افزایش فروش نفت و توسعه حمل و نقل دریایی؛ دو نمود مهم لغو تحریم ها

نیمه شب 23 تیر ماه سال 94 یک روز عادی در تاریخ جهان نیست،این تاریخ، روزیست که بزرگترین چالش بین المللی بر سر مسئله ای، بدون جنگ،خمپاره و مرگ به پایان رسید ، در این روز مناقشه ای به بلندای 13 سال با گفتگو که امری "خارج از دستور" در دنیای نوین بود پایان یافت!

بر اساس گزارش بورس نیوز، مناقشه برنامه هسته ای ایران بیش از 13 سال سایه اش را بر روابط ایران با دیگر نقاط جهان افکنده بود و تغییر رویکرد ها در دول مختلف درگیر باعث گردید این گره نا مربوط روابط بین الملل، روز به روز ناگسستنی تر،کور تر و با بهانه های واهی از نتیجه دور تر شود.

صبح 25 خرداد 92 اما روز دیگری در ایران طلوع کرد . در این روز مردی با آرای بیش از 18 میلیون ایرانی بر صندلی ریاست ساختمان پاستور تکیه زد که با شعار رفع توطئه و تحریم علیه ایران رئیس جمهور شد و اتفاقا یکی از مطالبات رای دهندگان حل موضوع هسته ای بود زیرا از یکسو ملت مقاوم و صبور ایران خواستار حفظ دستاورد هسته ای و اعتلای علمی بودند و از سوی دیگر خواستار پایان یافتن تحریم ها ،زیرا زندگی و مشاغلشان را هدف گرفته بود .

حسن روحانی در اولین رویکرد خود برای پیش رفت در این امر ،گفتگو ها را که روزگاری خود مسئول آن بود از شورای امنیت ملی خارج و به وزارت امور خارجه سپرد تا با این رفتار دو نتیجه را در داخل و خارج مخابره کند و آن اینکه اولا این مسئله رویکردی امنیتی ندارد ؛ هرچند اتفاقی ملی است اما باید در امور خارجه و رفتاری دیپلماتیک تعریف شود و در وهله دوم نشان دهد برای حل مناقشه ای سیاسی رفتاری مبتنی بر رویکرد حقوقی - سیاسی از نوع امور خارجه نیاز است .

اما فارغ از تمام موضوعات و آنچه در شعار انتخاباتی روحانی برای ریاست جمهوری نهفته بود "چرخش سانتریفیوژ هم زمان با چرخش اقتصاد " بود و اهمیت ابعاد اقتصادی این مناقشه را بیش از پیش نمایان میکرد .

اعوجاج و بی انضباطی اقتصادی داخلی از یک سو و تحریم های ظالمانه که بر خلاف ادعای دول غربی زندگی مردم را هدف گرفته بود عزم دولت را برای سامان بخشیدن بیش از پیش جزم میکرد و پشتوانه رای مردمی و حمایت سران ارشد نظام نشان داد که فارغ از جناح بندی های سیاسی ، مدیریت کلان نظام به این نتیجه رسیده است که باید این مناقشه به عنوان سنبل مقاومت مردم و البته اختلاف های بین المللی با سرانجامی مطلوب و البته مبتنی بر صلح پایان یابد .

با اعتماد رهبری ، رویکرد تیم جدید از "مذاکره برای مذاکره " که در دوره قبل حادث شده بود به "مذاکره برای نتیجه طبق یک زمان بندی مشخص و کوتاه " تعریف شد و آنجا بود که از رئیس جمهور تا وزیر امور خارجه صحبت از مذاکرات برد- برد و همچنین گفتگو با حاصل جمع مثبت سخن به میان آوردند .

اما آنچه بیش از پیش مردم را در جریان اخبار مذاکرات حساس و دقیق کرد جدای از نتیجه که مهم بود در یک عبارت خلاصه شد و آن " رفع تحریم ها" بود .

