رصد آسمان منطقه با " آواکس‌ ایرانی "

به گزارش خبرنگاردفاعی امنیتیگروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان؛ کشورهای درگیر در جنگ جهانی اول و دوم برای این که بتوانند با جنگنده‌ها و بمب‌افکن‌های دشمن زودتر از آنکه به مرزها برسند؛ مقابله کنند به فکر طراحی و تولید سامانه‌ راداری هوایی افتادند که خیلی سریعتر از رادارهای زمینی اعلام خطر کند که همین موجب شد تا سامانه کنترل و هشدار زودهنگام هوابرد با نام اختصاری " آواکس " را تولید نمایند.

** تاریخچه " آواکس "

دولت بریتانیا در زمان جنگ جهانی دوم برای این که زنجیره رادارهای زمینی خود را تکمیل کند و برای مقابله با بمب‌افکن‌ها و هواپیماهای آلمانی دست به طراحی و ساخت رادار هوایی زد تا آن را در مرزهای شمال‌غربی خود مستقر نماید به همین خاطر بریتانیا در آن سالها با نصب یک آنتن با قابلیت چرخش بر روی بمب‌افکن " Wellington " قرار دادن سیستم‌های راداری توانست اولین هواپیمای کنترل و هشدار زودهنگام هوابرد را تولید و از آن برای مقابله با اهداف هوایی استفاده کند و بعدها نیز با ارتقای این سیستم از آن برای مقابله با قایق‌های آلمانی بهره برد.

پس از بریتانیا این دفعه نوبت آمریکا بود تا وارد عرصه ساخت هواپیمای " آواکس " شود و به همین منظور در فرویه سال 1944 به نیروی دریایی این کشور دستور داده شد تا بر روی طراحی و تولید این هواپیمای شناسایی تمرکز کند تا این که در ماه آگوست با نصب سیستم‌های راداری بر روی بمب‌افکن " TBM Avenger " اولین سامانه کنترل و هشدار زودهنگام هوابرد خود را با موافقیت آزمایش کرد و بعد از آن نیز دستور نصب این تجهیزات بر روی بمب‌افکن " TBM-3W " را صادر کرد و تا سال 1945 میلادی نیز توانست بیش از 30 فروند از آن را در اختیار بگیرد که این هواپیماها توانایی پوشش بیش از 150 کیلومتری را به نیروهای مسلح آمریکا داد.

پس از گذشت 4 سال آمریکا در سال 1949 به فکر جایگزین کردن هواپیماهای پیشرفته‌تر به جای هواپیماهای قدیمی افتاد و از همین رو هواپیماهای " Lockheed WV " و " EC-121 " را طراحی و در نیروی هوایی و در دریایی به خود به کار بست و روند توسعه این سیستم‌ها را ادامه داد تا این که در سال 1962 هواپیمای آواکس " E-3 " را جایگزین کرد.

بعد از آمریکا این بار نوبت شوروی بود تا سامانه کنترل و هشدار زودهنگام هوابرد را طراحی کن و این کار را به شرکت " توپولف " سپرد تا این در سال 1958 با نصب قطعات " آواکس " بر روی هواپیما " Tu-95 " و " Tu-116 " اولین نمونه از سامانه خود را رونمایی کرد و پس از آن به دلیل فضای بیشتر از " Tu-114 " برای این کار استفاده کرد و در سال 1965 نیز با پیشرفت تکنولوژی تجهیزات را بر روی هواپیمای " Tu-126 " نصب کرد، این هواپیمای شناسایی به کار خود تا سال 1984 ادامه تا در این سال هواپیمای " Beriev A-50 " با تجهیزات پیشرفته‌تر جایگزین شد.

** هواپیمای " آواکس " چه ویژگی‌هایی دارد

سامانه کنترل و هشدار زودهنگام هوابرد با نام اختصاری " آواکس " (Airborne early warning and control) نوعی سیستم الکترونیکی رادارمحورِ پرنده است که به عنوان یک ایستگاه رادار نیرومند و متحرک برای انجام عملیات‌های C2BM ( فرماندهی و کنترل و مدیریت جنگ ) طراحی شده‌است.

