هديه لطفي: سرانجام سال پرفراز و نشيب 92 با ثبت خاطرات تلخ و شيرين بسيار در اذهان فعالان خود به پايان رسيد و شايد امسال بسياري از سرمايه‌گذاران تجربه‌اي متفاوت از شدت نوسان را تجربه كردند؛ در ابتدای سال 92 همزمان با ورود هلدینگ خلیج فارس، صعودهای شاخص بورس آغاز شد و در شرایطی که بورس به رکورد‌شکنی‌های خود در بهار و همچنین تابستان ادامه می‌داد دولت یازدهم تشکیل شد؛ عده‌ای معتقد بودند که با تشکیل دولت جدید و همچنین تغییر احتمالی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، روند حرکتی بازار سرمایه تغییر خواهد کرد و بورس وارد دور جدیدی از حیات خود می‌شود، اما طیب‌نیا وزیر امور اقتصادی و دارایی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار را تغییر نداد و بورس به روند صعودی خود ادامه داد.
اما اوایل زمستان شایعاتی درباره برکناری صالح‌آبادی مطرح شد و این در شرایطی بود که رکوردزنی‌های بازار سرمایه متوقف شده بود و شاهد افت شاخص در بازار بودیم و به این ترتیب سرمایه‌گذاران در رویای رسیدن به قله 90 هزار واحدی ناکام ماندند و حمایت‌های مدیران و مسوولان بازار نیز نتوانست از این افت جلوگیری کند و هرچند در هفته آخر سال با حذف محدودیت‌های معاملاتی جدید روندی صعودی در پیش روی بورس قرار گرفت اما در مجموع شاخص بازار در محدوده کانال 79هزار واحدی آرام گرفت و بازدهی 107 درصدی را از ابتدای سال تا روز سه‌شنبه به ثبت رساند و اما در کنار رسیدن نرم نرمک بهار، روزگار بورس تهران چگونه بود و از نظر مدیران بازار سرمایه مهم‌ترین رخداد سال 92 بورس چه بود؟
علي صالح‌آبادي، رئيس سازمان بورس و اوراق بهادار
خوشبختانه بازار سرمايه كشور در سال 92 نيز همانند سال‌هاي قبل و به همت مسوولان و فعالان اين بازار شاهد دستاوردهاي بزرگ و ستودني در عرصه اقتصادي كشور بود.
در اين راستا، سال 92 با توسعه هرچه بيشتر بازار سرمايه و افزايش نقدشوندگي همراه بود و اميد است اين امر مهم در سايه همكاري تمامي اركان بازار در سال جديد نيز تداوم داشته باشد، تا به اين ترتيب سازمان بورس بتواند با توسعه زيرساخت‌هاي لازم حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و كارآي اوراق بهادار بكوشد و حمايت هرچه بيشتر خود را از سرمايه‌گذاران به عمل آورد.
محمودرضا خواجه‌نصيري، رئيس بورس‌ها و بازارهاي سازمان بورس و اوراق بهادار
تغيير دولت در سال 92 مهم‌ترين اتفاقات بازار سرمايه را رقم زد و در واقع آثار تغيير دولت در بورس بسيار گسترده بود؛ روي كار آمدن دولت جديد باعث رونق چشمگير معاملات و در مقابل افزايش انتظارات از بازار سرمايه شد و به دنبال آن تلاطم زيادي هم از جهت صعودي و هم نزولي در بازار شكل رفت.
به‌رغم اينكه پيش‌بيني‌هاي اوليه دولت تدبير و اميد حكايت از بازاري آرام داشت، اما نوسانات زيادي را در طول سال تجربه كرديم، در اين ميان رشد قابل توجه انتظارات سرمايه‌گذاران در كنار اصلاح و تغيير شرايط معاملات منجر به تشكيل بازاري پرتلاطم در سال 92 شد.
بهنام چاوشي، رئيس اداره امور نهادهاي مالي سازمان بورس
يكي از مهم‌ترين اقدامات صورت گرفته در سال 92 را مي‌توان راه‌اندازي صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري قابل معامله دانست كه براي راه‌اندازي آن بسترهاي نرم‌افزاري مناسبي با همكاري شركت‌هاي نرم‌افزاري صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري و مديريت فناوري و سپرده گذاري مركزي انجام گرفت، كه در اين راستا مقررات صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري زمين و ساختمان با تعامل با فعالان صنعت ساخت و ساز براي كمك به راه‌اندازي صندوق‌هاي يادشده به‌منظور كمك به توسعه تامين مالي بخش مسكن از طريق بازار سرمايه اصلاح شد. از ديگر موارد با اهميت در اين سال مي‌توان به رشد شديد ريالي و تعدادي صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري فعال در بازار اوراق بهادار اشاره كرد.
