منشور چهاروجهی توسعه بورس

گروه بورس: تنها 9 ماه از آغاز فعالیت دولت یازدهم گذشته بود که وزیر اقتصاد از تدوین برنامه راهبردی در وزارت اقتصاد خبر داد. طرحی که بر مبنای «سیاست‌های کلی نظام»، «سند چشم‌انداز بیست ساله»، «سند خط مشی و برنامه دولت تدبیر و امید» و «برنامه پنجم توسعه کشور» طراحی و تدوین شد. «افزایش توان ثروت‌آفرینی کشور (تقویت‌ توان تولید ملی)»، «تامین مالی پایدار دولت و کاهش اتکا به درآمدهای نفتی»، «ایجاد و یکپارچه‌سازی سامانه‌های اطلاعات مدیریتی و عملیاتی»، «افزایش مشارکت موثر در سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری»، «افزایش شفافیت، سلامت و انضباط مالی و اداری»، «توسعه هدفمند سرمایه انسانی و سازماندهی» و «افزایش هم‌افزایی درون سازمانی و همکاری فراسازمانی» هفت اولویت وزارت امور اقتصادی و دارایی بود که برای آن 330 هدف کمی و قابل اندازه‌گیری تعیین شد تا در سال‌های 93 تا 96 تحقق یابد. حال پس از گذشت نزدیک به دو سال از تدوین این برنامه راهبردی هفت‌گانه، معاون اجرایی سازمان بورس، از نهایی شدن نقشه استراتژی سازمان بورس و اوراق بهادار خبر می‌دهد. نقشه‌ای که در راستای رسالت کلان «حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران، ساماندهی، حفظ و توسعه بازار اوراق بهادار» طراحی و تدوین و گفته می‌شود مبتنی بر مدل کارت امتیازی متوازن (BSC) و در 4 وجه دستاوردهای کلیدی، مشتری و ذی‌نفعان، فرآیندها و قابلیت‌ها و رشد و یادگیری طراحی شده است و به گفته محمدرضا شیخ‌الملوکی دارای 60 هدف استراتژیک در وجوه چهارگانه بوده و کلیه اولویت‌های راهبردی هفت‌گانه ابلاغی وزارت امور اقتصادی و دارایی را پشتیبانی می‌کند.

به گزارش «دنیای اقتصاد» وجه اول نقشه استراتژی سازمان بورس و اوراق بهادار به یادگیری و رشد اشاره دارد. از جمله اهداف این وجه می‌توان به آمادگی سرمایه‌های سازمانی اشاره کرد که در آن ساختار و فرآیندهای هماهنگ با استراتژی‌ها، فرهنگ سازمانی سرآمد، بهره‌ور و چابک و ارتباطات سازمانی موثر و هم‌افزا مورد توجه قرار گرفته است. آمادگی سرمایه‌های اطلاعاتی هدف دیگر مطرح شده است که بر این اساس باید زیرساخت‌های توانمندساز اطلاعاتی و ارتباطی، سیستم‌های اطلاعات مدیریتی و عملیاتی یکپارچه و سرویس‌های IT ایمن و پایدار فراهم شود. علاوه بر این آمادگی سرمایه‌های انسانی نیز با هدف کارکنان خلاق و توانمند و کارکنان باانگیزه، راضی و متعهد از دیگر اهداف مطرح شده در وجه اول نقشه استراتژی سازمان بورس و اوراق بهادار است.

