در حالی که پرونده اختلاس چهار میلیاردی از موسسه شبستان دانش در یکی از دادگاه های قوه قضائیه مفتوح است، معضلات متعدد دیگری هم به دبیرخانه ناظر بر فعالیت های موسسه یاد شده وارد است.
به گزارش "تابناک" برای رسیدن به معضلات و ریشه یابی اختلاس صورت گرفته در موسسه «ش ـ د» از زیر مجموعه های ستاد ذکر شده ذکر روندی که تا وقوع این مورد طی شده، در روشن شدن دلایل رخداد یاد شده الزامی به نظر می رسد. اگرچه خبرنگار "تابناک" در درج این گزارش استعلام های متعددی از برخی نهادهای مربوطه از جمله وزارت ارشاد داشته است ولی راه برای پاسخگویی مدیران باز است.
شکل گیری و فعالیت ها
اوایل دهه هفتاد بود که شورای عالی انقلاب فرهنگی برای انجام فعالیت های فرهنگی و هنری بر اساس مبانی اسلامی در مساجد مصوبه ای داشت که در واقع آغاز راه اندازی کانون های فرهنگی هنری در مساجد کشور شد.
بر اساس این مصوبه مقرر شد با همکاری دستگاه هایی مثل آموزش و پرورش، بسیج، فرهنگ و ارشاد اسلامی، تربیت بدنی و... و زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در کنار مساجد، مراکزی با عنوان کانون های فرهنگی هنری، دایر شود که به نوعی با بهره گیری از دریای گسترده معانی و مفاهیم مستتر در آیات و روایات قران و احادیث اهل بیت (ع) و به طور کلی موازین شرعی اسلام، محل تمرکزی برای هنرمندان علاقه مند به این نوع ارزش ها شده، مأمنی شایسته نیز برای آموزش نوجوانان و جوانان به جامعه و به خصوص خانواده ها معرفی شود.
این مصوبه، مانند بسیاری دیگر از مصوبات این چنینی، باعث تشکیل دبیرخانه ای شد که با عنوان ستادعالی نظارت و هماهنگی بر کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور، وظیفه برنامه ریزی و هدایت و تامین اعتبارت اولیه کانون های مساجد را عهده دار شد.
از آن زمان تا سال 84 قریب به 1800 کانون فرهنگی هنری از 54000 مسجد کشور راه اندازی و با امکانات اولیه تجهیز شد.
فاصله معناداری که بین تعداد مساجد و کانون های فرهنگی هنری دیده می شد حاصل کم کاری دستگاه هایی بود که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را در اجرای این مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی تنها گذاردند و به نوعی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بدون آنکه محل اعتبار مشخصی برای این ستاد داشته باشد، به عنوان تنها متولی و حامی، حرکت را ادامه داد.
بر این اساس کار به جایی رسید که ستاد عالی کانون های مساجد هر ساله مبالغ بسیار ناچیزی به این کانون ها می پرداخت؛ به گونه ای که در بسیاری از کانون ها بودجه پرداختی دولت حتی کفاف پرداخت هزینه های حداقلی آب و برق و تلفن را هم نمی داد و به نوعی بیشتر با کمک های مردمی اداره می شد تا بودجه های دولتی.
البته ناگفته نماند با این بودجه حداقلی فعالیت هایی به نسبت مناسبی هم انجام شد که به نوعی محصول آن در چندین جشنواره ملی و با حضور نوجوانان و جوانان هنرمند عضو کانون های مساجد از سراسر کشور ظهور و بروز رسید. ضمن اینکه با این بودجه حداقلی خبرگزاری تخصصی حوزه دین، باعنوان «شبستان» نیز به عرصه اطلاع رسانی کشور راه یافت و برنامه هایی مثل تلاوت نور، که قرائت روزانه یک جزء قران کریم در مساجد را موجب شد و یا برنامه هایی در زمینه عکس و تئاتر بروز یافت و می رفت که به تدریج به عنوان مقری برای فعالیت علاقه مندان به کارهای ارزشی شناخته شود، که دولت نهم به روی کارآمد.
