عواقب ريسك‌هاي «تصميم‌سازي» در بازار

کد خبر : ۱۱۸۶۸۰

بهاره نوري: از زماني كه افت بازار سرمايه آغاز شد شيب اين ريزش بسيار بيشتر از آن بود كه كارشناسان و حتي متوليان بازار تصور مي‌كردند. دليل اين ريزش هر چه بود، تاثير شديدي بر بازار داشت و در اين بين فعالان بازار به صورت‌هاي مختلف نظير نزديك شدن به دهه فجر و... به خود اميدواري بازگشت شاخص را مي‌دادند.

در اين بين مسوولان نيز با مصاحبه‌هايي كه با خبرگزاري‌ها و صدا و سيما انجام دادند اين نوسانات را به ذات بازار نسبت داده و اعلام كردند تصميم ندارند در اين مساله دخالت كنند تا جايي كه يكي از مسوولان سازمان كاهش 40 درصدي قيمت بيشتر سهام موجود در بازار را واقعيت ندانسته و 10 درصد افت شاخص كل را عدد مناسب ريزش بازار معرفي كرد. اما هر چه گذشت شرايط نه تنها بهتر نشد بلكه شاخص كل در روز چهارشنبه گذشته براي دومين بار به زير 80 هزار واحد هم رسيد و اين وضعيت كم كم نگراني‌ها را بر انگيخت تا جايي كه متوليان بازار همانند گذشته به جاي انديشيدن به راه‌حل‌هاي منطقي و بلندمدت به محدوديت در سامانه معاملات اقدام كرده و شرايطي را تعريف كردند كه بر اساس آن سهامداران بازار بين ساعت 8:30 تا 12 هر روز، حداكثر معادل 2 درصد حجم مبنا يا 50 هزار سهم (هر كدام كه بيشتر بود) را در سيستم ثبت كنند و تنها از ساعت 12 تا پايان معاملات سقف يادشده اعمال نشود، اما قيمت پاياني ساعت 12 ملاك فروش خواهد بود.

اين طرح با استقبال نزديكان به سازمان و انتقاد كارشناسان و فعالان بازار رو به رو شد اما هر چه از اجرايي شدن اين طرح مي‌گذرد معايب آن بيشتر خودنمايي مي‌كند تا محاسن آن. به نظر مي‌رسد اجرايي شدن اين طرح بيش از پيش بازار را محتاط و حتي ترسو كرده است، به طوري كه حجم پايين معاملات و كرختي در بين سهامداران مويد اين مساله است.

كساني كه به ذات بازار به عنوان پديده‌اي پويا و نقدشونده اعتقاد دارند مي‌دانند نوسان جزئي از بازار است، اما آنچه بازار را به اين وضعيت مي‌رساند تصويب قوانين ناگهاني است كه بيش از هر چيز بر بازار تاثير مي‌گذارد و شوك اخير از ديگر كانال‌هاي تصميم گيري بر بازار تحميل شد و بهتر است مسوولان به جاي تصويب چنين دستورالعمل‌هايي به دنبال راهكاري باشند تا ريسك‌هاي غير‌سيستماتيك در بازار را كاهش دهند.

بازار شرايط رقابتي ندارد

در بورس‌هاي ديگر نقاط دنيا بازارگردان‌ها وظيفه پايش بازار و به تعادل رساندن عرضه و تقاضا را به عهده دارند.

محمد اصوليان، مدير عامل كارگزاري بورس بيمه ايران، در ادامه مطلب فوق گفت: بازارگردان‌ها وظيفه دارند در بازار از هيجان مثبت و منفي معاملات در هنگام تزريق اخبار خوب يا بد بكاهند و هر چه سريعتر بازار را به وضعيت تعادل بازگردانند، اما در بازار ايران بازارگردان‌ها نقش كمي دارند؛ به همين دليل سازمان چون خود را متولي بازار مي‌داند، به عنوان مجري وارد عمل شده و با اعمال قوانين بار بازار گرداني را به دوش كشيده است.

وي در ادامه با اشاره به تغييرات صورت گرفته و محدوديت‌هاي اعمال شده براي كنترل فروش در بازار اظهار كرد: اين روش شايد در كوتاه مدت جوابگو باشد؛ هر‌چند باز هم شاهد ثبات و رشد در بازار نبوديم، اما به‌طور قطع در بلندمدت به ضرر بازار تمام شده و به عنوان اهرمي ضد رقابتي عمل خواهد كرد.