اما به واقع تحریم ها چگونه توانست تا این حد در ادبیات داخلی مهم تلقی شود ؟

تحریم

سال 86 کشور های غربی با محوریت امریکا که دشمنیش با جمهوری اسلامی و ملت شریف ایران پس از 36 سال بر همگان عیان است، با ادعا های واهی و با این عنوان که برنامه هسته ای ایران غیر صلح آمیز است شروع به ایجاد محدودیت هایی در مراودات اقتصادی کشورمان کرد .

در حالی کشور های غربی شروع به تحریم تمام مجاری اقتصادی و مالی کشور کردند که ادله ای خارج از اصول را اقامه میکردند زیرا مقام معظم رهبری در فتوایی تاریخی "ساخت،اشاعه و استفاده از سلاح کشتار جمعی" را "حرام " اعلام کرده بوند و این به معنی آن است که جدای از بحث سیاسی، ماهیت برنامه صلح آمیز ایران با این فتوا توسط یک مرجع دینی رنگ و بوی دینی – اسلامی نیز به خود گرفت و دولت مردان ایران با تاسی از این حکم همواره حقانیت و صلح آمیز بودن برنامه کشورمان را با افکار عمومی جهان در میان میگذاشتند .

کشور های غربی ابتدا محدودیت هایی در فروش نفت ایران بوجود آوردند و در ادامه با جلوگیری از مراوده مالی کشور های جهان با ایران ،عملا کشور را در تنگنای مالی هم از جهت دسترسی به اموال خود و هم در دریافت پول فروش محصولات روبرو کردند .

برنامه تحریمی روز به روز بر ابعادش اضافه میشد تا جایی که حسن روحانی در گفتگوی خود در مرداد ماه 95 با مردم بیان داشت : " برنامه طرف غربی برای دشمنی این بود که هر ماه فروش نفت ایران را 20 درصد کاهش دهد "

این درحالیست که فروش نفت ایران به زیر یک ملیون بشکه در روز رسیده و همچنین در بخش صادرات و واردات با تحریم شرکت هایی همچون کشتیرانی عملا و برخلاف ادعای طرف غربی تنگنا بر سر زندگی مردم بوجود آمده بود .

البته ایجاد دست انداز بر سر راه تجارت با ایران ، برای کشور های دیگر نیز مشکلاتی بوجود آورد مخصوصا در بعد انرژی کشور های شرق آسیا و برخی کشور های اروپایی متحمل فشار های زیادی شدند که امریکا به عنوان معمار تحریم ها مجبور به ایجاد استثنا هایی در این امر برای برخی کشور ها شد .

تغییر

دنیا به مثابه یک کل واحد پس از جنگ جهانی دوم به این نتیجه رسید که بدون تمام کشور های جهان نمیتواند نظمی درست را بر مصطبه نشاند لذا هر چند تحریم ها فشاری روز افزون بر اقتصاد ایران وارد میکرد اما نبود کشور مهمی در بعد استراتژیک و البته انرژی در جهان خود موجبات دست انداز هایی را برای جهانیان ایجاد کرده بود .

هرچه شرایط پیش میرفت نیاز به گفتگو در دو سمت مناقشه بیش تر حس میشد و اوج گیری دوباره گروهک های تروریستی از پس بهار عربی بیش از پیش نیاز به ایران را پر رنگ میکرد .

تغییر رویکرد در دو سوی میز فرصت مغتنمی بود ،از یک سو رئیس جمهور دموکرات امریکا پس از سالها ادبیات خصمانه کشورش را کمی تلطیف کرد و از سوی دیگر نگاه در سیاست اجرایی ایران متفاوت شده بود و روحانی به عنوان رئیس جمهور ایران در اولین حضور خود در سازمان ملل سخن از درک متقابل و پیش به سوی جهانی عاری از سلاح اتمی و کشتار جمعی بر زبان آورد که با استقبال جامعه جهانی روبرو شد .

پشتوانه مردمی دولت جدید و ایجاد انضباط و ثبات نسبی در اقتصاد کشور باعث گردید پشتوانه دولت برای مذاکرات هر روز قوی تر شود و این انضباط آنقدر پررنگ شد که برای اولین بار پس از 3 سال صندوق بین المللی پول رشد اقتصادی ایران را مثبت اعلام کرد و پیش بینی آینده ای روشن برای اقتصاد ایران متصور شد .

