اقدامات بورس کالا در حوزه گواهی سپرده کالایی از سال ۹۴ در بخش محصولات کشاورزی و فلزات گرانبها آغاز شد. در آینده نزدیک محصولات صنعتی و پتروشیمی نیز در دستور کار راه‌اندازی این معاملات قرار دارند. در حوزه فلزات گرانبها معاملات گواهی سپرده کالایی با سکه طلای تمام بهار آزادی در اسفند سال ۹۴ آغاز شد و در تیر ماه ۹۵ نیز معاملات آنلاین گواهی سپرده سکه طلا کلید خورد، این امر با مذاکره با برخی بانک‌ها برای پذیرش یک انبار در تهران راه‌اندازی شد. در حوزه محصولات کشاورزی راه‌اندازی ابزار جدید گواهی سپرده کالایی از سال ۹۴ با اجرای سیاست حمایتی ماده ۳۳ قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی مقارن شد که در این راستا پذیرش انبار‌های محصولات زراعی و تشکیل کارگروه‌های اجرایی متعدد از جمله اقدامات بورس‌کالای ایران در این زمینه بوده است.
گواهی سپرده سکه طلای تمام بهار آزادی
طلا به دلیل ویژگی‌های خاص خود همواره در طول تاریخ به‌عنوان وسیله مبادلات شناخته شده است و برای این نوع استفاده از طلا معمولا مسکوکاتی در دوره‌های مختلف ضرب شده است.
ظرفیت‌های سکه به‌عنوان دارایی‌های پایه جهت راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده کالایی
طلا به شکل سکه به جهت اینکه دارای استاندارد و قابلیت پذیرش همگانی است علاوه بر آن احراز کیفیت و اصالت آن نیازمند مستندات خاصی نبوده و توسط افراد خبره به راحتی قابل انجام است از دارایی‌های مناسب برای راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده کالایی محسوب می‌شود. همچنین این کالا به‌عنوان یک کالای سرمایه‌ای گستره جغرافیایی زیادی داشته و با راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده کالایی برای آن می‌توان طیف وسیعی از افراد را به سمت این بازار هدایت کرد. راه‌اندازی سیستم گواهی سپرده کالایی برای سکه می‌تواند مزایای متعددی را برای دارندگان این کالا‌ها به همراه داشته باشد که علاوه بر امکان معاملات راحت‌تر و مطمئن‌تر و نیز تامین مالی با توثیق آن هزینه‌های نگهداری این کالا‌ها در منازل، مغازه‌ها و... را که بسیار پرریسک است به شدت کاهش می‌دهد. به این معنی که دارنده سکه طلا به جای نگهداری آن و تحمل ریسک‌های سرقت و... آن را به یکی از انبار‌های پذیرش شده بورس برای این منظور تحویل داده و گواهی سپرده کالایی دریافت می‌کند. در صورت تمایل به فروش سکه‌های خود نیازی به مراجعه به انبار بورس و دریافت سکه و مراجعه به بازار نبوده و صرفا با تماس با کارگزار مربوطه، امکان فروش سکه‌های خود و دریافت وجه معامله در سریع‌ترین زمان ممکن را خواهد داشت.
نگاهی به برخی آمار و ارقام نشان‌دهنده پتانسیل بسیار بالای این بازار برای راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده کالایی است؛ طبق آمار اعلام شده در سال ۸۶ تاکنون ۴۰ میلیون قطعه سکه بهار آزادی در طول دهه‌های اخیر در کشور ضرب شده که البته این تعداد شامل تمام قطعه‌های تمام، نیم و ربع است. این عدد نشان‌دهنده وجود بازاری با ارزش معاملات بسیار بالا است. با راه‌اندازی این بازار گروه‌های مختلفی از افراد با انگیزه‌های متفاوت می‌توانند در بازار آن حضور داشته باشند. مهم‌ترین مخاطبان احتمالی معاملات گواهی سپرده کالایی سرمایه گذاران حوزه سکه و طلا، صرافی ها، خانوار‌هایی با پس انداز سکه و بانک‌ها و معامله‌گران بازار آتی سکه خواهند بود.
