شیوع بیماری در گروه قندی ها/ آخرین شفاف سازی بر روی پرده ابهام

شاید در تاریخ فعالیت بازار سرمایه کشور هیچ صنعتی نبوده باشد که به اندازه گروه قند و شکر بتواند طی یک سال، بازدهی های خیره کننده و نجومی را در شرایطی که کلیت معاملات بورس در فضای رکودی به سر می برد، برجای گذاشته باشد.

به گزارش بورس نیوز؛ طی یک سال اخیر، با وجود آنکه بازدهی کل بازار سهام با احتساب ارزش بازاری سهام و سود تقسیمی مجامع، سهام جایزه و حق تقدم های ناشی از افزایش سرمایه به زحمت به 30 درصد می رسد، گروه قند و شکری بورس با برخورداری از 14 نماینده، بطور میانگین بیش از 400 درصد بازدهی یعنی 13 برابر بازدهی کل بازار سهام را برجای گذاشته است.

طی مدت مذکور بازدهی قند های بورس از 830 درصد تا 170 درصد در نوسان بوده و حال آنکه نبود سهام شناوری بالا در این گروه و از طرفی برخورداری از سرمایه های کوچک، کمک زیادی به نوسان گیران گروه قندی در سال گذشته کرد که همسو با نوسانی شدن بازار ارز و شدت گرفتن حرف و حدیث های مختلف از بابت مشکلات واردات شکر و تعرفه های دولتی، با هجوم انبوهی از سرمایه گذاران برای خرید سهام این شرکت ها در بورس مواجه شوند.

اما پس از شدت گرفتن مجموعه ای از اقدام های ضربتی و نظارتی سازمان و شرکت بورس و اوراق بهادار، دیگر حال و هوای گروه قندی به شیرینی سال قبل نیست.

آخرین برگ از یک پرونده

جدای از حبابی بودن یا ارزندگی سهام گروه قندی، اعتراض ها به یکسری اقدام های ایجابی از سوی مقام ناظر و یا کنترل های شدید نظارتی بر عملکرد کارگزاران و دستورهای خرید و فروش، شائبه سرکوب قیمت ها در این گروه را در بازار ایجاد کرد که اکنون به عنوان آخرین برگ از پرونده جنجالی گروه قندی بورس، طی یک گفتگوی صریح با رییس امور بورس و بازارهای نهاد ناظر بازار سرمایه آنرا ورق می زنیم.

چرا سازمان بورس کاری نکرد؟

محمود خواجه نصیر در برابر این پرسش که چرا سازمان بورس و اداره تحت نظارت وی، زمانیکه سهام شرکت های گروه قندی بعد از هر بار توقف و بازگشایی نماد با رشدهای چند صددرصدی رو به رو می شدند، در آن زمان واکنشی از خود نشان نداده و دست به انتشار گزارش شفاف سازی نزد؟ پاسخ می دهد: چنین چیزی هیچ گاه وجود نداشته زیرا در همان زمان که رشد گروه قندی با شتاب دنبال می شد اداره نظارت بر ناشران سازمان بورس اطلاعیه های شفاف سازی بیشماری را در شبکه کدال منتشر کرد.

اما اینکه چه زمانی برای کنترل معاملات ورود می کنیم و اینکه نسبت به اتفاقات بازار واکنش بیشتری نشان می دهیم ماجرای دیگری است.

وی برهم نخوردن فضای رقابتی بازار سهام را الویت فعالیت ها و سامانه های نظارتی سازمان بورس اعلام کرد و افزود: در مورد قندی ها همواره شفاف سازی اطلاعات همسو با فرآیند توقف و بازگشایی نمادهای معاملاتی شرکت های حاضر در این گروه برای اعلام مستندات و مدارک تأثیر گذار در آن مقطع اگرچه دنبال می شد اما شاید تأثیر آنها با دامنه کمتری بر روند معاملات هویدا می شد.

گوش هیچ کس بدهکار نبود

به این خاطر که جریان و فضای خبری و ذهنی بسیار قوی که بر گروه قندی حاکم شد و به نوعی در اتاق های گفتگو و تبادل نظر فضای مجازی بر تنور آن دمیده می شد؛ با وجود شفاف سازی ها، مصاحبه ها و هشدارهای مختلف به اصطلاح گوش هیچ فردی بدهکار نبود و حرکت های توده وار بر این گروه بطور گسترده ای شکل گرفته بود.