بر همین اساس و برای اولین بار پس از 37 سال دول ایران و امریکا در سطح وزیر امور خارجه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل به گفتگو پرداختند و بر سر برنامه هسته ای به مذاکره نشستند .

گفتگو جان کری با محمد جواد ظریف آغاز یک ماراتن طاقت فرسا بود که امروز آن را به برجام میشناسیم .

برجام حاصل گفتگوی ایران با 6 قدرت جهانی طی دو سال است که بر طبق آن تمام تحریم ها و قطع نامه های بین المللی بر علیه ایران برچیده شده و در عوض ایران غنی سازی هسته ای خود را تا سطح 5 درصد کاهش داده و از توسعه و ایجاد پلوتونیوم دست خواهد کشید .

نیم شب 24 تیر ماه هنگامی که فدریکا موگیرینی به عنوان مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده دول خارجی و محمد جواد ظریف به عنوان وزیر امور خارجه و مسئول مذاکرات ایران مقابل دوربین ها قرار گرفتند تا از دستاورد مهم دیپلماسی پرده بردارند،ظریف نطق تاریخ ساز خود را اینگونه آغاز کرد : " امروز یک روز تاریخی است" .

لغو تحریم ها

از این روز بر اساس یک زمان بندی 6 ماه دو طرف متعهد شدند تا به وظایف خود بر اساس برجام عمل کرده وبه تعهدات خود برای اجرای مفاد برجام عمل کنند و نظام تحریم ها در اواسط دی ماه فرو ریخت .

فرو ریزی نظام تحریم ها دو دستاورد مهم در بعد اقتصادی برای کشور داشت از یک سو دولت و شرکت های داخلی را که به موجب تحریم ها بخشی از اموالشان بلوکه شده بود به دارایی های خود دسترسی پیدا کردند و توانستند آزادانه با شرکت ها و کشور های دیگر برای توسعه روابط گفتگو و معاهده امضا کنند و از سوی دیگر بزرگترین ریسک سیستماتیک سیاسی بر روی اقتصاد بر طرف شد .

رفع بزرگترین ریسک سیتماتیک سیاسی برای اقتصاد داخلی به این معنی است که شرکت ها و صنایع داخلی میتوانند بدون ترس از تحریم و یا جریمه به مبادله پردازند و همچنین برای مبادلات خود هزینه کمتر و آنچه عرف تجارت است را پرداخت کنند .

از سوی دیگر رفع ریسک سیستماتیک باعث شد محرک خوبی در بازار های متشکل داخلی ایجاد شود ،از یک سو به موجب کاهش چشمگیر تورم که از دستاورد های مهم دولت بود بانکها نرخ سود خود را کاهش دادند که این باعث تزریق نقدینگی به سمت تولید بود و پول از پارکینگ بانک و انجماد به میعان تولید کمک کرد البته این مهم در حالی به دست آمد که شرکت های بزرگ داخلی که بزرگترین بدهکاران بانکها بودند و به نوعی منابع بانکها را به گروگان گرفته بودند توانستند بخشی از بدهی خود را به نظام پولی کشور پرداخت کنند و بانکها نیز توانستند از این فرصت برای ترمیم خود استفاده کنند .

از سوی دیگر با ایجاد فرصت برای تجارت با دیگر کشور ها و توسعه دانش محور صنایع با استفاده از منابع و دستاورد های روز دنیا و همچنین جذاب شدن صنایع باعث گردید بورس تهران که بی سابقه ترین رکود خود را تجربه میکرد از خواب بیدار شده و در کمتر از 3 ماه بی سابقه ترین رشد و شکوفایی را نصیب سهام داران خود کند و تا جایی پیش رفت که زیان 20 درصدی 10 ماهه سال 94 را با سود 25 درصدی در پایان سال به اتمام رساند .

شکوفایی در بورس تا جایی برای سرمایه گذاران پیش رفت که با هر رفت و آمد اقتصادی بر حجم و ارزش تالار حافظ بیش از پیش افزوده میشد و صنایعی مانند گروه خودرو تا 250 درصد رشد و همچنین در گروه حمل و نقلی با افزایش تامین مالی 10 هزار میلیارد تومانی مواجه شدند .

