محمود بهمني، رييس کل بانک مرکزي ايران در گفتگوي تفصيلي با ايلنا با بيان برنامههاي خود در روزهاي پايان سال و نيز اهم برنامههاي اجرا شده از زمان رياست تاکنون پرداخت و اولويتهاي بسياري براي مديريت نظام پولي و بانکي برشمرد.
اثر تقسيم بندي تسهيلات يک سال بعد مشخص ميشود
بهمني با اشاره به اينکه توليد در اولويت پرداخت تسهيلات بانکها قرار دارد، ابراز داشت: در بسته سياستي سال آينده بر روي بخشهاي اقتصادي کارهاي زيادي انجام داديم، به عنوان مثال در برنامه چهارم سهم بخش کشاورزي از تسهيلات بانکي 25 درصد در نظر گرفته شده بود که اين موضوع در بسته سياستي سال آينده براي بخش صنعت 33 درصد و براي بخش صادرات 7 درصد در نظر گرفته شد. اين در حالي است که در سالهاي گذشته 25 درصد تکليف بخش کشاورزي بود و بقيه ميتوانست به بخشهاي واسطهگري وارد شود.
وي در خصوص تأثير اين مکانيزم بر بخش توليد گفت: اثر اين تقسيمبندي در شش ماه تا يک سال بعد مشخص ميشود و در شش ماه بعد ميتوان تأثيربخشي، تسهيلاتي که مثلاً در بخش صنعت رفته و باعث رشد توليد شده است را ديد.
سقف تسهيلات را بستيم
وي در خصوص تعيين سقف براي سپردهگذاري در بانکها ابراز داشت: منابع ما در گذشته به سوي منابع کوتاهمدت ورود کرده بود. دليل اين مسئله اين بود که نرخ سود 17 درصد چه در جاري و چه در يک ساله و پنج ساله اين مقدار بود. اين کار ريسک بانک را بالا ميبرد. ما اين ساختار را اصلاح کرديم. پنج ساله 19 درصد، چهارساله 18، سه ساله 17، دوساله 16 و يک ساله 15 درصد در نظر گرفته شد.
رييس بانک مرکزي در پاسخ به اين سؤال که با وجود درنظرگيري سقف براي سپردهها عملاً باز هم به سپردهها از 15 تا 19 درصد سود پرداخت ميشود، گفت: ما سقف را بستيم. سال گذشته 20 تا 22 هم تسهيلات ميدادند الان هيچ بانکي چه دولتي، خصوصي و ساير مؤسسات اعتباري نميتواند بيش از 19 درصد سود بپردازد اين سقف اکنون بسته شده است.
وي با بيان اينکه امکان بازدهي بانکهاي خصوصي بيشتر از بانکهاي دولتي است، گفت: دليل اين است که بانکهاي خصوصي راحتتر ميتوانند مابهالتفاوت نرخ سود بپردازند اما بانکهاي دولتي نميتوانند اين کار را بکنند و اينجاست که رقابتها مشخص ميشود.
رييس بانک مرکزي ابراز داشت: منتقدان ميگويند چرا اين کار را ميکنيد؟ پاسخ من اين است چون بانکهاي خصوصي آزادي عمل گرفتهاند و ما اين ابهامات را سال آينده در بسته سياستي برطرف ميکنيم.
وي در خصوص بانکداري اسلامي نيز اظهار داشت: همانطور که مقام معظم رهبري تاکيد کردند، برنامه ما حرکت به سوي بانکداري اسلامي است که قطعاً بازدهي بهتري براي سپردهگذاران خواهد داشت در اين رابطه يکي از اقدامات بانک مرکزي حفظ ارزش پول و
ايجاد توازن در تراز پرداختهاست.
نرخ سود سپرده بايد بيشتر از نرخ تورم باشد
بهمني افزود: براي حفظ ارزش پول ملي نبايد اجازه دهيم که ارزش پول سپردهگذاران کاهش يابد. البته بايد نرخ تورم را هم در نظر داشت. رئيس بانک مرکزي با اشاره به ضرورت ملحوظ کردن نرخ تورم در پرداخت سود به سپردهها، تصريح کرد: کسي که از تسهيلات با نرخ سود 12 درصدي استفاده ميکند تا نرخ 19 درصد حداقل 7 درصد از دولت يارانه ميگيرد يا اگر سپرده متعلق به مردم باشد از جيب مردم اين 7 درصد تأمين ميشود. سؤال من اين است که چرا بايد چنين باشد؟ بايد تعادل برقرار باشد.