اما وجه دوم این سند بیان‌کننده فرآیندها و قابلیت‌های آن است. بر این اساس افزایش هم‌افزایی درون سازمانی و برون سازمانی برای توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری، ارتقای دانش فعالان بازار سرمایه و توسعه فعالیت‌های بین‌المللی، بهبود تعامل و خدمات اطلاع‌رسانی و توسعه کمی و کیفی کانال‌های ارتباطی با ذینفعان به علاوه افزایش شفافیت سلامت و انضباط مالی و اداری در مسیر ارتقای رتبه افشای اطلاعاتی شرکت‌ها، ارتقای رتبه راهبردی شرکت‌های ثبت شده، بهبود سطح استانداردهای گزارش‌گری شرکت‌ها، افزایش سرعت افشای اطلاعات معاملات در سایت‌ها، کاهش امکان دستکاری در اطلاعات مالی و کاهش تعداد عدم انطباق‌های ممیزی ISO در سازمان هدف‌گذاری شده است. علاوه بر این مشارکت فعال و موثر در سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری نیز در قالب افزایش سطح انطباق فعالیت‌های بازار سرمایه با موازین شرعی، بهبود فرآیند تدوین و ارتقای کیفیت سیاست‌ها و مقررات در بازار و افزایش مشارکت در تدوین قوانین مرتبط با بازار مورد توجه قرار گرفته است. مشتریان و ذینفعان؛ وجه سوم این سند چشم‌انداز هستند. بهبود مستمر رضایت مشتریان و ذی‌نفعان از طریق توسعه داد و ستد الکترونیک در بازار سرمایه، ارتقای سطح کمی و کیفی گزارش‌های تحلیلی مورد نیاز محققان و تحلیلگران بازار، ارتقای سطح حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران و ذی‌نفعان با تدوین سیاست‌ها، قوانین و مقررات، سهولت دسترسی به بازار و همچنین افزایش شفافیت و دسترسی به اطلاعات از جمله اهداف این وجه از سند چشم انداز بورس است تا به موجب آن افزایش عرضه در بازار اولیه، افزایش ضریب نفوذ بازار سرمایه، افزایش سرمایه‌گذاری خارجی و افزایش تعداد معاملات در بازار ثانویه را شاهد باشیم.

اما آخرین وجه یعنی دستاوردهای کلیدی این سند چشم‌انداز بر توسعه کمی بازار سرمایه و ارتقای کارآیی این بازار پایه‌ریزی شده است که بازار سهام، بورس‌های کالایی، بازار مسکوک و بازار مشتقه را در برداشته تا به افزایش نقدشوندگی بازار، افزایش ارزش، حجم و تعداد معاملات بازار سرمایه، افزایش سهام شناور آزاد شرکت‌های پذیرفته شده و افزایش ارزش دارایی‌های تحت مدیریت صندوق‌ها و سبدگردان‌ها بینجامد. امیر هامونی، مدیرعامل فرابورس ایران درخصوص نقشه استراتژی سازمان بورس و اوراق بهادار که اخیرا تدوین شده است، به دنیای اقتصاد گفت: رویکرد کارت امتیازی متوازن که به‌عنوان قالب ارائه در این سند استفاده شده است، یکی از روش‏های جدید در پیاده‌سازی برنامه‏ استراتژیک در سازمان‏‌ها است که البته باید با توجه به مبانی نظری و با در نظر گرفتن سطح بلوغ سازمان‏ها از آن استفاده شود. به گفته وی، وجه ممیز این رویکرد مدیریتی، رو به آینده بودن آن است که از این جهت در مقابل رویکردهای مبتنی بر ارزیابی عملکرد مورد استفاده در گذشته قرار می‌گیرد. مدیرعامل فرابورس ایران با بیان اینکه نقشه استراتژی سازمان بورس و اوراق بهادار از دو جهت قابل بررسی است، گفت: وجه اول اینکه استفاده از یک مدل برنامه ریزی و بهره‌گیری از مدل‏های پیاده‌سازی استراتژی مزایای غیر قابل انکاری از جمله یادگیری و مواجهه مسوولان و دست‌اندرکاران با ادبیات این حوزه دارد و وجه دوم میزان کارآیی استفاده از این ابزارها است که البته این موضوع جای بررسی بیشتری دارد و در آینده با بررسی بیشتر محتوای این سند امکان ترمیم آن وجود خواهد داشت. وی ضمن ابراز خرسندی از در نظر گرفتن سه شاخص اصلی پویایی، چابکی و اثربخش بودن سازمان در این سند بیان کرد: این سه موضوع برای بهبود عملکرد زیرساخت بازار سرمایه اهمیت حیاتی دارند؛ البته انتظار می‌رود چشم‌انداز یک سازمان قرابت بیشتری با موضوع فعالیت آن داشته باشد و حتما تدوین گران این سند نیز در آینده با جزئیات و دقت بیشتر به این امر خواهند پرداخت. هامونی تصریح کرد: با توجه به وضعیتی که اقتصاد کشور با آن مواجه است، افزایش سهم بازار سرمایه در تامین مالی کشور یک راه حل مورد اجماع برای به میدان آوردن سرمایه‏‌ها و به کار گرفتن آن در چرخه تولید است.