دولت نهم و رشد ده برابری بودجه
با این تغییر در دولت، حسین صفار هرندی و دوستانش با توجه به نگاه ارزشی خود، اهمیت بسیاری برای کانون های فرهنگی هنری مساجد قائل شدند و بودجه آن را تا چندین و چند برابر افزایش دادند به گونه ای که بودجه حدود یک میلیاردی ستاد عالی کانون های فرهنگی هنری مساجد ناگهان تا حدود 14 میلیارد افزایش یافت و به تدریج در چهار سال دولت نهم به این مبلغ افزوده هم شد.
وزیر و معاونانش در مناسبت های مختلف بر توجه ویژه به این کانون ها تاکید کردند و شرایط را به سمتی پیش بردند که به نظر می رسید به زودی نه تنها تعداد این کانون ها رشد چشمگیری می یابد بلکه ده ها و حتی صدها هنرمند و اثر هنری نیز از این روند عاید فرهنگ و هنر و در نتیجه کشور می شود.
اما از آن جا که این ستاد به نوعی نیمه دولتی محسوب می شد و ردیف مشخص بودجه نداشت و در واقع بودجه ای که وزارت ارشاد به آن می پرداخت به نوعی هبه محسوب می شد امکان دریافت بودجه به صورت مستقیم را نداشت؛ بنابراین برای گذر از این مورد قانونی بودجه چند میلیاردی ستاد عالی را به حساب موسسه «ش ـ د» واریز می کرد.
با افزایش چند میلیاردی بودجه این ستاد، و واریز این مبالغ تخصص داده شده توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و واریز آن توسط دبیر ستاد به حساب موسسه خصوصی که صاحبان امضای اسناد مالی آن دبیر ستاد و مدیرعامل آن (م ـ ه) بودند، موضوع اختلاس 4 میلیاردی به بیرون درز می کند و خبر می رسد که دبیر ستاد از مدیر عامل موسسه «ش ـ د» به دادگاه ویژه روحانیت شکایت کرده و مدیر عامل موسسه «ش ـ د» به زندان و پرداخت محکوم می شود.
این شکایت در حالی به آن دادگاه ارایه شد که تمام اسناد مالی و چک های بانکی موسسه یاد شده با امضای شخص دبیر ـ شاکی پرونده اختلاس ـ و آن شخص متهم شده، امضا و خرج می شد.
این خبر می افزاید: متهم این پرونده توانسته ثابت کند که مبلغ سه میلیارد تومان از مبلغ مورد ادعای دبیر ستاد را متناسب با وظایف مدیر عامل موسسه و بر اساس احساس مسوولیت شرعی خود برای ستاد عالی کتاب هایی مثل انواع قران کریم و تفسیر نهج البلاغه ـ نوشته خودش ـ را چاپ کرده و خودسرانه برای دبیرخانه های کانون های مساجد استان های کشور ارسال کرده است. ولی با وجود این ادعا، هنوز تکلیف حدود یک میلیارد تومان از بودجه بیت المال که در حقیقت باید صرف تربیت و پرورش بچه های مسجد می شد، نامعلوم و همچنان در هاله ای از ابهام باقی مانده است و پرونده مربوط به این موضوع نیز در دادگاه ویژه روحانیت مفتوح و در حال بررسی است.
اما پیگیری های "تابناک" حاکی است که دبیر ستاد بعد از شکایت از «م ـ ه» و زندانی شدن او، برای تسهیل در جذب اعتبارات ستاد عالی، موسسه ای خصوصی با عنوان «ش ـ ن» را با نام خود ثبت می کند و بودجه مربوطه که در سال جاری بالغ بر 25 میلیارد تومان شده است، به حساب این موسسه شخصی واریز می کند.
بر این اساس به نظر می رسد باید از شخصیت متین و دلسوزی همچون سید محمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پرسید که اولا چرا در حالی که در روایات اسلامی مکررا تاکید شده که مومن نباید از یک سوراخ دو بار گزیده شود، بار دیگر در مجموعه تحت مدیریتش چنین اقدام می شود و ثانیا این که آیا گمان نمی کنند اتفاقی که برای بودجه ستاد عالی در سال های گذشته افتاده است، با وجود افزایش بسیار چشمگیر آن که حاکی از توجه بسیار دولت دهم به مساجد و گسترش فرهنگ مسجدی است به نوعی دیگر تکرار شود؟
نگاهی اجمالی به وضعیت فعلی ستاد عالی کانو ن های مساجد
رکود فعالیت ها با وجود افزایش بودجه
با وجود افزایش قابل توجه بودجه ستاد عالی و توجه بسیار دولت های نهم و دهم به این بخش، متاسفانه مدیران این ستاد متوجه مفهوم و شرح وظایف آن نشده و بیشتر علاقه مند به انجام کارهایی هستند که وظیفه بخش های صف است.