اما شاید مهمترین نمود لغوتحریم ها برای اقتصاد کشور در دو بعد معنا یافت اول افزایش فروش نفت به عنوان پایه اقتصاد کشور و دوم توسعه بحث حمل و نقل به خصوص در بعد دریایی و این جایی مهم میشود که هر دوی این موارد در صدر تحریم ها بودند یعنی نفت به عنوان شاهرگ مالی دولت و دوم حمل و نقل دریایی به عنوان شاهرگ تجارت ایران!

با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید وزیری بر صندلی ساختمان خیابان طالقانی تکیه زد که سبقه طولانی در مدیریت انرژی ایران داشت و تجربه سالیان گذشته اش در وزارت نفت از او چهره ای بین المللی ساخته بود . نظام تحریم ها که فرو ریخت بیژن زنگنه که غرب به عنوان وزیر امور خارجه دوم ملقبش کرده با استفاده از عقلای وزارت نفت به سرعت تولید را افزایش داد و در گفتگو های مختلف و به خصوص در اوپک سخن از باز پسگیری سهم خود از بازار به میان آورد .

این بازگشت در زمانی رخ داد که قیمت نفت بی سابقه ترین ریزش خود را از بحران مالی سال 2008 به این سو تجربه میکرد و بازگشت ایران به عنوان عضو 5 کشور بزرگ تولید کننده و دارای ذخایر نفت و گاز باعث کاهش بیشتر قیمت نفت میشد اما باز پس گیری بازار نفت کشور از یک سو برای منافع اقتصادی بود اما از سوی دیگر بعدی استراتژیک برای کشور داشت .

بیژن زنگنه و معاونینش با حمایت قاطع دولت توانستند در کمتر از 3 ماه فروش نفت کشور را از 900 هزار بشکه در روز به 2.5 میلیون بشکه در روز برساند و جالب آن است که دشمنی های کشور هایی چون عربستان نیز با فراست زنگنه و تیمش خنثی شده و البته قیمت نفت نیز به ساحل آرام حدود 40 دلار رسید .

افزایش فروش نفت و توانایی دریافت پول حاصل از فروشش تا جایی برای دولت مهم است که بدانیم دولت روحانی در 3 سالی که سکان هدایت مدیریت اجرایی کشور را در دست گرفته به طور میانگین سالی 40 میلیارد دلار بیشتر عایدی فروش نفت نداشته و افزایش فروش و ثبات در قیمت باعث شد چشم انداز خوبی برای دولت بوجود آید هرچند دولت یازدهم برای اولین بار در 50 سال اخیر بودجه سالانه خود را با کمترین وابستگی به نفت بسته بود .

در گزینه دوم باید به حمل و نقل به عنوان شاهرگ تجارت کشور اشاره کرد . حمل و نقل در جهان تا جایی مهم تلقی میشود که بر طبق داده های بانک جهانی 11.5 درصد از درامد جهانی را به خود اختصاص میدهد و هم چنین گفتن این جمله خارج از لطف نیست که بیش از 90 درصد مواد وارده و خارجه از کشو ر از طریق مجاری حمل و نقلی به خصوص دریایی صورت میگرد .

دولت برای فعال کردن دوباره این بخش که در تحریم ها دچار فرسودگی و مشکل شده بود ابتدا با انعقاد قراردادی با کشور هایی چون چین و فرانسه در صدد رفع نواقص حمل و نقل ریلی بر آمد .

در پله دوم به فکر نوسازی ناوگان فرسوده هوایی افتاد که از سال 57 به موجب تحریم های امریکا نوسازی نشده بود لذا در سفر رئیس جمهور به فرانسه 118 فروند هواپیما از شرکت معظم ایرباس خریداری شد .

اما مهمترین بخش حمل و نقل کشور؛حمل و نقل دریایی با یک جابه جایی شروع تغییراتش را آغاز کرد .

در 5 شهریور ماه سال 94 سکان بزرگترین ناوگان حمل و نقل دریایی خاورمیانه با تغییراتی مواجه شد .سعیدی که خود یک دیپلمات برجسته و آشنا به قواعد بین الملل است در حالی جای داجمر را پس از 10 سال گرفت که تحریم ها باعث کاهش فعالیت در ناوگان دریایی ایران شده بود .

