رشد بالای واردات دلیل کاهش خالص صادرات
بورس نیوز: رشد اقتصادی ایران در سال ۱۴۰۰ بر حسب روش هزینهای ۴.۷ درصد به ثبت رسیده است، بر این اساس تولید ناخالص داخلی ایران در سال گذشته به رقم یک هزار و ۵۲۴ هزار میلیارد تومان رسیده است.
آمارها نشان میدهد بیشترین سهم از تولید ناخالص داخلی ایران براساس اجزای هزینهای (سمت تقاضا) متعلق به مصرف خصوصی است، به بیان سادهتر نزدیک به نیمی از کیک اقتصاد ایران صرف مصرف مردم شده است.
همچین سهم مخارج دولت از کل نیز با توجه به رشد بالای مصرف دولتی در سال گذشته افزایش یافته است. این در حالی است که سهم تشکیل سرمایه از کل در سال ۱۴۰۰ نسبت سال ۹۹ کاهش یافته است و رشد انباشت سرمایهنیز در سال گذشته صفر درصد برآورد شده است.
به طور کلی تولید ناخالص داخلی از دو روش ارزش افزوده (تولید) و هزینهای محاسبه میشود. روش ارزش افزوده به بررسی حجم اقتصاد از سمت تولید و عرضه در ۴ گروه اصلی کشاورزی، نفت و گاز، صنعت و خدمات میپردازد و محاسبه میکند هر بخش چه میزان ارزش افزوده داشته است.
اما روش هزینه حجم اقتصاد را از سمت تقاضا و مخارج بررسی میکند، به بیان دیگر این روش محاسبه میکند هر کدام از گروههای خصوصی (مردم)، دولت، تشکیل سرمایه و خالص صادرات چه میزان هزینه و مصرف داشته اند. در این گزارش به بررسی تولید ناخالص داخلی بر حسب روش هزینهای در سال ۱۴۰۰ پرداخته شده است. لازم به ذکر است اعداد این گزارش حقیقی بوده و اثر تورم و افزایش قیمتها از آنها گرفته شده است.
بررسیها نشان میدهد در سال گذشته ۴۷.۸ درصد از مخارج کل اقتصاد ایران را مصرف خصوصی یا مخارج مردم تشکیل داده است، این در حالیست که این سهم در سال ۹۹ حدود ۴۸.۲ درصد بوده است. این کاهش در سهم مصرف بخش خصوصی از مصرف کل در سال ۱۴۰۰ در حالی رخ داده است که مصرف خصوصی در این سال نزدیک به ۴ درصد رشد داشته است. به بیان سادهتر با وجود اینکه مصرف مردم در سال گذشته رشد داشته، اما به علت رشد بیشتر مخارج در سایر بخش ها، سهم آن کاهش یافته است.
مخارج دولت در سال گذشته بالغ بر ۸ درصد رشد داشته است، به همین علت سهم هزینههای دولت از مخارج کل از ۱۴.۲ درصد در سال ۹۹ به ۱۴.۷ درصد در سال ۱۴۰۰ افزایش یافته است. رشد بالای مخارج دولت در سال گذشته در حالی رقم خورده است که رشد این شاخص در سال ۹۹ با وجود تمامی فشارهای هزینهای کرونا به دولت منفی به ثبت رسیده بود.
به عبارت دیگر در سال ۹۹ با وجود کرونا نه تنها مخارج دولت افزایش نیافته بود بلکه کاهش هم یافته بود، اما در سال ۱۴۰۰ مخارج دولت عدم رشد در سال ۹۹ را جبران کرده و رشد بالایی را به ثبت رساند. آمارها نشان میدهد مخارج دولت در نیمه دوم سال گذشته به شکل چشمگیری بیش از نیمه اول بوده است که نشان از خرج کردن بیشتر دولت رئیسی نسبت به دولت روحانی دارد.
رشد انباشت سرمایه در اقتصاد ایران در سال ۹۹ پس از چندین سال مثبت شد و رقم ۳.۲ درصد را به ثبت رساند. اما این روند در سال گذشته تکرار نشد و رشد تشکیل سرمایه صفر درصد بوده است. بر همین اساس سهم مخارج سرمایهای یعنی هزینههایی که صرف خرید سرمایه شده است (ماشین آلات و ساختمان) از ۱۷.۶ درصد در سال ۹۹ به ۱۶.۸ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است.
چنانچه شاهد ادامه این روند در ادامه نیز باشیم، نمیتوان انتظار رشدهای اقتصادی مثبت و مناسب را در سالهای بعدی از اقتصاد ایران داشت، چراکه در اقتصاد کلان تشکیل سرمایه به عنوان موتور محرک رشد اقتصادی شناخته میشود و چنانچه این شاخص رشد نداشته باشد، اقتصاد پتانسیلی برای رشد نخواهد داشت.
خالص صادرات یکی از اجزای محاسبه تولید ناخالص داخلی به روش هزینهای است. خالص صادرات عبارت از کل حجم صادرات منهای کل حجم واردات. حجم خالص صادرات در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ حدود ۱۴ هزار میلیارد تومان کاهش یافته است. همین امر باعث شده است تا سهم این جز از مخارج کل در سال گذشته ۱.۲ درصد کاهش یابد و به ۶.۱ درصد برسد. علت کاهش خالص صادرات در سال ۱۴۰۰ را میتوان رشد بالای واردات دانست چراکه در این سال میزان واردات بالغ بر ۲۴ درصد رشد داشته است. کرونا و همچنین جهش ارزی رخ داده در سال ۹۹ باعث شده بود تا میزان واردات در سال مذکور به شدت کاهش یابد و در سال ۱۴۰۰ با عادی شدن نسبی شرایط و ثبات نسبی نرخ ارز، میزان واردات افزایش یافت.