فراهم شدن زمينه و تعاملات با وزارت نفت و فعالان حوزه نفت، گاز و پتروشيمي به‌منظور راه‌اندازي صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري پروژه‌اي با هدف كمك به تامين مالي از طريق بازار سرمايه براي ساخت پروژه‌هاي يادشده، راه‌اندازي سامانه ستان براي دريافت اطلاعات و تقاضاهاي مربوط به حوزه نهادهاي مالي و دريافت اطلاعات نهادهاي مالي اعم از سهامي خاص و عام از طريق سامانه كدال براي يكسان سازي رويه‌ها و اطلاع رساني از ديگر اتفاقات مهم در سال 92 بوده است.
حامد سلطاني‌نژاد، مديرعامل شركت سپردهگذاري مركزي
بزرگ‌ترين و مهم‌ترين اتفاق در حوزه فعاليت شركت سپردهگذاري، طراحي يكسري از سيستم‌ها به ويژه سيستم Post trade (نرم‌افزار پس از معاملات) بود كه در حال حاضر مراحل كدنويسي و كارهاي نرم‌افزاري آن به پايان رسيده و فرآيند كسب و كار مراحل اجرايي و انتقال داده‌ها در سال آينده انجام خواهد شد.
در سال 92 فصل جديدي از همكاري با بانك‌ها مبني بر فعاليت عملي مشترك آغاز شد، تا به اين ترتيب بانك‌ها مشاركت بيشتري از فرآيند تسويه معاملات بورس داشته باشند و در آينده حوزه فعاليت گسترده‌تري براي آنها طراحي خواهد شد.
ورود صندوق‌هاي قابل معامله (ETF) از ديگر اتفاقات مهم سال جاري بود كه نيازمندي‌هاي اين بازار در حوزه Post trade نيز فراهم شد. در حوزه صكوك نيز با همكاري سازمان بورس، شركت سپردهگذاري و اداره دارايي مركزي، مشكلات موجود از قبيل ضامن و ديگر مسائل برطرف شده و رونق بهتري نسبت به سال‌هاي قبل يافته و به اين ترتيب چشم‌انداز روشن‌تري براي سال آينده در انتظار صكوك خواهد بود تا استفاده از اين ابزار رونق بهتري يابد.
افزون بر اين، پذيره‌نويسي صكوك به زير قيمت اسمي نيز رويداد مطلوبي بود كه با تلاش تمامي فعالان صورت گرفت كه اين مساله نه تنها گامي موثر در تامين مالي خواهد بود، بلكه به رونق هرچه بيشتر شركت‌هاي تامين سرمايه منجر خواهد شد.
گسترش خدمات الكترونيك و حركت به سمت تفكر غيركاغذي كردن از ديگر اقدامات با اهميت در شركت سپردهگذاري است كه در سال جديد نيز با تلاش بسيار دنبال خواهد شد.
سيد‌روح‌الله حسيني‌مقدم، مدير نظارت بر شرکت‌هاي بورس اوراق بهادار تهران
اعتقاد دارم بازار سرمايه در سال 92 سال بسيار خوبي را پشت سر گذاشت. افزايش نقدشوندگي که خواسته هر سرمايه‌گذار از يک بازار مالي است، فراهم شد و درصد سهام در دست مردم به شکل قابل ملاحظه‌اي افزايش يافت. همچنين با معرفي صندوق قابل معامله در بورس، زنجيره حضور غيرمستقيم سرمايه‌گذاران غيرحرفه‌اي به بازار تا حدودي کامل شد. صندوق قابل معامله هم براي حضور سرمايه‌گذاران غيرحرفه‌اي داخلي مناسب است و هم براي سرمايه‌گذاران خارجي. سرمايه‌گذاران خارجي در کنار جذابيت‌هاي بازار به دنبال دسترسي به اطلاعات شرکت‌هاي پذيرفته شده و مهم‌تر از آن در پي نقدشوندگي هستند و از آنجاکه صندوق قابل معامله اين دو چالش بزرگ را ندارد براي خارجي‌ها نيز جذاب است. علاوه‌بر اين با تقويت بازار سرمايه و کسب جايگاه قابل ملاحظه در اقتصاد، همدلي و انسجام محسوسي هم بين اهالي بازار سرمايه به‌ويژه در فصل بودجه‌ريزي کشور مشاهده شد که تقويت و سازماندهي اين تعامل مي‌تواند به جذابيت‌هاي اين بازار در سال‌هاي آتي نيز کمک كند.