وی ادامه داد: در این برنامه شاهد هستیم که اهداف ذکر شده به‌صورت نسبتا قابل قبولی تبدیل به اهداف ذی‌نفعان شده است و این موضوع به لحاظ به وجود آوردن امکان همگرایی همه‏ دستگاه‏‌های ذی‌نفع حائز اهمیت است. مدیرعامل فرابورس ایران با اشاره به اینکه در این رویکرد، اجرای برنامه‌ریزی استراتژیک نقشی جدی و پررنگ به مجریان برنامه‌های استراتژیک داده است، اضافه کرد: چنانکه تاریخ نه چندان طولانی برنامه‌ریزی استراتژیک در ایران نشان می‌دهد با اتخاذ موضع در سطح کلان و برنامه‌ریزی برای اجرا در سطح خرد بدون در نظر گرفتن شرایط، امکانات و مسائل موجود در این سطوح و تفاوت دیدگاه و اطلاعات موجود در آنها، برنامه‌ها اجرایی نخواهند بود و رویکرد کارت امتیازی متوازن از این حیث نیز اهمیت دارد. هامونی گفت: لایه‏ یادگیری معمولا در رویکردهای دیگر مورد توجه کافی قرار نمی‌گیرد و فعالیت‏های مربوط به آن‌که اساسی‌ترین فعالیت‏ها برای بسترسازی تحقق اهداف هستند مغفول واقع می‏شوند اما خوشبختانه لایه ‏های چهارگانه‏ مدل کارت امتیازی متوازن در این زمینه نیز پوشش نسبتا جامعی را فراهم می‏کنند. وی ابراز امیدواری کرد که با اتکا به ظرفیت‌های این مدل، امکان استفاده از نظرات و دغدغه‌های همه فعالان بازار سرمایه و ذی‌نفعان آن در تدوین یک سند جامع فراهم شود. در همین راستا دکتر قاسم محسنی، عضو هیات‌مدیره سازمان بورس در گفت‌وگویی با «دنیای اقتصاد» به شرح و تفصیل این نقشه استراتژیک پرداخت. محسنی در ابتدا بیان کرد: نقشه استراتژی سازمان بورس و اوراق بهادار مبتنی بر مدل کارت امتیازی متوازن است و در 4 محور اصلی (دستاوردهای کلیدی، مشتری و ذی‌نفعان، فرآیند‌ها و قابلیت‌ها و رشد و یادگیری) طراحی شده است. این نقشه دارای 60 هدف استراتژیک است که کلیه اولویت‌های راهبردی 7 گانه ابلاغی وزارت امور اقتصادی و دارایی را پشتیبانی می‌کند.

رکن اول؛ یادگیری و رشد

وی در توضیح اولین رکن این نقشه استراتژی بیان کرد: یادگیری و رشد به‌عنوان اولین قدم برای رسیدن به بازاری چابک و بهره‌ور مطرح است که باید در آینده نیز مورد توجه جدی قرار بگیرد.در بخش آمادگی سرمایه‌های اطلاعاتی و در زیر شاخه آمادگی سرمایه‌های انسانی،سازمان نیازمند نیروهایی با رضایت شغلی بالا است که بتوانند بهترین عملکرد را داشته باشند. در همین زمینه در مدت اخیر پیشنهاد‌هایی برای تغییر در ساختار سازمانی به کمیسیون اجتماعی مجلس داده شد که با توجه به تبیین مقررات جدید برای سازمان این برنامه به‌صورت موقت متوقف شده است. وی همچنین در ادامه و درخصوص سیستم‌های اطلاعاتی و مدیریتی بیان کرد: پیشرفت سیستم‌های اطلاعاتی از مواردی است که به جذب سرمایه‌گذار داخلی و خارجی کمک بسیاری می‌کند. در یک‌سال اخیر تغییرات در سامانه کدال و همچنین راه‌اندازی سیستم تدان را در برنامه‌ها داشته‌ایم. در همین زمینه تلاش‌هایی مبنی بر ارتقای برنامه سیستم‌های معاملاتی نیز صورت گرفته است که بعد از اتمام آن به اطلاع کلیه سهامداران و مخاطبان بازار سرمایه می‌رسد.