گاز لوله و صدرا را به خاطر آورید

این مقام مسئول تجربه ای از سال های گذشته را یادآور شد و گفت: معاملات سهام گروه قندی و تحمل زیان های هنگفت از سوی سهامداران، تجربه نوسان های غیره عادی سهام شرکت هایی همچون گاز لوله، کربن و یا دوده صنعتی و غیره را در سال های نخست دهه 80 و یا در ادامه همان دوران حرکت توده وار سهامداران برای تمرکز به سهام صدرا و یا شرکت های کوچک حاضر در فرا بورس را به خاطر می آورد که در آن دوره به دلیل شکل گیری ناقص نهادهای نظارتی و نبود کنترل های کافی، بسیاری از سهامداران را با زیان و آب شدن سرمایه ها مواجه کردند.

به باور خواجه نصیر باید دید اقدام های نظارتی تکلیفی فارغ از نتیجه آن با کدام هدف دنبال می شوند.

اقدام هایی که در برابر حرکت توده وار صورت گرفت

در گروه قندی ها از ابتدا همچون سایر فرآیندها، با شفاف سازی اطلاعات جدید و اقدام هایی از این دست و یا ابطال معاملات غیر عادی سهام پس از کنترل کشف قیمت صورت گرفته در روز بازگشایی و نیز نظارت های خفیف تری از حیث کنترل های معمولی و روزانه بازار سهام دنبال می شد بطوریکه این اقدام ها بیش از آنکه تکلیفی و دستوری از سوی نهاد یا مقام مسئولی باشد بیشتر ارشادی و مبتنی بر تذکر به کارگزار یا معامله گر بود.

وی ادامه داد: روند معاملات سهام گروه قندی در آن دوره بیش از هر چیز با شکل گیری فضای خبری سنگینی در برابر خود مواجه شده بود که از سوی یک گروه خاص و یا تعداد مختلفی متشکل از دهها یا صدها نفر مختلف با برخورداری از حرکت توده وار منتج می شد.

بر این اساس اقدام های اولیه و همیشگی اداره نظارت بر بازارهای سازمان بورسی برای برقرار کردن تعادل در گروه قندی در پیش گرفته شد با این تجربه که همواره نزدیک به 80 درصد معاملات شرکت های بورسی پس از انجام فرآیندهایی همچون اطلاع رسانی عادی سازمان بورس، روند اصلاحی خود را در پیش می گیرند و سرمایه گذاران نیز نسبت به ابهام ها و شائبه های پیرامون صنعت مطلع می شوند.

تازه نفس ها همه چیز را به هم ریختند

این اتفاق اما با وجود اجرا در گروه قندی نتیجه نداد و از همه بدتر، با توجه به کسب بازدهی این گروه در آن فضا برای عده ای محدود، میزبان ورود گروه ثانویه ای بود که نسبت به سهامداران فعال حرفه ای و قدیمی، سرمایه گذاران عادی و تازه نفسی را شامل می شدند که به طمع کسب سود، مستقیم به سراغ قندی ها رفتند.

ما نگران بودیم

رییس اداره نظارت بر بازارهای سازمان بورس نگرانی از بابت شدت گرفتن فشار عرضه سهام از سوی حرفه ای ها در گروه قندی را دلیل دیگر ورود همه جانبه این اداره برای کنترل و پیشگیری از تحمیل خسارت های سنگین به سهامداران عادی عنوان کرد و افزود: با توجه به بازدهی فزآینده گروه قندی، سهام آنها به حدی پرریسک شده بود که هر سرمایه گذاری نباید سراغ این گروه می رفت.

این بود که کنترل ها را شدید تر کردیم و از یک مقطعی نظارت و رویه های ارشادی را به شکل تکلیفی و با هدف حمایت از سهامداران خرد وارد بازار سهام کردیم.

آیا نوش دارو پس از مرگ سهراب توزیع شد؟

خواجه نصیر درباره اینکه چرا سازمان بورس درست در زمانی دست به انتشار شفاف سازی در گروه قندی زد که عده زیادی از سهامداران خرد درگیر و سهامدار این گروه شده بودند؟ اعلام کرد: با نگاهی به ماه های نخست سال گذشته به خوبی می توان دریافت که از خرداد ماه همان سال اطلاعیه های شفاف سازی در گروه قندی به مرور منتشر می شده که اوج آن به مهر ماه سال 90 بر می گردد. اما همچنان تأثیری بر حرکت های ایجاد شده نداشت و حال آنکه تنها به شفاف سازی اطلاعات اکتفا نشده بود.