روح‌الله ميرصانعي، دبير كانون كارگزاران
بحث توافق‌هاي صورت گرفته با ديگر كشورهاي جهان مهم‌ترين رخداد ملي در سال 92 بود كه منجر به تاثير مثبت در بازار سرمايه شد و چنانچه اين توافق‌ها در بلندمدت تداوم داشته باشد، شاهد رونق در بازار سرمايه و به اين ترتيب رشد متغيرهاي كلان اقتصاد ملي خواهيم بود. در واقع اين توافق‌ها منجر به افزايش جريان سرمايه در داخل كشور شده و به تبع آن، هم سرمايه‌گذاران و هم افراد جامعه آثار مشهودي را تجربه خواهند كرد.
اميد است اين توافق‌ها ادامه‌دار باشد و مانند گذشته شاهد آثار مثبت آن در اقتصاد كشور باشيم.
بهروز خدارحمي، دبيركل كانون نهادهاي سرمايه‌گذاري ايران
مهم‌ترين تجربه و اتفاق سال 92 اتكا به خرد جمعي در بازار سرمايه بود؛ بار ديگر اين مساله اثبات شد كه تنها به صرف اتكا به يك دستورالعمل نمي‌توانيم بازار را از نابساماني و حركت در روند منفي بازداريم و اين مهم در صورتي تحقق مي‌يابد و اجرايي خواهد شد كه رايزني‌هايي با فعالان و مسوولان بازار سرمايه صورت گيرد.
چنانچه در افت اخير بازار و اجراي دستورالعمل محدوديت‌هاي معاملاتي با شكست مواجه شديم و تا زماني كه اين مساله با همكاري فعالان و نهادهاي نظارتي و در واقع تمامي اركان بازار صورت نگرفت، مفيد واقع نشد. تجربه مديريت مشاركتي و استفاده از خردجمعي بازار مهم‌ترين توفيق بازار سرمايه در سال 92 بود كه اميد است اين روند در سال جديد نيز دنبال شود؛ در هر تصميمي بايد از نظر خبرگان استفاده شود و مشاركت افراد در تصميم‌گيري‌ها وجود داشته باشد حتي اگر همراه با خطا باشد!
حيدر مستخدمين حسيني، رئيس اسبق شوراي بورس
در نيمه نخست سال 92، شاخص كل بورس به قيمت واقعي خود قبل از كاهش ارزش پول ملي نزديك شده بود، اما در 6 ماهه دوم سال اين تعادل از بين رفت؛ در نيمه دوم سال 92 با تصميم‌هاي نابجاي بورس، دخالت در عرضه سهام و وضع محدوديت‌هاي معاملاتي، تعادل حاكم بر بازار سرمايه به هم خورد و به اين ترتيب يكي از بزرگ‌ترين اشتباهات در تاريخ بورس اوراق بهادار به ثبت رسيد.
چنانچه دستكاري و ايجاد محدوديت سهام توسط مسوولان سازمان ايجاد نشده بود نه تنها ركوردهاي شاخص بورس شكسته مي‌شد، بلكه اين دماسنج مي‌توانست به ارزش واقعي خود به قبل از كاهش پول ملي يعني 150 ميليارد ريال دست يابد.