وي خاطرنشان کرد:هميشه بايد نرخ سپرده بيشتر از نرخ تورم باشد. هيچ وقت نبايد نرخ سود سپرده پايين تر از تورم باشد. در غيراينصورت مثل اين مي ماند که خودمان اجازه بدهيم ارزش پولمان پايين بيايد.
بحران غرب به کمک ما آمد
بهمني به برنامههاي بانک مرکزي براي کاهش تورم اشاره کرد و گفت: يکي از اقداماتي که در ذهن دارم اين است که تورم پايين بيايد، مهرماه نرخ تورم ما 4/29 درصد بود و ما بسيار نگران بوديم، البته بحران اروپا و امريکا کمي به کمک ما آمد چون تورم وارداتي به دليل بحران کم شد و اين کاهش به ما هم اثر کرد.
رييس بانک مرکزي تصريح کرد: تا پايان آبان ماه 5/1 درصد تورم ما کاهش يافت.آذرماه به 3/1 درصد کاهش رسيديم و امروز تورم نقطه به نقطه حدود 5/2 درصد کاهش يافته است.
وي با بيان اينکه ميانگين تورم ما به 25 درصد رسيده است ، گفت: البته دو ماه ديگر هم در پيش داريم، در مهرماه پيش بيني 23 درصد داشتم اگر روند عادي باشد همين حدود براي سال جاري بدست ميآيد. البته چون در دوماه آخر پول تزريق ميشود اگر بتوانيم با انگيزهاي بيشتر بخشي از اين نقدينگي را جابجا کنيم، اقدامي مؤثر را انجام داديم.
انتشار اوراق سرمايهگذاري براي کنترل نقدينگي
رئيس بانک مرکزي در خصوص کنترل نقدينگي ابراز داشت: ما برنامه انتشار اوراق سرمايهگذاري را در برنامه داريم که با نرخ 19 درصد واگذار کنيم، اگرهم کسي در ميانه راه آن را ابطال کرد سود را تبديل به 16 درصد ميکنيم.
وي افزود: اين پول نزد سيستم بانکي ميآيد و وزارت نيرو و يا هر وزارتخانه ديگري که نياز به اوراق براي پيشبرد عمليات عمراني دارد وقتي براي دريافت پول براي انجام پروژه ميآيد با پول جديدي در اقتصاد مواجه نميشود زيرا پول از جامعه جمع شده و مجدداً تزريق ميشود.
بانک مرکزي براي کاهش قيمتها برنامه دارد
وي به برنامه اقتصادي جديد بانک مرکزي براي کاهش قيمتها اشاره کرد و گفت: مفاد اين برنامه را در بهمن ماه اعلام خواهيم کرد، اين اقدام شديداً در قيمتها اثرخواهد گذاشت و مکمل همه برنامههاي ماست.
بهمني ابراز داشت: بازار حتماً نسبت به اين حرکت واکنش نشان خواهد داد، همانگونه که سال گذشته در بهمن ماه با افزايش قيمت سکه مواجه شديم و بلافاصله سکه را در اختيار بانکها قرار داديم و قيمت تا حدود زيادي کنترل شد.
وي افزود: اين سياست در مورد مسکن هم صادق است در حال حاضر بخش مسکن راکد است و پولها منتظر روزنه هستند، مثلاً اوراق مشارکت با سود 19 درصد ديگر به بانکها برنميگردد.
وي با بيان اينکه از ابزارهاي بانکي براي کنترل نقدينگي بيش از يک دوره کوتاه نميتوان استفاده کرد، گفت: وقتي تزريقي براي سرمايه در گردش ميکنيد نقدينگي را بالا ميبرد اگرچه باعث رونق توليد ميشود اما تا توليد وارد اقتصاد شود زمان ميبرد بنابراين در اين فاصله وظيفه بانک مرکزي اين است که سياست ميانمدت يا کوتاهمدتي را اجرا کند.