اثر بخش بودن فعالیت های نظارتی صورت گرفته در ماه های پایانی سال، علاوه بر شفاف سازی ها، بخاطر پیگیری های مستمر در بخش بازار و یا مجموعه های حقیقی و حقوقی و رایزنی با کارگزاری و غیره بوده و این در حالی است که اطلاعیه های شفاف سازی در مدت دو تا سه ماهه همواره پیش رفته و از طریق شبکه کدال قابل ردیابی است.

ما از قندی ها دفاع نکردیم

وی درباره اینکه انگیزه سازمان بورس و برخی مسئولان مبنی بر دفاع از گروه قندی در یک دوره زمانی مشخص چه بود؟ پاسخ داد: سازمان بورس و اداره نظارت بر ناشران هیچ گاه از قندی ها دفاع نکرده و بخاطر دارم در زمان رشد قندی ها، حتی یک میز صنعت با حضور مدیران و سهامداران عمده آنها در شرکت بورس برای روشن شدن وضعیت قندی ها برگزار شد که مجموعه ای از اطلاعات رسمی و غیر رسمی از آن به بیرون درز کرد.

در اوایل رشد سهام قندی ها، هیچ گاه صحبتی مبنی بر اینکه از لحاظ بنیادین رشد قندی ها قابل توجیه است، از سوی مسئولان عنوان نشده و بطور مثال از خرداد و تیر ماه سال گذشته تنها در نماد "قشکر"، سه اطلاعیه شفاف سازی منتشر شده و یا در نماد "قشرین" در شهریور، دی، بهمن و اسفند ماه سال قبل چندین اطلاعیه به بازار منعکس شده است.

بی تفاوتی به یک تلنگر

به گفته این مقام مسئول، به دلیل احاطه فضای روانی بر فضای بنیادین، بازاری و اطلاعاتی گروه قندی، بازار سهام نسبت به اطلاعیه های شفاف سازی مبنی بر اینکه به فرض، شرکت از هیچ تعدیل و یا اتفاق با اهمیتی برخوردار نشد، واکنش نشان نمی داد. جالب آنکه از مهر ماه پارسال که اطلاعیه های شفاف سازی تمامی شرکت های قندی منتشر می شد پس از گذشت دو یا سه روز تعادل معاملات در مدار منفی قیمت ها، مجدد حرکت صعودی ادامه می یافت.

مثلاً قند هگمتان پس از شدت گرفتن معاملات در یک مقطع، طی روز چهارم اقدام به انتشار اطلاعیه شفاف سازی می کند اما پس از دو روز منفی شدن قیمت سهام، مجدد از روز ششم تا روز شانزدهم حرکت فزآینده خود را ادامه می دهد.

تشدید توقف نماد قندی ها و نتیجه برعکس

وی افزود: تداوم روند کج دار مریز گروه قندی با وجود انتشار اطلاعیه های شفاف سازی و حتی حساس شدن بر توقف و بازگشایی پیوسته نمادهای معاملاتی در شرایطی ادامه می یافت که چنانچه در موعد بازگشایی نماد، سهام قندی که در ضمن با حجم معاملات محدود کشف قیمت می شد در صدد ابطال آن بر می آمدیم.

بطوریکه گاهی پیش می آمد متوسط روزانه معاملات سهام یک شرکت قندی که حداکثر به 50 هزار سهم می رسد، یک مرتبه پس از گشایش نماد با 10 برابر این میزان معامله مواجه می شد.

بطور مثال قیمت سهام قند لرستان در اسفند ماه پارسال اگرچه با معامله 580 هزار سهم، 43 درصد رشد کرد اما در روزهای قبل با صف خرید رو به رو نبود و متوسط حجم معاملات روزانه آن از 50 هزار تا 150 هزار سهم فراتر نمی رفت.

با وجود سختی ابطال معاملات 580 هزار سهمی افراد متعدد و دستورهای بیشمار در روز بازگشایی نماد، هیچ گاه نگاه صرف به قیمت کشف شده و کیفیت آن، دلیل ابطال معاملات قرار نگرفته و نخواهد گرفت.

این مقام مسئول درباره نوع کنترل های صورت گرفته و اعمال آنها در بازار سهام گفت: همواره سعی شده با کنترل سفارش ها و حجم های خرید و فروش، از معاملات غیر قانونی جلوگیری کرده و همواره حوزه نظارت در امور کنترلی و یا حمایتی منفعل عمل نکرده است.