علي رحماني، مديرعامل اسبق شركت بورس
شايد مهم‌ترين اتفاق خوب بازار، رشد فعاليت سهامداران حقيقي باشد كه البته به خوبي بهره‌برداري و هدايت نشد. طي سال جاري 60 درصد معاملات خريد و 57 درصد معاملات فروش در اين بازار مربوط به سرمايه‌گذاران حقيقي بود و آمار نشان مي‌دهد در 11 ماهه سال 1392، بيش از 21 هزار ميليارد ريال تغيير مالكيت سهامداري، از حقوقي به حقيقي رخ داده است و مي‌توان نتيجه‌گيري كرد كه ماندگاري سهامداران حقيقي در بازار بسيار بيشتر از حقوقي‌ها بوده است، كه البته اين نگراني‌هاي خاص خود را دارد، زيرا اين دسته از سهامداران افق كوتاه‌تري نسبت به اشخاص حقوقي در سرمايه‌گذاري دارند و در صورت ركود، زودتر از حقوقي‌ها بازار را ترك خواهند كرد. آمار معاملات فروش در بهمن و اسفند نيز اين موضوع را نشان مي‌دهد. نسبت قيمت به سود(P/E) بازار كه در ابتداي فروردين ماه سال جاري 7/5 بوده است، تا مرز 8 در آذر ماه و در نهايت با تعديل اين روزها به عدد 7 نزديك شده است. نسبتي كه به‌طور متوسط در دو سال اخير، 6 بوده و به نوعي تعديل‌هاي اين روزهاي شاخص، برگشت به ميانگين اين نسبت است. تحليل اين نسبت در كنار اعداد و ارقام مربوط به پيش بيني‌هاي بودجه‌اي شركت‌ها خالي از لطف نيست. بودجه‌هاي (محافظه كارانه و گاه واقع‌بينانه) اعلامي شركت‌ها نشان مي‌دهد سود هر سهم به‌طور ميانگين با رشد 11 درصدي مواجه بوده است.
در تحليل علت اين رشد شاخص در سال 92، محرك‌هاي سياسي، اقتصادي و روان‌شناسي قابل تميز از هم هستند؛ محرك‌هاي سياسي در فصل اول سال مواردي همچون تحريم‌ها و احتمال رويارويي جنگ غرب با سوريه و نيز انتخابات را مي‌توان اشاره كرد كه به نحو متفاوتي بر شاخص تاثير گذاشت. در 9 ماهه بعدي سال، كاهش تنش‌هاي سياسي داخلي و خارجي و نيز مذاكرات ژنو خود موجب واكنش‌هاي مثبت بود. در حوزه محرك‌هاي اقتصادي كاهش ارزش پولي آثار خود را تا شش ماهه ابتدايي سال بر روي شركت‌ها اعمال كرد از اين رو با افزايش قيمت سهم و حتي حباب قيمتي در برخي صنايع روبهرو بوده‌ايم. در شش ماهه دوم با ثبات نسبي ارزش ريال، افت و ركود در بازارهاي موازي طلا و ارز و مسكن، ميزان هجوم نقدينگي به سمت بازار بيشتر شد.
در پايان سال بيش واكنشي بازار به اخبار سياسي و اقتصادي رو به پايان است، رفتار منطقي در بازار در حال شكل‌گيري است، هر چند زمان ثبات اين رفتار منطقي، طولاني خواهدبود.
علي سنگينيان، مديرعامل شركت تامين سرمايه امين
از مهم‌ترين دستاوردهاي سال 92 در حوزه معاملات، افزايش نقدشونگي بازار به ويژه در 10 ماهه ابتداي سال بود؛ در سال 92 معاملات با حجم و ارزش مطلوبي در گردش بود و كمتر شاهد گره معاملاتي يا صف‌هاي خريد و فروش بوديم، در اين ميان شاخص كل بورس نيز همراه با ديگر ويژگي‌هاي بازار با رشد مواجه شد.
افزون بر اين، ارزش بازار نيز رشد قابل توجهي داشت و اين رقم نسبت به توليد ناخالص ملي به حدود 70 درصد رسيد كه اين موضوع باعث شد كه دولت و تصميم‌گيران اقتصادي توجه بيشتري به بازار سرمايه ابراز كنند، البته اقدام و تصميم‌هاي مجلس به ويژه در مورد نرخ خوراك پتروشيمي را بايد از اين مقوله جدا كرد. اقدام مزبور مجلس سبب شد تا بار ديگر اين نكته مدنظر قرار داده شود كه مسوولان بدون ارزيابي اقدام به تصميم‌گيري درخصوص مسائل بازار سرمايه نداشته باشند و از حساسيت‌هاي بالاي بازار و اندازه و حجم بورس در اقتصاد ملي باخبر بوده و در تصميم‌گيري‌هاي سياسي و اقتصادي جايگاه بازار سرمايه را بيشتر مورد توجه قرار دهند.