وي خاطر نشان کرد: نياز است در اين راستا هم براي نرخ تورم و هم حفظ ارزش پول برنامهريزي کرد، فرض براين است که ساير عوامل اقتصادي در اين دوره تغيير نکند. اما اگر يک عامل اقتصادي تغيير کند يا مسايل ديگري پيش بيايد در آن صورت بايد تدابير ديگري انديشيد.
رئيس بانک مرکزي ابراز داشت: مسايل اقتصادي رياضي نيست که از قبل جواب آن مشخص باشد. گاهي در يک موضوع انديشههاي فريدمن جواب ميدهد گاهي کينزينها پاسخ را ميدانند و گاهي هيچ کدام از تئوريها جواب نميدهد بلکه اين بازار است که پاسخ را دارد بنابراين در اين شرايط بايد با توجه به شرايط کنترل کرد.
کشورهاي حاشيه خليج فارس نسبت به ما ريسک بالاتري براي سرمايهگذاري دارند
وي به ضرورت سرمايهگذاري خارجي در ايران اشاره کرد و در پاسخ به اين سؤال که چگونه ايران به عنوان يک کشور با ريسک بالا ميتواند پذيراي سرمايههاي خارجي باشد، گفت: کشورهاي حاشيه خليج فارس امروز ريسک بالاتري از ما دارند. هميشه بين بد و بدتر و بدترين، بد، خوب است. اگر منابع به کشورهاي حاشيه دوبي ميرود به اين دليل است که زماني بازار مسکن در اين منطقه رونق داشت امروز اين رونق به يک سوم رسيده است.
وي خاطر نشان کرد: ما شواهدي داريم که نشان ميدهد بانک مرکزي براي پيشگيري از اين کار بخشنامهاي منتشر کرد که متأسفانه اطلاعرساني خوبي در اين رابطه صورت نگرفت.
بهمني ابراز داشت: ما اعلام کرديم هرکس سرمايهاي ولو سرمايه پايين به ايران بياورد و سپرده گذاري ارزي کند به او سود قابل توجهي مي دهيم. آن ايراني هم که در خارج از کشور است ميتواند سرمايهاش را بياورد و استفاده کند.
وي افزود: اگر خداي ناکرده ريسک ما بالاست و ريسک آن کشورها هم بالاست امنيت در ايران بيشتر است، در حال حاضر ريسک اروپا و آمريکا شديداً بالاست. احتمال بحران در اين کشورها هم هنوز وجود دارد در حالي که در کشور ما احتمال بحران وجود ندارد.
خرداد ماه پيشبيني کردم که بعد از شش ماه بحران در اروپا و آمريکا رخ ميدهد
رييس بانک مرکزي با ارايه يک پيش بيني، تصريح کرد: من يک پيش بيني انجام ميدهم آن را به خاطر بسپاريد و آن را يادداشت و ثبت کنيد، همانگونه که در خرداد ماه پيشبيني کردم که بعد از شش ماه بحران در اروپا و آمريکا رخ ميدهد اکنون هم براساس اطلاعات موجود از اقتصاد دنيا پيشبيني ميکنم که قيمتهاي جهاني طي شش ماه آينده به شدت افزايش خواهد يافت.يعني يک بحران تورمي رخ مي دهد ،امروز بحران رکودي رخ داده و به زودي بحران تورمي به دليل تزريق نقدينگي اتفاق خواهد افتاد چراکه تزريق نقدينگي بي رويهاي در اين کشورها صورت ميگيرد.
وي افزود: اين بحران از مرزهاي آنها خارج خواهد شد چون پول آنها جهانشمول است، بنابراين وقتي پول خارج ميشود مثل ظرفي است که پر نميشود و از سوراخهايي ديگر به ديگر ظرفها منتقل ميشود اين تزريق نقدينگي فقط افزايش حجم پول آنها نيست بلکه افزايش حجم پول دنياست.