وظیفه سیستم‌های " آواکس " شناسایی هواگردها، کشتی‌ها، و وسایل نقلیه دیگر از مسافت‌های بسیار دور و همچنین نظارت و فرماندهی جنگ‌های هوایی از طریق راهنمایی و هدایت هواپیماهای جنگنده و حمله به زمین است. قابلیت‌های " آواکس‌ها " به گونه‌ایست که هم در نقش‌های دفاعی و هم برای ماموریت‌های هجومی از آن‌ها استفاده می‌شود.

سیستم‌های " آواکس " پیشرفته می‌توانند هواپیماها را از فاصله بیش از 300 کیلومتری را تشخیص دهند که این فاصله کاملاً دور از تیررس هر گونه موشک هوابه‌هوای دشمن است. سیستم‌های " آواکس " می‌توانند با هواپیماهای خودی ارتباط برقرار کنند، محدوده شناسایی آن‌ها را افزایش دهند و آنها را از دید دشمن مخفی کنند چرا که هواپیماهای خودی قادر هستند از سیستم رادار " آواکس " استفاده می‌کند و نیازی به استفاده از سیستم رادار خود ندارد.

با این وجود، هواپیماهای " آواکس " ممکن است توسط هواپیماهای دشمن که خارج از محدوده‌شان قرار دارند ردگیری شوند. دلیل این امر این است که قدرت پالس با دور شدن از منبع کاهش می‌یابد؛ بنابراین سیگنالی که می‌بایست به هدف برخورد کند و برگردد می‌بایست آنقدر قوی باشد که دو برابر فاصله بین فرستنده و هدف را پوشش دهد.

هواپیماهای آواکس متعددی در کشورهای مختلف ساخته شده‌اند و در سال‌های اخیر هلیکوپترهای آواکس هم به تولید انبوه رسیده‌اند. این سیستم‌ها معمولاً بر روی بدنه یک هواپیمای مسافربری یا ترابری نصب می‌شوند، هرچند هواپیماهایی هم وجود دارند که از ابتدا برای ایفای این نقش طراحی شده‌اند.

**ورود ایران به باشگاه طراحی و تولید هواپیمای " آواکس "؟

نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران از زمان پایان " جنگ تحمیلی " با تکیه بر دانش نیروهای جوان و متخصص خود توانست روزبه‌روز پیشرفت کرده و جایگاه خود را در سطح جهانی ارتقاء بخشد اما در سال‌های اخیر این روند سرعت چشم‌گیری گرفت و باعث شد تا ایران در زمینه طراحی و تولید تجهیزات پیشرفته مانند انواع هواپیماهای نظامی و یا تولید انواع بالگرد وارد عرصه رقابت با کشورهای قدرتمند جهان شود.

ایران در زمینه ساخت هواپیما پس از موفقیت در زمینه طراحی و تولید جنگنده‌های رهگیر و چند منظوره که نتیجه آن ساخت هواپیماهایی مانند " آذرخش "، " صاعقه " و طراحی هواپیماهای " شفق " و " قاهر " شد در یک اقدام بزرگ دست به کار طراحی و ساخت سامانه کنترل و هشدار زودهنگام هوابرد به اختصار " آواکس " زد و و در سالروز ارتش در تاریخ 29 فروردین 1387 اولین نمونه آن را به پرواز درآورد که موجب تعجب حضار شد.

در همین راستا یکی از فرماندهان نیروی هوایی در گفت‌گویی در این باره اعلام کرد که تمامي بخش‌هاي اين هواپيما توسط متخصصين كشورمان آماده سازي و عملياتي شده است و ايران هم اكنون جزو معدود كشورهای جهان است كه اين دانش را در اختيار دارد. هم اكنون اين هواپيمای پيشرفته مي‌تواند در كنار ديگر تجهيزات مدرن شناسايی همچون انواع رادارها، هرگونه تحرك در هر نقطه از اطراف كشورمان را شناسايي كرده و از اين طريق، چشمان هميشه بيدار پدافند هوايی را ياري دهد.

**" سیمرغ " چشم بینای نیروی هوایی در آسمان

ارتش جمهوری اسلامی ایران در رژه روز ارتش سال 1387 از اولین نمونه هواپیمای " آواکس " خود که با دانش نیروهای متخصص " نیروی‌هوایی " و به صورت تماما ایرانی و به نام " سیمرغ " نامگذاری شده در حضور رئیس جمهور وقت و جمعی از فرماندهان نیروهای مسلح و وابستگان نظامی بیش از 30 کشور رونمایی کرد که موجب تعجب همگان شد.