در روزگاری که زبان دیپلماسی به خصوص در اقتصاد بیش از پیش احساس میشد تغییر رویکرد در مدیریت کلان کشتیرانی جمهوری اسلامی نشان از عزم راسخ حاکمیت در باز پس گیری سهم خود از جهان از یک سو و همچنین تسریع در تجارت از سوی دیگر بود .

با تغییرات بوجود آمده و رفع تحریم ها شرکت کشتیرانی توانست به سرعتی باور نکردنی مشکل بیمه ای خود را بر طرف کند زیرا به موجب تحریم های بین المللی هیچ بیمه گذاری اجازه بیمه کردن کشتی های ایرانی را نداشت و همین امر باعث کاهش چشمگیر درامد های کشتیرانی شده بود . گفتگو های منسجم با بیمه گران بین المللی به خصوص کلوپ P&I باعث شد اولین مشکل بر سر راه کشتیرانی مرتفع شود ،در قدم بعدی کشتیرانی برای بازسازی نماد خود نیازمند این بود که بتواند بار دیگر نام خود و پرچم کشور خود را مورد استفاده قرار دهد لذا در مدت کوتاهی پس از رفع تحریم ها به این مهم نیز دست یافت .

اما شاید مهم ترین بخش برای ورود دوباره کشتی های ایران به بنادر جهان - که به گفته سعیدی در دوران تحریم ها تنها دو خط فعال داشت- مسئله رتبه بندی کشتی ها بود ، بر اساس تحریم ها سالیان طولانی کشتی های ایرانی از کنترل و استاندارد گیری سازمان های بین المللی محروم بود و همین مورد نیز دست اندازی بر سر راه برای ورود به آب های بین المللی و بنادر غربی جهان محسوب میشد .

تمام این موارد و مواردی همچون نوسازی و تجهیز ناوگان با سرعتی غیر قابل توصیف طی شد و در کمتر از 2 ماه از اجرای برجام اولین کشتی های کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با پرچم،نام و ساختار ایران به بنادر اروپا و امریکای جنوبی رفت و توانست در حدود 5 ماه بیش از دو بار رتبه خود را ارتقا دهد .

آنچه گفته شد بخشی از داستان تحریم و برجام است و فرصتی که پیش روی ایران برای بازسازی اقتصاد خود است .

امروز به موجب برجام نه تنها ایران برنامه هسته ای خود را داراست بلکه آزادانه میتواند با جهانیان تجارت کند و اگر مشکلی همچون معضلاتی بر سر نظام بانکی مشاهده میشود نه مبتنی بر مشکلات جهانی بلکه ایرادات داخلیست و نیازمند است بانکهای ایرانی قوانین خود را روز آمد کند البته نباید فراموش کرد که دشمنی امریکا با ملت ایران نیز به پایان نرسیده است.

برجام این امکان را بوجود آورد تا ثبات بار دیگر به بازار ارز بازگردد و تاجر و سرمایه گذار بتوانند با هدف گذاری دقیق به پوشش ریسک فکر کنند و این امر نه تنها تاب آوری اقتصاد کشور را بالا میبرد بلکه باعث شد ارزش پول ملی بار دیگر احیا شود .

آنچه ساخته شد و نامش برجام نهاده شد با تمام کاستی هایش ،فرزندی بود که در رحم صبوری و مقاومت و البته عقلانیت ملت ایران رشد،نمو و زاده شد و آنچه حاصل گردید سزارین توافق از سر استیصال نبود بلکه تولدی طبیعی با کمی درایت بود که با روی کار آمدن عصاره رای ملت و ایجاد دوگانه روحانی – ظریف حاصل شد و امروز بیش از پیش در تولد یک سالگی این نوزاد باید به فکر پیشرفت و اعتلا و رفع نواقص آن باشیم .

جهت عضويت در كانال تلگرام #اخبار #اقتصادي #بورس_نيوز روي لينك زير كليك كنيد و گزينه JOIN را بزنيد.

https://telegram.me/boursenews_ir