بهمني خاطر نشان کرد: امريکا مشکلات اقتصادي خود را با دنيا تقسيم کرد که اگر اين کار را نميکرد نميتوانست دوام بياورد. وقتي دو هزار ميليارد دلار کسري بودجه دارد در اين صورت چگونه بايد آن را مهار کند. ضمن اينکه واحدهاي صنعتي آن دچار رکود شده و قيمتها کاهش يافته است. در شرايط رکود قيمت کاهش و عرضه کاهش مييابد بعد از مدتي تقاضاي جهاني با اين عرضه تعادل ندارد و قيمت ها شروع به بالا رفتن مي کند بحران جهاني 1929 دقيقا همين بود. اول کارخانهها تعطيل شد توليدات کاهش يافت. کار به جايي رسيد که يک دلار معادل يک ميليون مارک شد. زيرا کالايي توليد نميشد.
رئيس بانک مرکزي تصريح کرد: بايد اين را مد نظر قرار داد و به کالاهاي ضروي توجه داشت چراکه کالاهاي لوکس و تجملي ضرورتي در اين شرايط براي اقتصاد ايران ندارد. از سوي ديگر حساب ذخيره ارزي هم بايد مديريت کرد.
با نفت 5/37 دلار ميتوانيم کسري بودجه را جبران کنيم
وي در پاسخ به اين سؤال که سال آينده به دليل کاهش بهاي نفت درآمدهاي ما کفاف هزينههايمان را نميدهد در آن صورت پيش بيني شما براي درآمدهاي ارزي چيست؟ گفت: ما فکر ميکنيم اگر روند با اين ترتيب پيش برود با نفت 5/37 دلار در هر بشکه( در صورت تصويب و اجرا) ميتوانيم کسري اين ميزان را در صورتي که قميت نفت پايينتر از اين رقم بيايد، از اين محل جبران کنيم. اگر بر فرض از رقم مورد پيش بيني بيشتر درآمد کسب کرديم اين رقم به حساب ذخيره واريز ميشود.
کشور هيچ بدهي خارجي ندارد
وي در پاسخ به اين سؤال که عدهاي معتقدند با حساب تعهدات ظاهرا موجودي حساب ذخيره ارزي منفي است. آيا پولي در ذخيره ارزي موجود است يا خير؟ گفت: اينگونه نيست. ما دو نوع حساب داريم. يک حساب ذخيره ارزي و ديگري ذخيره ارزي بانک مرکزي، وقتي دولت نفت ميفروشد ارز آنرا به بانک مرکزي ميفروشد و ريال دريافت ميکند، بنابراين دولت در قبال ارز خود ريال دريافت کرده است و اين ارز ذخيره کشور است. اينجا ديگر بحث تفاوت دارد و رقم قابل توجهي است.
وي با بيان اينکه بانک مرکزي فقط امانتدار حساب است و دولت با اجازه مجلس ميتواند از اين حساب برداشت کند، گفت: بايد بخشي از اين حساب به عنوان تهسيلات در اختيار بخش خصوصي قرار گيرد.
رئيس بانک مرکزي اظهار داشت: در حال حاضرکشور هيچ بدهي خارجي ندارد، اين امتيازخوبي براي ماست چراکه همين کشورهاي منطقه رقمهايي بالايي بدهي دارند، مطمئن باشيد رقم اين حساب مثبت است.
برداشت از ذخاير بانک مرکزي خط قرمز بانک مرکزي است
وي در پاسخ به اين سؤال که آيا تا کنون دولت از منابع اين حساب ذخاير بانک مرکزي برداشت داشته است يا خير؟ گفت: دولت نميتواند اين کار را انجام دهد و بانک مرکزي از محل منابع ذخاير ارزي کشور حتي يک دلار را هم نميتواند به دولت بپردازد چراکه دولت يک بار پول خود را گرفته است دوباره که نميتواند اين کار را بکند، اين خط قرمز ماست، پنجاه سال ديگر هم از من بپرسند همين را ميگويم که برداشت از ذخاير بانک مرکزي خط قرمز بانک مرکزي است.