**مشخصات " سیمرغ "

" سیمرغ " نام ایرانی هواپیمای " Beriev A-50 " روسیه است که در سال 1980 میلادی برای جایگزینی با هواپیمای " Ilyushin Il-76 " طراحی و در سال 1984 برای اولین بار به عنوان یک هواپیمای ترابری مورد استفاده قرار گرفت و تا سال 1992 بیش از 30 فروند از این هواپیما در نیروی هوایی و دریایی روسیه مشغول به کار شدند.

" A-50 " با مجهز شدن به رادار " Vega-M " که توسط کمپانی " MNIIP" روسیه طراحی شده قادراست بیش از 40 هدف از انواع هواپیماها و کشتی‌ها را در فاصله بیش از 300 کیلومتری شناسایی کرده و برای درگیری چه در زمینه " هوابه‌هوا " و چه در زمینه درگیری " هوابه زمین " می‌تواند 10 جنگنده را فرماندهی و هدایت نماید و همچنین برای افزایش میزان پرواز قادر است از تانکر سوخت‌رسان " Il-78" سوخت دریافت کند.

با پیشرفت صنعت هوایی این هواپیما نیز از این پیشرفت عقب نماند و متخصصان روسی کار بازطراحی " Beriev A-50 " را در سال 2008 میلادی آغاز کردند و توانستند نمونه‌های پیشرفته این هواپیما به نام‌های " A-50M "، " A-50U "، " Izdeliye-676 "، " Izdeliye-776 "، " Izdeliye-976 "، " Izdeliye-1076 "، " A-50I " و " A-50E/I " را به جهان ارائه دهند که ساخت نمونه‌های پیشرفته باعث شد تا کشورهای زیادی از جمله ایران خواهان این هواپیما بشوند.

**" سیمرغ " رغیب جدی " Beriev A-50 "

این مطلب که " سیمرغ " همان " Beriev A-50 " است را می‌توان تایید کرد اما نکته مهم در مورد " سیمرغ " این که هواپیمای ایرانی به سامانه‌های راداری مجهز شده که توسط جوانان کشورمان ساخته شده است و همه دنیا می‌دانند که جمهوری اسلامی ایران در زمینه طراحی سامانه‌های راداری جزء یکی از قدرت‌های نه فقط منطقه بلکه جهان است و همین امر در زمان رونمایی از این هواپیما موجب تعجب همگان شد.

در همین راستا یکی از فرماندهان نیروی هوایی در گفت‌ و گویی در این باره اعلام کرد که تمامي بخش‌هاي اين هواپيما توسط متخصصين كشورمان آماده سازی و عملياتی شده است و ايران هم اكنون جزو معدود كشورهاي جهان است كه اين دانش را در اختيار دارد. هم اكنون اين هواپيمای پيشرفته می‌تواند در كنار ديگر تجهيزات مدرن شناسايی همچون انواع رادارها، هرگونه تحرك در هر نقطه از اطراف كشورمان را شناسايی كرده و از اين طريق، چشمان هميشه بيدار پدافند هوايی را ياری دهد.

متاسفانه از نوع سیستم راداری " سیمرغ " اطلاعات خاصی در دست نیست اما به راحتی می‌توان فهمید که با ترکیب توانایی‌هایی هواپیمای " Beriev A-50 " و سامانه‌های راداری ایرانی توانایی به " سیمرغ " می‌دهد که نه تنها می‌توان آن را رغیب جدی نمونه روسی خود دانست بلکه به جرات می‌توان گفت رغیبی جدی برای سایر سامانه‌های " آواکس " متغلق به کشورهای دیگر است و همچنین زنگ خطری برای تجهیزات دشمانی است که قصد ورود به حریم هوایی و خاک ایران اسلامی را دارند.

خوشبختانه با رونمایی از این هواپیما توسط " نیروی‌هوایی " ارتش بار دیگر اقتدار ایران به جهانیان ثابت شد و آنها فهمیدند که با هیچ توان نظامی قادر به مقابله با ایران نیستند؛ اکنون باید دید که " نیروی‌هوایی " در آینده نزدیک برای نقش بر آب کردن توهمات دشمن دست به چه کاری خواهند زد و چه هواپیمای پیشرفته‌‍ای دیگری را می‌سازد.