گام دوم با وسعت فعالیت‌ها

محسنی فرآیند‌ها و قابلیت‌ها را به‌عنوان فعال‌ترین بخش برای نیل به اهداف نقشه استراتژی سازمان بیان کرد.وی در این زمینه گفت: افزایش هم افزایی درون سازمانی و برون سازمانی به‌عنوان اولین قدم در این مرحله مطرح است که نهایتا باعث بهبود عملکرد در بحث مراودات بین‌المللی و توسعه کانال‌های ارتباطی می‌شود. عضو هیات مدیره سازمان بورس لزوم شفاف‌سازی اطلاعات را از دیگر برنامه‌های سازمان دانست و گفت: در دو سال اخیر فعالیت‌های زیادی در این خصوص صورت گرفته است. ایجاد شفافیت در معاملات و اطلاعات طی برنامه‌های مختلفی در حال اجرا است که طی یکسال آینده می‌تواند تاثیر خود را به خوبی در بازار نشان دهد. وی درخصوص بند مشارکت فعال و موثر در قانون‌گذاری بیان کرد: با توجه به اینکه 10سال از آخرین تدوین قوانین بازار سرمایه می‌گذرد یکی از برنامه‌های سازمان اصلاح این قوانین و تدوین قوانین منطبق با شرایط فعلی بازار است. در این خصوص نظرات کارشناسی بسیاری در دست بررسی است که می‌تواند درآینده چشم انداز روشنی برای ارتقای سیاست‌گذاری‌های سازمان داشته باشد.

این مقام مسوول همچنین تنوع نهاد‌ها و ابزار‌های مالی را از فاکتورهایی دانست که می‌تواند در بحث تامین مالی کمک شایانی به بنگاه‌ها داشته باشد. وی در این زمینه بیان کرد: در 2 سال اخیر ابزار‌های جدیدی مانند اوراق استصناع و اوراق بهادار با نرخ شناور یا مصون از تورم تصویب شده است و بسیاری از آنها در دست بهره‌برداری است، همچنین در بخش صندوق‌ها، صندوق‌های ارزی و طلا و پروژه‌های دانش‌بنیان نیز از مواردی است که تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد. در بورس کالا معاملات مشتقه را در بخش‌های مختلف داشته‌ایم که با این حساب می‌توانیم آینده خوبی را در زمینه خدمات مالی متصور باشیم. 

اهمیت وجود مشتری‌ها 

مشتریان و ذی‌نفعان سومین محور رسیدن سازمانی پویا و اثر‌بخش در نقشه استراتژی سازمان مطرح شده است. محسنی در این زمینه می‌گوید: یکی از اهداف سازمان از سال‌های دور تا‌کنون جلب رضایت مشتریان است. جلب رضایت مشتریان از عواملی است که باعث ورود سرمایه گذاران خارجی و افزایش تعداد سرمایه گذاران می‌شود. با توجه به اینکه از اهداف نهایی سازمان بورس افزایش ارزش بازار و افزایش توان ثروت‌آفرینی کشور است مشتری مداری صحیح می‌تواند مسیر رسیدن به این هدف را هموار سازد. حال برای رسیدن به این مولفه به مواردی از قبیل افزایش داد‌و‌ستد الکترونیکی، ارتقای سطح کیفی گزارش‌های تحلیلی و سهولت دسترسی به بازار مطرح است.

گام پایانی با اهدافی بزرگ 

عضو هیات مدیره سازمان بورس «دستاورد‌های کلیدی» را ره‌آورد فعالیت صحیح در سه مرحله قبل دانست و گفت: افزایش ارزش بازار سهام از مواردی است که ارتقای آن از برنامه‌های سازمان بورس است. در برنامه‌های سازمان افزایش سهم ارزش بازار از GDP تا پایان برنامه ششم توسعه مطرح است،یا در بورس کالا و انرژی افزایش ارزش معاملات از مهمترین برنامه‌ها است. وی در ادامه بیان کرد: تمام مواردی که در بخش دستاوردهای کلیدی مطرح شده است در حال پیگیری است و در 2 سال گذشته نیز تغییرات قابل توجهی داشته است. محسنی در پایان بیان کرد: در سال‌های قبل نیز برنامه‌ریزی‌های بسیاری درخصوص انجام پروژه‌های بورسی مطرح بوده است. منتها این نقشه، یک بسته بندی جدید است که برنامه‌های پایه را نشان می‌دهد. ادامه این برنامه‌ها به گونه‌ای است که طی سال آتی با برگزاری جلسات متعدد با شرکت‌های مختلف بورسی برنامه‌های جدید به این نقشه اضافه و تدوین برنامه‌های قدیمی تر نیز صورت پذیرد.