راه‌اندازي ETFها (صندوق‌هاي قابل معامله) از ديگر دستاوردهاي مطلوب سال 92 است؛ هرچند اين صندوق‌ها در مقايسه با ETFهاي جهاني با تفاوت‌ها و پيچيدگي‌هايي همراه است كه باعث بلوغ ديرتر آنها خواهد شد، اما در مجموع اقدام خوبي بوده و به ويژه آنكه در حال حاضر بورس ما در مرحله گذار است و نياز به تنوع ابزارهاي جديد در اين بازار زياد است و به اين ترتيب كمك به طراحي و معرفي ابزارهاي جديد باعث رشد بازار خواهد شد. در اين ميان يكسري انتظارات نيز براي سال‌هاي بعد و به ويژه سال جديد مطرح است؛ دولت، مجلس و قوه قضائيه بايد توجه بيشتري به بازار سرمايه داشته و بستر مناسبي براي حفظ حقوق سهامداران ايجاد كنند و با تصميم‌هاي سريع خود بازار را دچار نوسان نكنند.
مقام ناظر بازار سرمايه در كنار تلاش‌ها و فعاليت‌هاي خود تمركز بيشتري بر وظايف ذاتي مقام ناظر داشته باشد؛ انتظار، حركت در راستاي شفافيت، عدالت و كارآيي بازار مهم‌ترين وظيفه براي اين جايگاه است كه بايد وقت خود را در اين موارد صرف كند و وظايف اجرايي خود را به ديگر نهادهاي اجرايي واگذار كند.
ولی نادی قمی، مدیر‌عامل شركت تامین سرمایه نوین
سال ١٣٩٢ يكي از سال‌هاي طلايي بورس به حساب مي‌آيد. انتخابات رياست‌جمهوري سرمايه‌گذاران را به كاهش ريسك‌هاي سياسي و اقتصادي اميدوار كرد؛ افزايش ارزش معاملات روزانه بازار سهام و رشد ٤٠ درصدي p/e بازار، نمايشي بود از بهينه‌بيني سرمايه‌گذاران نسبت به چشم‌انداز بازار. اگرچه تصويب افزايش قيمت خوراك پتروشيمي‌ها و بهره مالكانه معادن طعم ريسك سيستماتيك را به بازار چشاند. در حوزه تحولات درون بازار، به نظر مي‌رسد عرضه موفق هلدينگ پتروشيمي خليج فارس به عنوان بزرگ‌ترين خصوصي‌سازي طول تاريخ بازار سرمايه و معرفي صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري قابل معامله (ETF) از اتفاقات مهم سال جاري است. اميد است بازار سرمايه در سال ١٣٩٣ بر محور حاكميت علم و عقلانيت، بخش خصوصي فعال، ناشران، نهادها و سرمايه‌گذاران پركار و مسووليت‌پذير به رشد و توسعه خود ادامه دهد.
فريدون زارعي، مديرعامل شركت سبدگردان كاريزما
اوايل سال جاري با ورود هلدينگ خليج فارس اندازه و ارزش بازار سرمايه رشد قابل توجهي را تجربه كرد و به دنبال آن اقبال به صنعت پتروشيمي و پالايشگاه، معاملات اين گروه و در پي آن كل بازار را تحت تاثير قرار داده و صعودهاي پي در پي را به ثبت رساند و پس از انتخابات رياست جمهوري مشاركت مردم در بازار سرمايه بيشتر شد كه اين موضوع يكي از مهم‌ترين اتفاقات در سال 92 بود كه بايد به فال نيك گرفته شود. در اين سال صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري با استقبال بيشتري روبهرو شدند كه منجر به رشد اين نهادهاي مالي شد و در كنار آن معرفي ابزارهاي جديدي مانند ETFها، از ماندگارترين فعاليت‌ها در سال جاري بود كه به دنبال آن هم حجم معاملات و هم سودآوري شركت‌ها افزايش يافت و رونق جديدي در بازار سرمايه شكل گرفت و از سوي ديگر به واسطه ورود افراد جديد به بازار مختصات كلي بورس تغيير كرد كه در واقع در سابقه تاريخي بورس چنين رشدي را تجربه نكرده بوديم. البته در ادامه ريزش‌هاي متوالي بازار و شاخص را به دليل وضع مقررات جديد شاهد بوديم كه مسوولان، ناخواسته باعث ايجاد تنش در بازار شدند. در مجموع سال 92، سالي جالب، اما عجيب و غريب بود كه وقايع زيادي را در كارنامه بورس به ثبت رساند.
