امضا‌های طلایی یا فساد گسترده؟
به گزارش بورس نیوز، موضوع بنگاهداری بانک‌ها اگرچه بار‌ها و بار‌ها توسط مقام معظم رهبری و همچنین سیاستگذاران نقد شده است، اما زمانی که نرخ بهره بانکی، کمتر از نرخ تورم عمومی کشور است، عملا دریافت تسهیلات بانکی یک رانت محسوب می‌گردد، چرا که دریافت تسهیلات و تبدیل آن به انواع دارایی، عایدی فراتر از هزینه بهره پرداختی بابت تامین مالی انجام شده را در پی دارد. در این شرایط رقابت سنگینی بر سر دریافت تسهیلات شکل می‌گیرد و عملا هر فرد حقیقی/حقوقی که بتواند دسترسی بالاتری به تسهیلات داشته باشد برنده خواهد بود. در این شرایط، سود بانک‌ها در تخصیص حداکثری منابع حاصل از جذب سپرده‌های بانکی به شرکت‌ها و بنگاه‌های زیرمجموعه خودشان است. در این شرایط بانک‌ها تشویق به بنگاهداری خواهند شد که عملا یکی از بدترین و مخرب‌ترین اشکال بنگاهداری بانک‌ها برای اقتصاد کشور است است.
حال آنکه بانک مرکزی به منظور کنترل تسهیلات اعطایی بانک‌ها به ذینفعان خود، آیین‌نامه‌ای تحت عنوان " آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط"، را به منظور تعیین سقف مجاز از تسهیلات و تعهدات بانکی به اشخاط مرتبط به هر بانک تدوین و ابلاغ نموده است. مطابق این آیین نامه مجموع خالص تسهیلات و تعهدات به «هر شخص» مرتبط نباید از ۳ درصد سرمایه پایه موسسه اعتباری تجاوز کند. همچنین در ماده ۴ از فصل سوم این آئین نامه به صراحت بیان شده است که مجموع خالص تسهیلات و تعهدات به (کل) «اشخاص مرتبط» نباید از ۴۰ درصد سرمایه پایه موسسه اعتباری بیشتر شود.
این در حالی است که مقایسه میان آمار اعلامی میان تسهیلات اشخاص مرتبط اعلامی از سوی بانک پاسارگاد با آنچه که در حقیقت رخ داده است و مقایسه آن با سقف مجاز تعیین شده در آیین نامه نشان دهنده یک شکاف قابل تامل است که تاکنون به آن پرداخته نشده است؛ لذا در این گزارش عملکرد بانک پاسارگاد به عنوان یکی از بزرگترین بانک‌های بنگاهدار در اقتصاد کشور بررسی شده است.
اشخاص مرتبط بانک چه کسانی هستند؟
مطابق آیین نامه مذکور اشخاص مرتبط به بانک‌ها به شرح زیر در ۹ بند در فصل دوم آیین نامه تسهیلات م تعهدات اشخاص مرتبط، تعریف شده است که تصویر آن در زیر مشخص شده است:
همانطور که در آیین نامه فوق مشخص است، اشخاص مرتبط بانک به وضوح مشخص شده‌اند و شامل افرادی است که می‌توانند در فرایند‌های عملکردی بانک‌ها تاثیر گذار باشند.
میزان تسهیلات و تعهدات مجاز مطابق آیین نامه
همانطور که در آیین نامه مشخص شده است، حد فردی و جمعی تسهیلات و تعهدات بانک به اشخاص مرتبط نباید به ترتیب از ۳ درصد و ۴۰ درصد سرمایه پایه بانک تجاوز کند.
بررسی صورت‌های مالی بانک پاسارگاد در تاریخ اعلام آمار استفاده شده در این گزارش که در سایت کدال اعلام شده بود حدود ۳۲ همت بوده است، که البته در پایان اسفندماه سال قبل این عدد افزایش به حدود ۴۷ همت افزایش داشته است.
لذا با یک محاسبه ساده می‌توان متوجه شد که حد فردی حدود یک همت و حد جمعی حدود ۱۲.۸ همت بوده است که البته با برخی از راهکار‌های می‌توانست این رقم افزایش مشخص و محدودی داشته باشد.
میزان تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط بانک پاسارگاد
شناسایی و استعلام تمامی اشخاص مرتبط بانک پاسارگاد به دلیل دامنه وسیعی از اطلاعات مورد نیاز عملا برای خبرنگاران ممکن نیست، لذا در این گزارش تلاش شده است تا حد ممکن اشخاص مرتبط قابل شناسایی از منابع معتبر همچون اسناد منتشر شده در سایت کدال که مطابق مطابق آیین نامه تسهیلات اشخاص مرتبط بوده‌اند، شناسایی و میزان تسهیلات دریافتی آنها بر اساس اطلاعات تسهیلات و تعهدات کلان جاری بانک که در سایت بانک مرکزی اعلام شده است بررسی گردد؛ لذا در جدول زیر لیستی از شرکت‌های مشمول اشخاص مرتبط بانک پاسارگاد، مطابق با زمان انتشار آخرین اطلاعات مربوط به تسهیلات این بانک در سایت بانک مرکزی بررسی شده‌اند.
ستون اول مربوط به شرکت‌های مشمول اشخاص مرتبط با این بانک است که در سایت بانک نیز معرفی شده‌اند، ستون دوم و سوم به ترتیب خالص تسهیلات و خالص تعهدات و ستون چهارم نیز جمع تسهیلات و تعهدات مربوط به هر شرکت است.
در این گزارش با یک جست و جوی ساده مشخص شده است که بالغ بر ۴۷۹ همت از تسهیلات بانک پاسارگاد به اشخاص مرتبط این بانک تخصیص داده شده است که ممکن است با دسترسی به اطلاعات بیشتر از رابطه سهامداری شرکت‌های تابعه این عدد به مراتب بالاتر هم برود، این در حالی است که بانک پاسارگاد بر اساس آخرین آماری که تا پایان اسفند ماه به بانک مرکزی داده است مدعی تخصیص تنها حدود ۳۱ همت تسهیلات به اشخاص مرتبط خود بوده است؛ لذا خارج از اینکه این گونه تسهیلات دهی برخلاف فرمایش رهبری مبنی بر عدم بنگاهداری بانک‌ها است، لازم است تا به صورت شفاف مشخص گردد این شکاف حدود ۴۵۰ همتی میان تسهیلات پرداختی به اشخاص مرتبط این بانک با آمار‌های ادعایی این بانک ناشی از چیست؟
این موضوعی است که در گزارش شماره مسلسل ۲۰۲۳۵ مرکز پژوهش‌ها که برای اطلاعات سال ۱۴۰۱ انجام شده بود، نیز به دلیل عدم اعلام نام شرکتی همچون میدکو در لیست اشخاص مرتبط این بانک در تسهیلات به اشخاص مرتبط نسبت به آن انتقاد شده بود.
منبع: گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی
حال باید دید که آیا بانک مرکزی نسبت به این موضوع آگاهی کامل دارد؟ آیا امضا‌های طلایی، اشخاص مرتبط این بانک را از شمولیت آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط معاف کرده است؟ یا اینکه بانک پاسارگاد با تخلفی آشکارا از آیین نامه فوق تعدی کرده است؟
بورس نیوز، رسانه تخصصی بازار سرمایه در راستای شفافیت هرچه بیشتر و روشن شدن مسیر سرمایه‌گذاری سهامداران، آمادگی درج پاسخ افراد و نهاد‌های ذکرشده در مطلب را دارد.