به گفته وي با ادامه اين شيوه معاملاتي، رقابت كه در واقع اصلي ترين ويژگي بورس است كمرنگ‌تر مي‌‌شود، اما سازمان با در نظر گرفتن شرايط سهامداران حقيقي اين تصميم را براي كاهش هيجان فروش در بازار گرفته است.

اين كارشناس بازار سرمايه دليل افت اخير و شيب تند شاخص را تبليغ بي حد رسانه‌هاي ديداري در خصوص عملكرد بورس عنوان كرد و گفت: پولي كه به بازار تزريق شد پول بدون پشتوانه علمي بود و وقتي پول و دانش همزمان وارد يك صنعت نشوند چنين رخدادي طبيعي است. به گفته وي پول وارد شده در اين شرايط با كوچك‌ترين لغزشي به سرعت خارج مي‌شود و متولي بازار در اين شرايط مجبور است با راهكارهاي خلق‌الساعه مانند ارائه انواع دستورالعمل‌ها و مصاحبه درباره حباب قيمتي بورس، بازار را به تعادل برساند تا از سقوط يا رشد بيش از حد بازار بكاهد.

وي در اين بين نبود نهادهاي مالي واسطه‌اي و تخصصي را دليل اين مشكلات دانست، چراكه در صورت وجود چنين نهادهايي پول آگاهانه و از طريق كانال‌هاي تخصصي به بازار وارد مي‌‌شود و در نهايت در صورت ورود يا خروج اين پول، به بازار آسيب كمتري مي‌رسد. اصوليان در پاسخ به اين پرسش كه شاخص زير 80 هزار واحد، نشان از عدم موفقيت اين دستورالعمل است، راهكار شما چيست، اظهار كرد: در اين شرايط هيچ راهكار اجرايي وجود ندارد، بايد اجازه داد بازار اصلاح خود را تمام كند؛ چراكه در اين بين تنها زمان است كه از دست مي‌رود. تنها مسكن در شرايط فعلي اين است كه از سرمايه‌گذاران و شركت‌ها بخواهيم از سهام خود حمايت كنند.

مديرعامل كارگزاري بورس بيمه ايران در پايان به عدم هماهنگي بين ريزش شاخص كل و ريزش قيمت‌ها در بازار اشاره كرد و گفت: در حالي كه قيمت‌ها حدود 40 درصد افت داشته، شاخص كل تا 10 درصد افت را تجربه كرد و اين نشان از آن دارد كه شاخص كل معيار مناسبي براي سنجش بازار نيست؛ به عنوان نمونه تا چند ماه پيش شاخص كل 79 هزار واحد بود و قيمت سهام در محدوده‌اي بالاتر از امروز معامله مي‌‌شد.

نقدشوندگي عامل پويايي بازار است

زينت مرادي‌نيا، مدير عامل كارگزاري رشد پايدار در جواب به اين سوال كه پيامد اين تصميم تاكنون چه بوده، مبحث پتانسيل بازار را مطرح و اظهار كرد: وقتي پتانسيل فروش كم مي‌شود به‌طور قطع پتانسيل خريد نيز كاهش مي‌يابد. در عين حال عرضه و تقاضا رابطه‌اي تعادلي دارند و نمي‌توانيم انتظار داشته باشيم زماني كه فروش را محدود مي‌كنيم، خريد در بازار رشد كند، چراكه سرمايه‌گذار وقتي از فروش سهم خود مطمئن نباشد به خريد اقدام نمي‌كند. وي در ادامه افزود: طي اين دو هفته حجم معاملات به شدت كاهش يافته و اين تصميم، كارآيي بازار را از بين برده است و هر چه بگذرد شرايط بدتر خواهد شد و تبعات منفي طرح نمود بيشتري پيدا مي‌كند. به عقيده اين كارگزار در بازار، عدم رغبت خريداران به خريد، خود گوياي همه چيز است.

اين كارشناس بازار سرمايه در پايان به ارزش نقد‌شوندگي در بازار اشاره كرد و گفت: اصلي‌ترين ويژگي بازار نقدشوندگي آن است و ما نبايد اين پارامتر بازار را فداي چيز ديگري كنيم. در مبالغ بالاي سرمايه گذاري، عاملي كه سرمايه‌گذار را تشويق به ورود به بورس مي‌كند در كنار كسب سود بحث نقد‌شوندگي است. متوليان بورس بايد براي مشكلات بازار راه‌هاي ديگري جست‌وجو كنند، اگر اين راه مناسب بود بورس‌هاي بزرگ دنيا در مواجهه با مشكلات به مراتب بزرگ‌تر از اين از آن بهره مي‌بردند.