فرآیند عملیاتی معاملات و تسویه گواهی سپرده کالایی
برای شروع معاملات این اوراق لازم است قبل از هر اقدامی انباری برای نگهداری سکه توسط بورس شناسایی و بر اساس استاندارد‌های اعلامی بورس پذیرش شود. با توجه به ماهیت کالا و نیز امنیت بالای مورد نیاز برای نگهداری آن، به نظر می‌رسد بانک‌ها پتانسیل بالایی برای انبارداری این کالا داشته باشند از این رو بانک طرف قرارداد بورس با احراز شرایط تعیین شده توسط بورس به‌عنوان انبار نگهداری سکه خواهد بود.
مراحل معاملات گواهی سپرده کالایی سکه طلا به شرح زیر است:
مشتری در صورت نداشتن کد بورسی از طریق یکی از کارگزاران اقدام به دریافت کد بورسی می‌کند و مشتری برای تحویل سکه (تمام بهار آزادی طرح امام ضرب سال ۸۶) به انبار اعلام شده بورس مراجعه می‌کند. مشتری فرم ارزیابی کالا و تحویل توسط انبار را پر کرده و امضا می‌کند. مشتری هزینه کارشناسی سکه به میزان هر قطعه ۵۰۰۰ ریال به انبار سکه (بانک) پرداخت کرده و رسید را از بانک دریافت می‌کند.
انباردار قبض انبار را در دو نسخه صادر کرده و پس از امضای مشتری یک نسخه آن را نزد خود نگهداری و نسخه دیگر را ممهور کرده و به مشتری ارائه می‌دهد. مشتری لازم است بار دیگر (روز بعد) برای دریافت گواهی سپرده کالایی به انبار مراجعه کند. مشتری برای فروش گواهی خود در بورس، به یکی از کارگزاران دارای مجوز معاملات گواهی سپرده کالایی در بورس مراجعه می‌کند. کارگزار می‌تواند نماینده‌ای برای این منظور در انبار مستقر کند. کارگزار به نمایندگی از مشتری و با اخذ دستور فروش از وی اقدام به فروش سکه در بورس می‌کند. بعد از انجام معامله مالکیت گواهی از نام فروشنده به خریدار تغییر می‌کند. خریدار بعد از تسویه با کارگزار، معرفی‌نامه (حواله)ای از وی برای تحویل از انبار دریافت می‌کند.
وجه معامله بعد از ۴۸ ساعت بعد از کسر هزینه‌های انبارداری به میزان ۵۰ ریال به ازای هر روز برای هر قطعه سکه، توسط کارگزار فروشنده به حساب فروشنده واریز می‌شود. هزینه‌های انبارداری بعد از انجام هر معامله توسط سمات به حساب کارگزار/ انبار واریز می‌شودخریدار گواهی با فرآیندی مشابه می‌تواند گواهی را به فرد دیگری واگذار کند. خریدار یا نماینده قانونی وی در صورت تمایل برای تحویل، با همراه داشتن مدارک احراز هویتی و معرفی‌نامه (حواله) صادر شده توسط کارگزار خریدار به انبار مراجعه می‌کند. خریدار در انبار درخواست ترخیص سکه را به انباردار ارائه می‌کند انباردار درخواست ترخیص را برای خریدار در سامانه ثبت می‌کند. در صورت صدور مجوز توسط بورس انباردار می‌تواند سکه را ترخیص کند. انباردار هزینه‌های انبارداری را محاسبه کرده و صورتحساب مربوطه را به خریدار ارائه می‌کند. خریدار هزینه انبارداری اعلام شده را به شماره حساب مشخص شده واریز کرده و رسید دریافت می‌کند. سکه‌های تحویلی به خریدار می‌تواند با وکیوم یا بدون وکیوم باشد، در صورتی که انبار مایل به تحویل سکه وکیوم باشد، لازم است سکه را با وکیوم خود تحویل کند. بعد از تحویل سکه توسط خریدار، هیچ‌گونه اعتراضی از بابت کیفیت و کمیت سکه‌های تحویل شده قابل پذیرش نیست.
منبع: دنیای اقتصاد
