توضیح شرکت بورس در خصوص عدم اعلام شاخص قیمت

شاخص نماگری است که روند عمومی تغییرات قیمت یا بازده بازار یا مجموعه‌ای از اوراق بهادار را در طول زمان نشان می‌دهد.

امروزه همه‌ی بورس‌ها برای سنجش روند عمومی قیمت و بازدهی اوراق بهادار پذیرفته شده از شاخص‌های متنوعی که توسط مؤسسات معتبری همچون استاندارد اند پورز، داوجونز و مورگان استنلی معرفی شده‌اند، استفاده می‌کنند.

از جمله شاخص‌هایی که توسط بورس‌های مختلف محاسبه و منتشر می‌شود می‌توان به شاخص‌های قیمت‌، بازدهی نقدی و بازده کل اشاره کرد که هر یک از این شاخص‌ها برای کل بازار یا گروهی از شرکت‌ها قابل محاسبه هستند.

بورس اوراق بهادار تهران از فروردین 1369 اقدام به محاسبه و انتشار شاخص وزنی قیمت تحت عنوان شاخص قیمت (TEPIX) کرد. تغییرات این شاخص بیانگر بازده سرمایه‌گذاران از محل نوسان قیمت سهام پذیرفته‌شده در بورس بود و بازده ناشی از دریافت سود نقدی را لحاظ نمی‌کرد. بنابراین از سال 1377 شاخص‌های بازده نقدی (TEDIX) و قیمت و بازده نقدی (TEDPIX) نیز محاسبه و در کنار شاخص قیمت منتشر شدند. دو شاخص یادشده به ترتیب میزان سود نقدی تقسیمی و بازدهی کل بازار (ناشی از تغییرات قیمت و سود نقدی تقسیمی) را به تصویر می‌کشیدند.

شورای عالی بورس متولی شاخص بورس

با تغییر نرم‌افزار معاملاتی بورس تهران در سال 1387، صرفاً امکان محاسبه‌ی یک نوع شاخص (قیمت یا بازده کل) در سیستم معاملاتی جدید وجود داشت. بنابراین براساس مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار در تاریخ 1387.2.30 "شاخص بازده کل" به‌عنوان شاخص اصلی بورس انتخاب شد. بند 1 مصوبه‌ی 1387.2.30 شورای عالی بورس به شرح زیر است:

"ضمن تأیید شاخص‌های طراحی شده در نرم‌افزار جدید معاملاتی مقرر گردید در نرم‌افزار فعلی شاخص قیمت متناسب با تقسیم سود شرکت‌ها تعدیل و بر این اساس محاسبه و اعلام گردد..."

براساس این مصوبه از تاریخ 1387.9.16 شاخص بازده کل به‌عنوان شاخص اصلی بورس منتشر شد.

شورای عالی بورس و اوراق بهادار در جلسه‌ی 1387.2.30 "مقررات اجرایی نحوة تغییر در شاخص‌های بورس یا تعریف شاخص‌های جدید" را نیز تصویب کرد.

بر اساس مفاد این مقررات، کمیته‌‌ای تحت عنوان کمیته شاخص توسط سازمان بورس و اوراق بهادار تشکیل شد تا در مورد نحوة تغییر در شاخص‌های بورس یا تعریف شاخص‌های جدید تصمیم‌گیری ‌کند.

کمیته شاخص تصمیم گیرنده است / شرکت بورس تنها یک عضو این کمیته است

تصمیمات کمیته‌ی شاخص که نماینده بورس تهران نیز یکی از اعضای آن است، در صورت تأیید شورای عالی بورس قابل اجرا خواهد بود. بدین ترتیب طراحی و تصویب شاخص‌های جدید بر اساس مقررات اجرایی نحوه‌ی تغییر در شاخص به صورت زیر قابل انجام است:

* ارایه پیشنهاد از سوی سازمان بورس به شورای عالی بورس در مور تغییر یا تعریف شاخص‌های جدید یا حذف هر یک از شاخص‌های در حال انتشار و تأیید شورای عالی بورس، یا

* ارایه پیشنهاد بورس به سازمان بورس، بررسی این پیشنهاد در کمیته‌ی شاخص و در صورت تأیید کمیته یادشده، طرح آن از سوی سازمان در شورای عالی بورس و تأیید شورا،

بدین‌ترتیب در کنار شاخص‌های متعدد بورس اوراق بهادار تهران شامل شاخص کل، شاخص مالی، شاخص صنعت، شاخص 50 شرکت فعال‌تر، شاخص بازار اول، شاخص بازار دوم و شاخص‌های صنایع مشتمل بر 36 صنعت متفاوت که پیش از تصویب مقررات اجرایی نحوه‌ی تغییر در شاخص‌های بورس محاسبه و منتشر می‌شدند، شاخص سهام شناور آزاد از تاریخ 1387.12.5 و شاخص 30 شرکت بزرگ از تاریخ 1389.5.31 نیز با رعایت مقررات مذکور طراحی، محاسبه و منتشر شده‌‌اند.

در همین راستا و با توجه به نظر مثبت کمیته‌ی شاخص، مطالعاتی در مورد طراحی شاخص‌‌های جدید همچون شاخص سود نقدی و بازانتشار شاخص قیمت، توسط بورس تهران انجام شده و بر اساس این مطالعات نرم‌افزاری با امکان محاسبه‌ انواع متفاوتی از شاخص‌ها توسط شرکت مدیریت فن‌آوری بورس تهران طراحی‌ شده است.

 این نرم‌افزار که طراحی اولیه آن به پایان رسیده و هم‌اینک مراحل تولید آزمایشی شاخص را پشت سرمی‌گذارد، در صورت اطمینان از صحت محاسبات و در چارچوب مقررات مربوطه می‌تواند شاخص‌های گوناگونی را محاسبه و منتشر کند.

پاسخ به انتقادها

با توجه به انتقاداتی که نسبت به تأثیرپذیری شاخص بازده کل از سود تقسیمی شرکت‌ها می‌شود، توجه به این نکته ضروری به نظر می‌رسد که به طور کلی هر شاخصی با هدفی خاص طراحی و محاسبه می‌شود.

در سطح جهانی نیز مؤسسات معتبری همچون استاندارد اند پورز، داوجونز، مورگان استنلی، فوتسی و تعدادی دیگر اقدام به طراحی، محاسبه و انتشار تعداد فراوانی از شاخص‌های متنوع و متعدد می‌کنند که هیچ یک را نمی‌توان نادرست دانست بلکه هر شاخص هدف خاص و متفاوتی را دنبال می‌کند.

هر چهار مؤسسه‌ی صاحب‌نام یادشده افزون بر محاسبه‌ی شاخص قیمت به محاسبه‌ی شاخص بازده کل نیز اقدام می‌کنند. همچنین بورس‌های معتبری نظیر بورس نیویورک، لندن، توکیو و بسیاری دیگر از بورس‌ها اقدام به محاسبه و انتشار شاخص بازده کل می‌کنند.

بدین سان شاخص بازده کل را نمی‌توان شاخصی نادرست و در تضاد با شاخص قیمت دانست. هر دو شاخص، پارامترهایی آماری با پشتوانه‌های علمی و عملی محکم در مقیاس بین‌المللی هستند که یکی به بررسی بازدهی ناشی از تغییرات قیمت و دیگری به اندازه‌گیری بازدهی کل ناشی از نوسان قیمت و نیز سود نقدی پرداختی می‌پردازد.

علی عباس کریمی - معاون توسعه شرکت بورس تهران