حمايت از بازار سرمايه دارد.
وي درخصوص دستورالعمل محدوديت معاملاتي كه در يك ماه اخير در بازار اجرا شد نيز گفت: اگر اين محدوديت را اعمال نمي‌كرديم رفتار بازار همچنان با ديد منفي پيش مي‌رفت و فضاي منفي، روند منفي را در بازار تزريق مي‌كرد. با انجام اين دستورالعمل فضا عوض شد و نهايت افتي كه بازار پس از اين دستورالعمل داشت حدود 2 هزار واحد بود و بايد يك نهاد براي حمايت از بازار وارد عمل مي‌شد. اگر در بازار زيرساخت‌هاي مناسب مانند بازارگردان‌هاي متخصص و سهامداران بزرگ كه از نام خود حمايت مي‌كردند وجود داشت شايد نياز به ورود سازمان نبود، اما تمام وظايف به عهده سازمان است.
ارسال نظر
اخبار روز
خبرنامه