رئيس بانک مرکزي در پاسخ به اين سوال که ظاهرا همين خط قرمز موجب برکناري ابراهيم شيباني شد، گفت: عبور از اين خط قرمز امکان ندارد و همه را مجبور به رفتن خواهد کرد، من 38 سال در بانک خدمت کردهام اگر بخواهم اين خط قرمز را رعايت نکنم مثلاً چه هدفي را دنبال ميکنم؟ به همين دليل هم است که بعضي از مسايل را نميتوان مطرح کرد.
بهمني تصريح کرد: مصرف اين منابع شرايط خاصي دارد نه اين دولت و نه هر دولت ديگر نميتواند ارزي را که به بانک مرکزي فروخته دوباره طلب کند زيرا اجازه قانوني براي اين موضوع وجود دارد و تمام داستانها سر حساب ذخيره ارزي است.
اگر تزريق منابع در اين شرايط به ضرر اقتصاد است چرا اروپا و امريکا اين کار را ميکنند؟
وي در خصوص سياست تزريق پول به بنگاههاي اقتصادي گفت: ما پول را به مرور به اقتصاد تزريق ميکنيم اين مثل آبي است که از مسير اصلي خود هرز رفته و در سفرههاي زيرزميني فرورفته که بايد آن را استخراج کنيم. اين سفرههاي زير زميني همان مطالبات معوقه است.
وي افزود: اقتصادخواندههاي ما در اين شرايط به ما توصيه ميکنند که نبايد تزريق صورت بگيرد. پاسخ ما اين است که بايد درست تزريق کنيم، تاکنون 60 هزار ميليارد ريال تزريق کردهايم. به دنبال اين بازهم تزريق در قالب لايحه 15 ميليارد دلاري که براي افزايش سرمايه بانکها درخواست کردهايم خواهيم داشت.
بهمني خاطر نشان کرد: ما به دنبال اين هستيم که از طريق اين افزايش سرمايه اين منابع را در اختيار توليدکنندگان قرار دهيم. اين لايحه براي سومين بار همچنان در دستور کار کميسيونهاي مجلس قرار گرفته يک بار گفتم که اگر 50 مرتبه ديگر آن را رد کنيد باز هم تقاضاي بررسي آن را ميدهم. زيرا به آن اعتقاد دارم.
وي افزود: اگر تزريق منابع در اين شرايط به ضرر اقتصاد است چرا اروپا و امريکا اين کار را امروز انجام ميدهند آنها که خود را سمبل خصوصيسازي ميدانند. چرا امروز دولتيسازي ميکنند پس احساس ميکنند که اقتصاد اين تزريق را ميطلبد. پس ما تزريق را از محل افزايش سرمايه بانکها داريم.
وظيفه بانک مرکزي اين نيست که چک پول منتشر کند
وي در پاسخ به اين سوال که بسياري تورم زا بودن اين لايحه را دليلي براي منع تصويب آن ميدانند، توجيه شما در اين رابطه چيست؟ گفت: براي اينکه تورم ايجاد نشود از بخش وصول مطالبات آن را جمع آوري ميکنيم يعني چکهايي که بيرويه در بازار بوده را جمعآوري ميکنيم.
بهمني گفت: براساس آخرين آمارهاي موجود زماني که ايران چکهاي بانک مرکزي را منتشر کرديم ( 25 مرداد ماه سال جاري ) تا امروز 71 ميليارد و 820 هزار ايران چک جمعآوري شده و در مقابل پول آن را دريافت کردهايم. اين نشان ميدهد پولهايي که بانکها منتشر کرده بودند و در اختيار مردم بود از 136 هزار ميليارد ريال در آن تاريخ امروز تبديل به 26 هزار ميليارد ريال شده است يعني 109 ميليارد ريال پول جمع کردهايم درمقابل 71 هزار ميليارد ريال را تزريق کرديم و حدود 37 هزار و 518 ميليارد ريال نقدينگي را جدب کرديم.
