نقش بورس کالا در اقتصاد ملی /کارکرد های قرارداد های مشتقه در بورس های کالایی / 10 توصیه مهم

به گزارش بورس نیوز، در سخنرانی کلارا فورس ( Clara Furse ) مدیر عامل بورس لندن در کنوانسیون 2007 فدراسیون بورس های اروپایی این طور نقل شده است که مطالعات انجام شده نشان می دهد ارتباط مستقیمی میان توسعه بازارهای مالی و رشد اقتصادی وجود دارد. بنابر این اگر بخواهیم ثروت و رونق گسترده ای را در جامعه ایجاد کنیم، ضرورت دارد به تأمین سلامت بازار های مالی توجه ویژه ای داشته باشیم.

علت اهمیت بورس آن است که هیچ مکانیزم بهتری را نمی توان یافت که سبب ارتباط میان سرمایه گذاران و افراد نیازمند به سرمایه به روشی عادلانه، شفاف و قانونمند شود. بورس نقش مهمی در جمع آوری منافع متضاد طرفین در کنار یکدیگر به شیوه ای سازنده و کارآمد بر عهده دارد تا شرکت ها، واسطه ها و سرمایه گذاران، امکان انجام معامله را بیابند. یکی از انواع بورس های با اهمیت در جهان بورس های کالایی می باشد. بورس کالای ایران نیز به عنوان یکی از ابزار های کارآمدی اقتصاد ایران محسوب گردیده و نیروی محرکه ای برای رشد اقتصادی بازار کالای کشور است. کارکرد های زیر که در مورد کلیه بازار های مالی صادق است در بورس کالا ایجاد شده است که بر لزوم وجود بورس کالا بیش از پیش تأکید می کند.

1- قیمت یابی از طریق روابط متقابل خریدار و فروشنده و کشف قیمت

2- کاهش هزینه معاملات از طریق کاهش هزینه های جستجو و اطلاعات

3- تخصیص سرمایه به صنایع و بخش هایی که دارای مزیت می باشند

4- کمک به فرآیند تشکیل سرمایه از طریق انتقال وجوه غیر کارا از سوی افرادی که توان سرمایه گذاری ندارند به سرمایه گذاران.

5- ایجاد بازار ثانویه از طریق ایجاد شرایط برای نقدشوندگی

6- توزیع ریسک بین متقاضیان وجوه و دارندگان وجوه

از شش مورد کارکردهای بازار های مالی که در بالا بدان اشاره شد تنها 3 مورد اول در بازار فیزیکی بورس کالا شکل گرفته است. در حالیکه هر شش کارکرد در بازار های مشتقه به خوبی نمود پیدا می کنند .در حقیقت در تمام دنیا سعی می شود تقاضای سفته بازی بر روی کالای فیزیکی کاسته شده و این تقاضا به اوراق بهاداری که مبتنی بر آن دارایی فیزیکی است منتقل گردد. در حقیقت در این بازار است که هر سه فعال بازار یعنی هجینگ کنندگان ( Hedgers)، سفته بازان (Speculators ) و آربیتراژگران ( Arbitrageurs ) به طور کامل می توانند فعالیت نمایند.

آشنایی عموم و بالاخص عرضه کنندگان کالا ها با این نوع بازار ، در افزایش رونق معاملات بسیار مهم و تأثیر گذار است. عرضه کنندگان کالا ها باید بتوانند ریسک قیمت محصولات خود را کاهش دهند و این مهم در بازار قراردادهای آتی به خوبی نمود پیدا می کند.

اگر منحنی Life Cycle بورس کالا را رسم نماییم این بورس در ابتدای رشد خود قرار دارد و در این نقطه است که نیاز به حمایت های تمامی مسئولین دارد تا بتواند به روند رو به رشد خود ادامه دهد. اگر نگاه بلند مدت به بورس کالا داشته باشیم در شرایط فعلی که بسیاری از زیر ساخت های لازم فراهم شده است باید کمک کنیم که این بورس بتواند به جایگاهی برسد که در کل منطقه و حتی جهان مرجع قیمتگذاری بسیاری از کالا ها باشد.

در پایان 10 پیشنهاد زیر در راستای توسعه هر چه بهتر بورس کالای ایران ارائه می گردد:

1- تکمیل بستر های نرم افزاری موجود در بورس کالا جهت خرید کالاهای فیزیکی از لحظه پس از تسویه در بورس کالا تا لحظه تحویل کالا به خریدار جهت افزایش سرعت خدمات رسانی به خریداران و فروشندگان در رابطه با معاملات فیزیکی

2- افزایش قراردادهای مشتقه مبتنی بر کالا از طریق پذیرش کالا های واجد شرایط مانند کالاهای پتروشیمی که از نوسانات لازم برخوردار هستند و امکان فعالیت هر سه فعال قراردادهای مشتقه در این کالا ها میسر می باشد و حرکت به سمت ایجاد قراردادهای paperی به جای فیزیکی

3- برگزاری همایش های تخصصی با موضوع نقش بورس کالا در اقتصاد ملی ، اقتصاد دانش بنیان و اقتصاد مقاومتی و سایر موضوعات مالی و اقتصادی ، همچنین برگزاری نشست های علمی با حضور صاحبنظران و اساتید دانشگاه ها در حوزه های کالایی و اقتصادی و مالی و همچنین تشویق و حمایت از تحقیقات علمی پژوهشی و پایان نامه های علمی و ارایه داده های لازم در قالب های رایج در معاملات اوراق بهادار جهت استفاده تحلیلگران و دانشجویان و اساتید دانشگاهی

4- طراحی شاخص های لازم در بورس کالا جهت استفاده تحلیلگران اقتصادی ، کالایی و اوراق بهادار

5- ارایه برنامه های تلویزیونی و رادیویی تخصصی در حوزه بورس کالا جهت آشنایی عموم مردم با فرآیند های عملیاتی بورس کالا جهت سرمایه گذاری عمومی و تبیین نقش بورس کالا در اقتصاد ملی و اقتصاد مقاومتی

6- نقش مستقیم بورس کالا در تصمیمات اولیه در مورد قیمت گذاری کالاها ( Price Maker شدن بورس کالا ) و تشکیل کارگروه های تخصصی قیمتگذاری در درون بورس کالا

7- تشکیل کار گروه های تخصصی ارتباطی و مشاوره ای جهت ارتباط قویتر میان خریداران و فروشندگان و بررسی مشکلات گروه های کالایی مختلف و انعکاس به سیاستگذاران و تصمیم گیرندگان اقتصادی

8- کاهش پی در پی قیمت های پایه در بورس کالا در صورت عدم جذابیت قیمت ها تا جایی که قیمت ها برای خریداران جذاب گردد و معاملات رونق یابد .

9- ارایه راهکار های عملیاتی جهت اخذ تسهیلات مورد نیاز خریداران از شبکه بانکی با مکانیزم های مدیریت ریسک مطلوب و فرآیند های نوین تسویه و پایاپای و ارتباط موثر و هر چه بیشتر با سمات در موارد مذکور

10- توسعه و رونق بازار فیزیکی از طریق ورود محصولات جدید در بورس کالا خصوصا توسعه بازار فرعی که در آن شرط همگن بودن برداشته می شود و این بازار همانند OTC در بورس کالا عمل می نماید.

میثم باقری کوپایی

مدرس دانشگاه علامه طباطبایی و مشاور بورس کالا و انرژی کارگزاری بانک مسکن