حضور در قندی ها یک بیماری است

در گروه قندی با تهیه گزارش های کارشناسی مختلف و بررسی در سطوح مدیریت، ریاست و شرکت بورس و نیز با طرح در رسانه ها، بارها هشدار داده شد گرایش به سهمی که دیگر به لحاظ بنیادین ارزش ندارد و معطوف شدن ذهن کلیت بازار سهام به گروه قندی، یک بیماری است.

هر چند در سیکل های رکودی بازار سهام همیشه در یک مقطعی کسب بازده از سهام شرکت های کوچک به دلیل افت حرکتی شرکت های بزرگ مورد انتخاب سرمایه گذاران بوده و توجیه پذیر است اما بین یک تصمیم یا گزینه سرمایه گذاری و یک بیماری که به سرمایه گذار و کلیت بورس آسیب می زند، تفاوت زمین تا آسمان است. البته تا زمانیکه منجر به جذب سرمایه گذار پرریسک شود ایرادی نیست ولی فراتر از آن باید درمان شود.

خواجه نصیر از مواجه سرمایه گذار حین ورود به بازار سرمایه با اطلاعات بازاری، بازدهی های فصلی و مقطعی، سطوح شایعات و شرایط رسانه ای حاکم و اخبار و شنیده های رسمی و غیر رسمی سخن گفت و افزود: شدت وضعیت این مشاهدات گاهی تحلیل ها را دچار مشکل می کند که مساوی است با بیماری.

تجربه ای از صدرا برای گروه قندی

برخی براساس نوع ترجیحات و سلایق سرمایه گذاری به سهام ورورد پیدا می کنند اما اینکه تمام فضای خبری موجود در بازار از گروه قندی پر شود، بی معنی است.

همچون روند معاملات سهام صدرا در برهه ای از زمان که باید پرسید آیا هیچ سهم دیگری مثل سهام این شرکت در عرض یک هفته از آن همه خبر و اتفاق برخوردار نبوده که طی این مدت هزار خبر در رسانه ها از آن منتشر شد؛ آیا این یک ابهام اساسی نیست؟

نقش رسانه ها در مطالب مشتری پسند

شاید باید مطبوعات و رسانه ها را مقصر دانست که هر چیزی که مشتری بیشتری داشت به سمت آن می روند اما باید توجه داشت از نگاه بازاری، تمرکز صرف اینچنینی همواره منجر به افت کیفیت آن سهام یا صنعت شده است.

در اطلاع رسانی باید توازن خبری وجود داشته باشد نه آنکه تنها به ذائقه مشتری متمرکز بر یک سهم نگاه شود.

برخورد قهری با کارگزاران

خواجه نصیر در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود کاهش بیش از 100 درصدی قیمت گروه قندی، هنوز سازمان بورس با تکلیف کردن به معامله گرها اجازه چینش دستورهای خرید در این گروه را نمی دهد و با خریداران این گروه برخورد قهری انجام می دهد؟ اعلام کرد: باید دید با چه چیزی برخورد می شود و حال آنکه برخورد نظارتی تنها به گروه قندی اختصاص ندارد.

یکی از امور نظارتی همیشگی اداره نظارت بر بازارها، تکلیفی است که با برخورداری از نرم افزارهای کنترلی آنلاین، بطور خودکار انجام می گیرد اما گویا در گروه قندی بیشتر به چشم می آیند.

گوشه هایی از قانون

براین اساس، مطابق با بند دوم ماده 7 دستورالعمل انظباطی، چینش گسترده و غیر متراتب به عرضه و تقاضای بازار یا سفارش چینی غیر مستمر که منجر به ایجاد جریان غیر واقعی شود تخلف محسوب می شود.

در بند سوم همین ماده نیز ورود سفارش خرید و فروش با هدف القاء رونق و حذف سفارش ها پس از ورود سفارش های دیگر کارگزاران و سفارش چینی گسترده در قیمت های پایینی صف فروش و خرید و طولانی کردن صف با هدف کسب منفعت به عنوان تخلف آورده شده است.

حال آنکه در بند سوم ماده 46 قانون بازار اوراق بهادار، القاء ظاهر گمراه کننده از روند معاملات نیز جرم محسوب شده و اداره نظارت بر بازارها براساس این قوانین بررسی می کند که آیا شرکت هایی وجود دارند که سفارش چینی معاملات سهام آنها به سمت خرید و فروش اینچنینی گام بر می دارد یا خیر.