وي افزود: پاسخ من به کساني که ميگويند با وجود حجم بالاي نقدينگي چرا پول به جامعه تزريق کردهاي اين است که نزديک به 40 هزار ميليارد ريال را از اين طريق دوباره توزيع کرديم. چون زماني که بانکها اين چک پولها را منتشر ميکردند انگار پول بوده و معادل آن به بانک مرکزي وارد نميشد گويي 12 بانک مرکزي داشتيم. اگر جايي برسيم که کنترلها دقيق باشد آن را به بانکها برميگردانيم چون وظيفه بانک مرکزي اين نيست که چک پول منتشر کند.
وي افزود: 26 هزار ميليارد ريال ديگرهم اعتباري تا حدود 6ماه ديگر دارد که تا مرداد ماه اين چک پولها جمع خواهد شد و ايران چک بانک مرکزي در آن صورت همان 26 هزار ميليارد ريال خواهد بود.
اسکناس 10 هزار توماني و ايرانچک 200 هزار توماني در راه است
وي در پاسخ به اين سوال که آيا برنامهاي براي چاپ ايران چک با ارقام درشتتر داريد يا خير؟ گفت: فکر ميکنيم همين چک پولهاي 100 هزار توماني جواب ميدهد. البته 200 هزار توماني هم داريم که هنوز منتشر نشده است که تا پايان سال آن را منتشر ميکنيم. اسکناسهاي 10 هزارتوماني هم تاپايان سال منتشر خواهد شد. آخرين پول ما همان 10 هزار توماني است که بر روي مقدمات آن کار کردهايم که فعلا انتشار آن متوقف شده است.
اميدوار هستيم مطالبات معوق را برگردانيم
وي در خصوص مطالبات معوق بانکها نيز ابراز داشت: روند مطالبات ما بسيار فزاينده بوده است، ظرف 2 يا 3 سال گذشته ميانگين آن 60 تا 70 درصد رشد کرده است. اما مطالبات دفتري ما 300 هزار ميليارد ريال است که فکر ميکنم مطالبات دفتري ما شفافتر از اين رقم است، به بانکها اعلام کردهايم که مطالبات سر رسيده شده وحسابهاي دفتري سر رسيد شده را نگه نداريد و به بخش معوق ببريد آن زمان که مشخص شد ميتوان براي وصول آنها اقدام کرد.
وي با ابراز اميدواري از وصول مطالبات معوق سيستم بانکي اظهار داشت: ما اميدوار هستيم مطالبات معوق را برگردانيم؛ اما چون در اين سه ماه ورودي معوق ما بيشتربود بخشي از خروجي ما را خورد، پايان سال قبل حدود 270 هزار ميليارد وصولي داشتيم، اما حداقل 60 تا 70 هزار ميليارد وصول کرديم اگر وصول نميکرديم بيش از 60 هزارتا بيشتر از امسال داشتيم.
بهمني تصريح کرد: تلاش ما اين است که ورودي را کمتر از خروجي کنيم، علت بخشي از مطالبات معوق ما گشايش اعتبار کوتاه مدت و ترخيص کالاهاي يوزانس يک ساله بود. چون بايد هنگام ترخيص کالا گشايش بعدي بوجود ميآمد و چنين نشد پس قسمت اعظم مطالبات ما ناشي از واردات کالاهايي بود که بايد تبديل به ريال ميشد و ما بايد ارز آن را ميپرداختيم که اين فاصله موجب به معوق شدن گرديد.
حرمت امامزاده را بايد متولي آن نگه دارد
وي در خصوص اينکه چرا هميشه هجمه هايي به بانک مرکزي وارد است، گفت: من هميشه گفتهام که حرمت امامزاده را بايد متولي آن نگه دارد، متولي ما دولت است، سيستم بانکي سيستم زحمتکشي است خيلي مواقع ممکن است خطاهايي هم باشد نميتوان آن را کتمان کرد اما پيکره بانک زحمت ميکشد و بايستي از آنها واقعا تشکر کرد.
رئيس بانک مرکزي ابراز داشت: اگر بانک مرکزي تضعيف ميشود کشور تضعيف ميشود. اگر وزير از بانک مرکزي انتقاد دارد بايد در جلسه دولت آن را مطرح کند اما اگر در دولت با بانک مرکزي توافق کرد و در بيرون حرف ديگري زد اين قاعده بازي نيست.