برگزاری اردوهای دسته جمعی بی کیفیت، دوره های آموزشی بی محتوا که اکثرا مدرسان آن، خود مدیران این ستاد هستند، همایش های تکراری و تصدی گری برنامه های کانون ها، برگزاری جشنواره های بی ارتباط با فلسفه وجودی کانون ها، تغییر عناوین طرح های گذشته و اعلام آن به عنوان برنامه های جدید، ارایه آمارهای غیر واقعی و... نبود سیاست های کلان فرهنگی و هنری مبتنی بر فرهنگ مسجدی و عدم ارتباط موثر با دبیرخانه های استان ها از جمله این موارد است.
البته آمارهای ارایه شده توسط مسوولان مربوطه حاکی از افزایش چشمگیر تعداد کانون ها در سطح کشور است اما در بررسی هایی که برای تهیه این گزارش انجام شد، مسوولان دبیرخانه های مساجد استان ها، با گله و شکایت بسیار از وضعیت مدیریت این ستاد، اعلام کردند که این مراکز فقط در حد اسم هستند و واقعیت بیرونی چندانی ندارند.
آنها هم نمی دانستند که چرا مسولان ستاد عالی از این کانون ها به عنوان مراکز فعال نام می برند در حالی که به خوبی خبر از عدم فعالیت این مراکز دارند.
از دیگر مواردی که این مسوولان استان ها نسبت به آن معترض بودند بودجه اندکی است که به هر کانون اختصاص داده اند. چرا که بنابر همین گزارش، ستاد عالی برای راه اندازی هر کانون مبلغ 000/000/4 ریال، آن هم در چند مرحله، پرداخت می کند که به راحتی و با یک حساب سرانگشتی می توان متوجه شد که برای راه اندازی این نوع کانون های فرهنگی و هنری به هیچ وجه کافی نیست. ضمن اینکه همایش اخیر این ستاد در مشهد مبلغ 700 میلیون تومان هزینه در برداشته است.
به کارگیری بازنشستگان
باوجود تاکید رییس دولت نهم و دهم، مبنی بر به کارگیری مدیران گمنام و جوان، اغلب کسانی که در این ستاد به کار گرفته شدند بازنشستگانی هستند که به نظر می رسید به لحاظ قانونی هم، منع فعالیت داشته باشند اما همگی با تایید مسول مربوطه در پست های مختلف این ستاد هنوز هم مشغول به کار هستند.
در واقع دبیر این ستاد معلوم نیست بر اساس چه استدلالی بابه کارگیری بازنشستگان متعدد، ستاد عالی را به ستاد بازنشستگان و... تبدیل کرده است.
نام برخی از این افراد نزد "تابناک" موجود است که در صورت لزوم منتشر خواهد شد.
همایش و اردوهایی به کام مدیران و خانوده هایشان
این افراد با وجود دریافت حقوق بازنشستگی، از تمام مزایای افراد شاغل برخوردار بوده، مبالغی نیز بیشتر دریافت می کنند ضمن این که همگی از امکاناتی مثل وسیله نقلیه در اختیار و تلفن همراه و سفرهای ماموریتی به همراه خانواده هایشان و... نیز برخوردار هستند.
در واقع برنامه های این ستاد در حالی که باید به سمت جریان سازی های فرهنگی و هنری، مبتنی بر شعائر دینی ـ چنانکه رهبر انقلاب در دیدار اخیر خود با هیئت دولت بر آن تأکید داشتند ـ پیش برود، به سمتی رفت که وظایف سازمان ملی جوانان بود، اما اگر برای کانون ها و فرهنگ و هنر سودی نداشت، اما برای مدیران این دبیرخانه، سفرهای خانوادگی، سیاحتی و زیارتی متعدد در پی داشت و هنوز هم دارد؛ چون اردوهای دسته جمعی، به خصوص که همگی در مشهد هم باشند، مدت ها قبل و مدت ها بعد از همایش ها و اردوها میزبان این مدیران و خانوده هایشان بوده و هستند.