سفارش های متعصبان

خواجه نصیر در مورد گروه قندی یادآور شد: در این گروه اغلب اوقات همان عده متعصب که چه به لحاظ حقیقی بودن یا حقوقی بودن به یکدیگر وابستگی دارند، اقدام به ایجاد سفارش چینی در سطح وسیعی کرده و مثلاً 80 تا 90 درصد صف خرید سهام را ایجاد می کند که البته در شرکت های بزرگ چنین اتفاقی با سختی و دشواری همراه است.

از سویی چنین رویکردی منحصر به گروه قندی نبوده و بسته به انگیزه های گروهی و خاصی که وجود دارد در برخی نمادها و صنایع شکل می گیرد.

با این اوصاف تمایل برای احیا مجدد رشد قیمت ها و سفارش چینی گسترده در یک طرف عرضه یا تقاضا برای ایجاد یک رونق مقطعی، نوعی تبانی و اقدام هماهنگ را ایجاد می کند که بطور خودکار با مشمول شدن بندهای قانونی مذکور برای آن، واکنش اداره نظارت بر بازارهای سازمان بورس را در بر دارد.

به گفته وی تحرک یک گروه یا افراد خاص برای انجام فعالیت های خاص بر نماد معاملاتی یک شرکت یا گروه خاص چه به لحاظ تذکر شفاهی و تلفنی و چه به لحاظ پیگرد قانونی همواره در دستورکار اداره نظارت بر بازارها قرار دارد.

دستکاری در قندی ها پذیرفتنی است

خواجه نصیر به این سوال که چرا سازمان بورس با شیطنت سهامداران خاصی در نمادهای بخصوص گروه قندی برخورد نکرده و توجهی نشان نمی دهد نیز پاسخ گفت و افزود: اینکه در نماد قندی احتمال دستکاری قیمت وجود دارد امر پذیرفتنی و بدیهی است و گزارش های جامعی نیز در این باره وجود دارند.

شاید فرآیند رسیدگی ها آنقدر سریع نبوده که سرمایه گذاران تأثیرات آنرا در لحظه مشاهده کنند اما همواره کنترل ها وجود داشته و تذکر لازم به کارگزاری ها داده شده است.

البته برخی سرمایه گذاران معتقد هستند کنترل و نظارت همه جانبه، ابتکار عمل و نشاط بازار را تهدید کرده و به اصطلاح نباید به دست و پای کارگزار بیش از حد پیچید.

"قشیر" در قبل و بعد از انتشار اطلاعات

وی نوع انتشار اطلاعات مالی در نماد "قشیر" در قبل و بعد از بازگشایی نماد معاملاتی و احتمال تبانی در این خصوص را ناشی از مسئول بودن ناشر در برابر اطلاعات اعلامی آن و تغییر اظهار نظرهای حسابرس یک شرکت در بازه های زمانی مختلف عنوان کرد و در برابر این پرسش که چرا مسئولان سازمان بورس تنها در مواقع رشد شاخص ها به مصاحبه ها و حضور در رسانه ها روی می آورند، گفت: مصاحبه با مسئولان همواره از سوی رسانه ها دنبال می شود و علاقه برای بزرگ نمایی آن در برهه هایی که شاخص بورس صعودی است بالاتر است.

اما در مجموع متولیان بازار سرمایه برای بهره گیری از رسانه، استراتژی جامعی داشته و در شرایط رکود یا صعود از فضای اطلاع رسانی غافل نشده اند.

به مشخصه به رسانه فوق العاده اعتقاد داشته و همواره انتشار روزانه یک تا دو خبر از حوزه بازار سرمایه در رسانه ها را دنبال می کنم زیرا معتقدم هیچ چیز بدتر از ابهام در بورس نیست.

شخصیت کاریزما در آلبوم خاطرات

در سال های قبل وقتی آقای میر مطهری از سازمان بورس خداحافظی می کرد عنوان می شد که ریاست این نهاد باید شخصیتی کاریزما و اثرگذار برای بازار سرمایه باشد که به لحاظ رسانه های و مردمی بتواند بورس را به عنوان برترین گزینه سرمایه گذاری محلی، برای جذب و گرایش نقدینگی های سرگردان معرفی کند و هم برای مملکت ثمرات مفیدی را بر جای گذارد.

وی در خاتمه اخراج یا ماندن نماد معاملاتی صدرا را منوط به تصمیم هیأت پذیرش بورس اعلام کرد.