البته در این مقاله قصد نقد شاخص کل بورس را نداریم بلکه بحث مهمتری را زیر ذره بین برده ایم، که به یکی از آفت های اصلی این روزهای بازار تبدیل شده است. رمه واری (Herding) که بعنوان یکی از سوگیریهای رفتاری در علوم مالی رفتاری به عنوان یکی از شاخه های اصلی رشته مالی در دانشگاه های معتبر دنیا و حتی ایران اخیراً بشدت مورد توجه قرار گرفته است، بعنوان یکی از آفت های اصلی بازار سرمایه در این روزها بشدت نمود پیدا کرده است. به گونه ای که بازار از تحلیل خالی شده و تفاوتی نمیکند که شما چه سهمی را بخرید، یا همه سهام ها و گروه ها با هم منفی میشوند یا همه با هم مثبت و به زعم نگارنده این رفتار رمه وار تا زمانی که دامنه نوسان قیمت و چیزی به نام صف خرید و فروش وجود دارد پایدار خواهد بود. بنابراین پیشنهاد میشود متولی جدید بازار سرمایه جناب آقای دکتر فطانت فرد که در مصاحبه های خود سرمایه گذاران را به دوری از هیجان و خرید و فروش سهام با تحلیل دعوت میکنند، فکر عاجلی به حال یکی از ریشه های اصلی این سو گیری رفتاری بنمایند. زیرا تا وقتی که پدیده صف در بازار وجود دارد، هیجان چه مثبت و چه منفی در کل بازار تشدید میشود. برای درک بهتر این موضوع به نمودار زیر دقت کنید، یک روز کل بازار منفی و روز دیگر کل بازار مثبت.
علاوه بر دامنه نوسان، یکی دیگر از قانونهای منحصر به فرد بازار سرمایه ما حجم مبنا است. بدین معنی که تا تعداد معینی از سهام شرکتی (میزان آن بستگی به سرمایه شرکت دارد) معامله نشود، قیمت پایانی سهم مثبت یا منفی کامل نمیخورد. همین مسئله باعث میشود که قیمتها و شاخص نماینده وضعیت کلی بازار نباشند. مثلا هلدینگ خلیج فارس به علت بزرگی و عمق کم بازار در مدت نزول بورس، مدت زیادی بطول انجامید تا به قیمت تعادلی خود در حوالی 1000 تومان رسید.
در نمونه ای دیگر آفت حجم مبنا و دامنه نوسان بخوبی قابل لمس است: شرکتهای نوسازي‌وساختمان‌تهران با نماد ثنوسا و توريستي و رفاهي آبادگران ايران با نماد ثاباد دو سهم حبابی گروه ساختمان (نظر شخصی نگارنده) که در 5 روز اخیر که بیشتر سهمهای بازار بیش از 10درصد افت قیمتی را تجربه کرده اند، بدون معامله صف فروش سنگین بوده و حجم مبنای خود را نیز پر نکرده اند(مجموع معاملات این دو سهم در 5 روز اخیر به 100هزارعدد سهم نمیرسد) ولی همگام با مثبت شدن بازار طی معاملات امروز صفهای فروش حجیمشان جمع آوری شده و تا صفر تابلو نیز در مقطعی رشد قیمت داشته اند.
از این نمونه ها در بازار بسیار زیاد است که همگی در اثر رفتار رمه وار کلی بازار بواسطه سطح دانش اندک سهامداران و قانونهای هیجان برانگیزی مثل دامنه نوسان قیمت و حجم مبنا هر روز نمود بیشتری در بازار پیدا میکنند و تحلیل جای خود را به پدیده مذموم صف نشینی داده است.
شاید عدهای انتقاد کنند که بازار سرمایه ما هنوز به حد کافی بالغ نشده و این ابزارها باید برای کنترل بازار در دست متولی باشد ولی نظر این منتقدین محترم را به معاملات بازار پایه فرابورس و معاملات شرکتهایی مثل بانک قوامین و موسسه مالی و اعتباری کوثر جلب مینمایم که عاری از دامنه نوسان و حجم مبنا بخوبی در حال پیگیری است.
زیرا همه شاهد بودیم که در اوایل دهه 80 که قانون دامنه نوسان وجود نداشت چطور سهمها اسیر سفته بازی میشدند و حتی در یک روز تا ده درصدم نوسان مثبت و منفی داشتند که میتوانست ضرر و زیان هنگفتی را متوجه سهامداران کند.
واقعا سازمان اگر بخواهد یک اقدام انقلابی و بنیادی بریا بورس بکند اصلاح همین موارد است