بررسی اجمالی چنین روندی نشان می دهد که در شش ماهه نخست سال قبل و امسال، دبیر و مدیران این ستاد، با شیوه ای عجیب برای تهیه یبلیط های سفرهای هوایی شان چندین و چند بار به مشهد مقدس عزیمت کرده اند و این سفرها که گاه با همراهی خانواده های برخی مدیران بوده تماما با هزینه بیت المال انجام شده است.
روزگار مهجوریت خبرگزاری دین (شبستان)
خبرگزاری شبستان که با هدف اطلاع رسانی و جریان سازی با بهره گیری از ابزارهای رسانه ای در سال 82 پایه ریزی شده بود و در چند سال اول در حال نشان دادن ثمراتی بود، پس از روی کار آمدن مدیران فعلی ـ از سال 84 تاکنون ـ به تدریج از صحنه رسانه ای کشور حذف شد.
به طوری که در حال حاضر کمتر مطلبی را می توان در روزنامه ها و یا صدا و سیما یافت که از این منبع دریافت و منتشر شده باشد. این در حالی است که بودجه های بسیار مناسبی از سوی وزارت ارشاد در اختیار این خبرگزاری قرار گرفت اما به کار گیری افرادی که ظاهرا دغدغه و یا فرصت لازم را نداشتند و همین طور متخصصان مبرزی نبودند، کار را به جایی رسانده که این خبرگزاری با وجود داشتن ده ها خبرنگار و نیز دفاتر متعدد در اغلب نقاط کشور، روزانه کمتر از دو هزار بازدید کننده دارد. در حالی که در چند ماه گذشته با تغییر مدیریت و با وجود ارائه طرح هایی برای بهبود وضعیت، کارشکنی در مسیر مدیر جدید شبستان نیز به نوعی بر عدم خواست تحول در این مجموعه صحه گذاشته است.
کتابخانه هایی در انحصار برخی کتاب ها
در روزگاری پیش از این، با ارتباطی که این دبیرخانه با معاونت فرهنگی وزارت ارشاد برقرار کرده بود، اغلب کتاب هایی که شورای خرید کتاب این وزارتخانه از ناشران می خرید در اختیار کتابخانه های مساجد قرار می گرفت.
این کتاب ها در تمام زمینه های فرهنگی و هنری و بسیار متنوع بود، به طوری که اغلب کتابخانه های مساجد به جدیدترین کتاب های منتشر شده در کشور مجهز بودند، اما اکنون به خاطر ارتباطی که مسوولان این ستاد با ستاد اقامه نماز دارند این کتابخانه ها بیش از هر کتابی، از کتاب های ستاد اقامه نماز مالال شده است، به طوری که در تماسی که برای تهیه این گزارش، با دبیرخانه های استان ها داشتیم اغلب، با تاکید بر اینکه این کتاب ها دارای مفاهیمی ارزشمند و گرانقدر است، اظهار می کردند که به خاطر ارسال پیاپی محموله های حاوی این مجموعه ها، و توزیع در تمام منطقه، دیگر مدت هاست که کانون ها هم این کتاب ها را نمی پذیرند و این دبیرخانه ها هم جای لازم برای نگه داشتن و انبار کردن هم برایشان باقی نمانده است و از این بابت بسیار گله مند بودند؛ چون مراتب را بارها به ستاد هم اعلام کرده اند، اما مسوولان ستاد بدون توجه به عدم نیاز، باز هم این مجموعه ها را برایشان می فرستند.
جالب اینجاست که گویا برای تسهیل در ارسال کتب ستاد اقامه نماز به کانون های مساجد استان های کشور، یکی از انبارهای کتاب ستاد اقامه نماز به این ستاد واگذار شده است.
در پایان گفتنی است با این همه و با توجه به صداقت و پاکدستی در کنار همت دولت دهم به ویژه شخص وزیر ارشاد در ساماندهی و تحول وضعیت فرهنگی، وجود چنین نقاط تاریکی در زیرمجموعه‌های این وزارتخانه نه تنها حرکت در مسیر رشد فرهنگی و اصلاح فرهنگی را با مانع روبرو می کند بلکه خواست مدیران ارشد نظام همچون رهبر انقلاب و رییس جمهور مبنی بر توجه ویژه به حوزه فرهنگ و هزینه بودجه در موارد اولویت دار را نیز منحرف می کند.