شروین شهریاری، کارشناس بازار سرمایه
مهم‌ترین رویداد سال 92، تخفیف قابل ملاحظه یکی از ریسک‌های سیستماتیک (غیر‌اقتصادی) بازار سهام در سال‌های اخیر بود؛ ریسک مزبور عبارت از تنش‌ها بر سر پرونده هسته‌ای و پیامدهای آن در بخش تحریم‌های اقتصادی بود که با تفاهم ژنو عملا مسیر آن متوقف شد و چشم‌انداز معکوس شدن سیر تحولات و رفع تحریم‌ها در افق بلندمدت را ایجاد کرد. همچنین اصلاح 15 درصدی شاخص بورس در مدت حدود دو ماه (پس از 15 دی ماه) یکی از اتفاقات طبیعی در بازار سرمایه بود که اگر بخواهیم از بعد مثبت به آن نگاه کنیم مي‌توان از شکل‌گیری یک حباب قیمتی تمام‌عیار در بازار سهام جلوگیری کرد و امید به کسب سود منطقی از بازار سرمايه در افق سال 93 را همچنان زنده نگاه داشت.
سعيد اسلامي بيدگلي، مدرس دانشگاه
از نگاه آكادميك تاثير چشم‌انداز مثبت انتخابات به بورس و ورود نقدينگي جديد به بازار، مهم‌ترين واكنشي بود كه در سال 92 رخ داد و يك بار ديگر اين مساله ثابت شد كه چنانچه نقدينگي را نتوان در مسير مناسبي هدايت كرد و در بازار به كار برد، نمي‌توان به كارآيي مطلوب دست يافت.
در واقع چنانچه بازار سرمايه نتواند نقش دقيق خود را در تخصيص منابع و نقدينگي ايفا كند، نمي‌تواند در اقتصاد كشور نيز تاثيرگذار باشد، نمود بارز اين مساله در بلندمدت با تعديل قيمت‌ها نمايانمي‌شود.
جاي خالي ابزارهاي مالي جديد در بازار سرمايه 92 بسيار مشهود بود و چنانچه اين ابزارها از قبيل صندوق‌هاي زمين و ساختمان، ابزارهاي مديريت ريسك و ابزارهاي بدهي توسعه يافته بود، بازاري جذاب‌تر داشتيم كه اميد است در سال آينده اين ابزارها به عنوان پديده‌هاي جذاب به بازار سرمايه معرفي شوند.
احسان حاجي، تحليلگر بازار سرمايه
طي سال جاري اتفاقات بسياري را در ويترين اخبار تاثيرگذار کشور ايران داشتيم که از جمله آنها انتخابات حساس رياست‌جمهوري را مي‌توان عنوان کرد؛ تشخيص عدم صلاحيت رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام، منحل شدن برنامه‌ريزي‌هاي آقاي احمدي نژاد براي دوره رياست بعدي و در نهايت حصول نتيجه انتخابات بر‌خلاف بسياري از پيش‌بيني‌هاي فعالان و تحليلگران، انتخابات سال 92 را انتخاباتي حساس و اثر‌گذار در مسير حرکت سياست و اقتصاد ايران قرار داد.
اما رويداد با اهميتي که مي‌توان از آن به عنوان مهم‌ترين اتفاق سال 92 ياد کرد توافق سوم آذر‌ماه معروف به توافق ژنو بود که به راستي به عنوان يک نقطه عطف در سياست خارجي کشور و گشايشي در توسعه روابط ديپلماتيک از دست رفته گذشته و البته يک تحول اساسي در وضعيت اقتصادي ايران به شمار مي‌رود.
بعد از اين توافق بود که شرکت‌هاي بزرگ خارجي با کسب اعتماد مجدد، سرمايه‌گذاري‌هاي جديد در ايران را مورد بررسي قرار دادند، سياست مداران بين‌المللي ايران را در کانون توجهات خود قرار دادند، اميد ايجاد شده به واسطه اين توافق باعث رونق کسب‌وکار بسياري از فعالان داخلي و خارج از کشور شد و بسياري از نتايج مثبت و برکاتي که در صورت پيشرفت مذاکرات و حصول نتايج مثبت از آن شامل حال اقتصاد بيمار ايران خواهد شد.
ارسال نظر
اخبار روز
خبرنامه