۷۵درصد مقدار تولید سال۹۶ پتروشیمی‌ها فروخته شد/ تحلیل جامع صنعت پتروشیمی

در سال ۹۶، از کل مقدار تولید حدود ۷۵درصد و در مجموع مقدار ۴۰.۰۷۵ هزار تن محصول نهایی پتروشیمی به فروش رسیده، که فروش داخلی محصولات پتروشیمی برابر با ۱۷.۶۶۵ هزار تن به ارزش ۳۸۹۱۶۷ میلیارد ریال و مقدار فروش صادراتی برابر با ۲۲.۴۱۰ هزار تن به ارزش ۱۲۰۱۲ میلیون دلار بوده است.

کد خبر : ۱۷۹۹۲۹

به گزارش بورس نیوز، صنعت پتروشیمی در ایران یکی از صنایع مهم و استراتژیک کشور بوده که بخش عمده ای از صادرات غیرنفتی ایران را به خود اختصاص داده است. این صنعت با توجه به مزیت رقابتی که دارد می تواند با سرمایه گذاری مناسب، توسعه طرح های پتروشیمی و تکمیل زنجیره ارزش، ارزش افزوده بالایی ایجاد کرده و وابستگی کشور به خام فروشی نفت را کاهش دهد.

طبق گزارشات شرکت ملی صنایع پتروشیمی (NIPC)، ظرفیت اسمی مجتمع های تولیدی محصولات پتروشیمی تا سال ۱۳۹۵ حدود ۶۱.۹ میلیون تن بوده و در سال ۱۳۹۶ حدود ۶۸.۳ میلیون تن می باشد، که با تکمیل و راه اندازی طرح ها، پیش بینی می شود ظرفیت تولید این صنعت به حدود 122 میلیون تن برسد.

به دلیل محدودیت های مختلف از جمله قدیمی بودن تجهیزات و فناوری ها، تغییرات عرضه و تقاضا، مشکلات مالی داخلی مجتمع ها، تنش های ناشی از تعیین نرخ محصولات و مواد اولیه و همچنین عدم تامین خوراک کافی از سوی وزارت نفت؛ مجتمع های پتروشیمی قادر به تولید با تمام ظرفیت نبوده و با بخشی از توان تولیدی خود مشغول فعالیت هستند. بخش پتروشیمی به عنوان یکی از صنایع مهم ایران، حدود ۲۷درصد ارزش بازاری بورس (معادل ۱۳۹۷۱۰۰ میلیارد ریال، در مرداد ماه ۱۳۹۷) را تشکیل می دهد و نسبت به سایر گروهها، از نظر ارزش بازاری در رتبه نخست قرار دارد.

در سال ۱۳۹۵ حدود ۵۰.۶ میلیون تن و در سال ۱۳۹۶ حدود ۵۳.۶ میلیون تن انواع محصولات پتروشیمی در کشور تولید شده است، که نشان از ظرفیت عملیاتی حدود 79 درصدی این صنعت در کشور دارد. طبق آخرین آمار شرکت ملی صنایع پتروشیمی در سال ۱۳۹۷ ، ۵۱ طرح پتروشیمی به اضافه 3 طرح پیشتاز با مجموع ظرفیت حدود ۵۳ میلیون تن در نقاط مختلف کشور در دست اجرا می باشد.

جدول 1 -مقدار تولید و فروش صادراتی و داخلی محصولات پتروشیمی طی سالهای مختلف

طبق آمار بخش بازرگانی شرکت NIPC و بانک اطلاعات سری بانک مرکزی در سال ۱۳۹۶، از کل مقدار تولید حدود ۷۵درصد و در مجموع مقدار ۴۰.۰۷۵ هزار تن محصول نهایی پتروشیمی به فروش رسیده، که فروش داخلی محصولات پتروشیمی برابر با ۱۷.۶۶۵ هزار تن به ارزش ۳۸۹۱۶۷ میلیارد ریال و مقدار فروش صادراتی برابر با ۲۲.۴۱۰ هزار تن به ارزش ۱۲۰۱۲ میلیون دلار بوده است.

فرآوردههای پتروشیمی را میتوان از چند دیدگاه متفاوت تقسیم بندی نمود. در این گزارش براساس ساختار شیمیایی محصولات پتروشیمی، شرکت ها را در سه طبقه اصلی تقسیم بندی کرده ایم:

1 )برپایه گاز طبیعی که با استفاده و ترکیب با مونو اکسید کربن و هیدروژن میتوان آمونیاک و متانول تولید کرد که فرآورده پتروشیمی محسوب میشوند. از آمونیاک برای تولید اوره و متانول به صورت محدود به عنوان سوخت در موتورهایی با سیستم احتراق داخلی و به عنوان حلال، ضدیخ و در تهیه سایر ترکیبات شیمیایی استفاده میشود.

2 )الفین ها که شامل اتیلن، پروپیلن و بوتادین میشود. اتیلن و پروپیلن به عنوان اصلی ترین ماده اولیه برای تولید پلیمر، مواد شیمیایی صنعتی و پالستیک و بوتادین برای ساخت کایوچوی مصنوعی استفاده میشود.

3 )آروماتیک ها شامل بنزن، تولوئن، و زایلن ها است. بنزن یک ماده خام برای رنگ و شویندههای مصنوعی است اما از زایلن ها برای تولید الیاف مصنوعی و ساخت پلاستیک بهره میبرند.

هدف از تهیه این گزارش بررسی تجمیعی صورتهای مالی، سود و زیان و محاسبه نسبتهای مالی ۲۰ پتروشیمی مهم و فعال بوده که ۷۵درصد ظرفیت کل، 84درصد تولید کل و 86درصد فروش کل را دارا هستند.

در جدول زیر دسته بندی محصولات شیمیایی و پتروشیمی به همراه شرکت‌های منتخب تولید کننده آنها ارائه شده است.

جدول 2 -تقسیم بندی گروه های اصلی پتروشیمی های فعال و منتخب

معرفی صنعت پتروشیمی

صنعت پتروشیمی بخشی از صنایع شیمیایی است که فرآوردههای شیمیایی را از مواد خام حاصل از نفت یا گاز طبیعی تولید میکند. صنعت پتروشیمی از صنایع مادر و اشتغال زا می باشد که به عنوان تغذیه کننده سایر بخشهای صنعت می تواند به عنوان موتور حرکت اقتصاد کشورهای در حال توسعه نقش اساسی را ایفا نماید.

مواد پتروشیمی به گروهی از محصولات پتروشیمی اطلاق می شود که از طریق تغییر شکل یافتن یا فعل و انفعالات هیدروکربن های نفت یا گاز طبیعی تهیه می شوند. تولید مجتمعهای پتروشیمی شامل گروه های مختلفی مانند محصولات شیمیایی پایه، پلیمرها، آروماتیک ها، کودها و سموم، سوخت و مواد هیدروکربوری هستند. از لحاظ سلسله مراتب تولید، محصولات شیمیایی را می توان به سه دسته کلی تقسیم کرد:

1 -محصولات پایه ای، مانند اتیلن، پروپیلن، گوگرد، گاز طبیعی، بنزین و آمونیاک که از نفت خام یا گاز خام تهیه می شوند. این محصولات یا به عنوان سوخت مصرف می شوند و یا به عنوان خوراک برای تولید دیگر محصولات پتروشیمی به کار می روند.

2 -محصولات میانی، مانندPVC و مالمین که از محصوالت پایه ای تولید شده و مواد اولیه کارخانه های تولید کننده محصولات نهایی را تشکیل می دهند.

3 -محصولات نهایی، مانند الیاف مصنوعی، اشیای پلاستیکی، الستیک و کودهای شیمیایی که بطور مستقیم در اختیار مصرف کننده نهایی یا سایر صنایع برای ساختن لوازم و ابزارها قرار می گیرد.

همچنین با توجه به نوع فرآیندهای موجود در پتروشیمی، خوراک مصرفی محصولات این صنعت عمدتا عبارتند از: گاز شیرین، گاز ترش، نفتای سبک و سنگین، گاز مایع و خاک فسفات. بطور کلی خوراک مصرفی واحدهای پتروشیمی به دو دسته خوراک گازی و خوراک مایع تقسیم بندی می شود.

خوراک گازی در دو دسته اصلی گاز متان و اتان قرار می گیرد، که گاز متان خوراک واحدهای تولید متانول و آمونیاک-اوره بوده و گاز اتان خوراک واحد های الفینی مانند تولید اتیلن می باشد. خوراک مایع طیف وسیعی از فرآورده های نفتی و مایعات گازی از جمله پروپان، بوتان، نفتا، رافینیت، پنتان پالس و انواع برشها را شامل می شود.

زنجیره ارزش مجموعه عملیاتی است که در یک صنعت به صورت زنجیرگونه انجام می گیرد تا به خلق ارزش منجر شود. زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز شامل سه بخش اصلی است: استخراج، پالایش و پتروشیمی. در طول سالیان گذشته، بیشتر تولید نفت و گاز از حلقه ی اول و نهایتا دوم این زنجیره می گذرند و مقدار بسیار کمی به حلقه ی سوم، یعنی پتروشیمی ها می رسد؛ در حالی که این صنعت ارزش افزوده بسیار بیشتری نسبت به دو حلقه ی قبل ایجاد می کند. زنجیره تأمین محصولات پتروشیمی حاصل از خوراک گاز طبیعی و نفت خام در شکل زیر نمایش داده شده است.

حسین علی زادمهر - مدیرعامل شرکت توسعه اقتصادی پردیسان