چه رابطه‌ای بین ریسک و بازده در بازار سرمایه وجود دارد؟
بورس نیوز: سرمایه‌گذاران نمی‌توانند انتظار داشته باشند که بدون متحمل شدن ریسک، بازدهی مناسبی کسب کنند. این اصل به طور کلی در همه بازار‌ها از جمله بازار سرمایه برقرار است.
هر فردی که وارد دنیای سرمایه‌گذاری می‌شود بار‌ها و بار‌ها واژه‌های ریسک و بازده را در کنار هم می‌شنود و پس از مدت کوتاهی به خوبی متوجه می‌شود که ارتباط میان این دو واژه، ارتباطی ناگسستنی و همیشگی است.
اساساً در بازار سرمایه نمی‌توان انتظار داشت که بدون متحمل شدن ریسک زیاد به بازدهی بالایی دست یافت. هر سرمایه‌گذاری که انتظار دارد بازدهی بالایی کسب کند باید در مقابل، آمادگی و تحمل زیان‌های سنگین احتمالی را نیز داشته باشد. به عبارت دیگر، افراد باید انتظاراتشان را بر اساس میزان ریسک‌پذیری خود، تنظیم و تعدیل کنند.
در بین بازار‌های شناخته‌شده برای سرمایه‌گذاری، بورس در اغلب کشور‌ها به‌نوعی پرنوسان‌ترین و پر‌ریسک‌ترین بازار به شمار می‌رود و از طرفی به شهادت آمار و ارقام، دست‌کم در بلندمدت پربازده‌ترین بازار محسوب می‌شود. در واقع ارتباط میان ریسک و بازده، در مورد بورس نیز کاملا برقرار است؛ هر چند گاهی در بازه زمانی کوتاه‌مدت ممکن است این ارتباط ضعیف یا حتی معکوس شود.
از سوی دیگر، سهام شرکت‌های مختلف و حتی صندوق‌های سرمایه‌گذاری از لحاظ میزان ریسک و بازده با یکدیگر تفاوت دارند. حتی شدت و جهت تاثیر ریسک‌های سیستماتیک (ریسک‌های غیرقابل اجتناب) که کل بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهند نیز در مورد سهم‌های مختلف شبیه هم نیست.
سرمایه‌گذارانی با سطح ریسک‌پذیری متفاوت
سطح ریسک‌پذیری افرادی که در بازار سرمایه فعالیت می‌کنند نیز با یکدیگر متفاوت است و بر همین اساس، فعالان بازار سرمایه نمی‌توانند استراتژی معاملاتی یکسانی داشته باشند، بلکه باید با توجه به میزان ریسک‌پذیری خود، ریسک‌های سیستماتیک بازار و همچنین ریسک و بازده صنایع، سهم‌ها و صندوق‌های مد نظرشان، استراتژی مناسب را برای خود انتخاب کنند. ضرورت انتخاب استراتژی‌های متفاوت بر حسب میزان ریسک‌پذیری و شرایط بازار، حتی در مورد سرمایه‌گذارانی که از شیوه تحلیلی یکسانی اعم از تحلیل بنیادی، تحلیل تکنیکال یا تابلوخوانی بهره می‌گیرند نیز صدق می‌کند.
در بازار سرمایه، ارتباط ریسک و بازده معمولاً به‌صورت یک نسبت عددی نیز بیان می‌شود؛ نسبتی که بازده مورد انتظار افراد را در برابر ریسکی که متحمل می‌شوند، نشان می‌دهد. مثلاً نسبت ریسک به بازده ۱:۴ نمایان‌گر این است که فرد در ازای هر یک ریالی که سرمایه‌گذاری می‌کند و ریسک سرمایه‌گذاری آن را می‌پذیرد، انتظار دارد که ۴ ریال بازدهی کسب کند. در این نسبت عددی همواره عدد مربوط به بازده از عدد مربوط به ریسک بیشتر است، زیرا انسان عقلایی هرگز ریسک بالاتر را برای به دست آوردن بازدهی کمتر متحمل نمی‌شود!
سوالاتی که باید قبل از ورود به بازار سرمایه پاسخ داد
افرادی که وارد بازار سرمایه می‌شوند باید در بدو ورود یا حتی قبل از ورود به این بازار، رویکرد خود در قبال ریسک و بازده را مشخص کرده و بدانند که تا چه میزان ریسک را در قبال چه میزان بازدهی می‌توان تحمل کنند. برای این منظور باید در ذهن خود به چند سوال مهم پاسخ دهند: آیا زمان کافی برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت که به من امکان ریسک‌پذیری بیشتر برای دستیابی به بازدهی بالاتر را می‌دهد، دارم؟ اگر در یک سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت، اما پرریسک دچار زیان شوم، آیا می‌توانم فشار‌های مالی و روحی مربوطه را تحمل کنم؟ آیا می‌توانم نوسانات کوتاه‌مدت بازار سرمایه و کاهش ارزش دارایی‌هایم در کوتاه‌مدت را مدیریت کنم؟ در شرایطی که باید آینده اقتصادی خودم و عزیزانم را مد نظر داشته باشم، چه سطحی از ریسک را می‌توانم بپذیرم؟ اگر به سمت سرمایه‌گذاری‌های کم‌ریسک‌تر بروم، آیا از اثرات تورم در امان خواهم ماند؟
بازاری برای ریسک‌پذیر‌ها و ریسک‌گریزها!
یکی از مزایای مهم بورس در مقایسه با سایر بازار‌ها این است که به افرادی با سطح ریسک‌پذیری کاملاً متفاوت از یکدیگر، گزینه‌های متنوع و مناسبی را برای سرمایه‌گذاری ارائه می‌دهد. این تنوع نه تنها در مورد سهام بلکه در مورد صندوق‌های سرمایه‌گذاری (حتی صندوق‌هایی که مدیریت آن‌ها بر عهده شرکت یکسانی است) صدق می‌کند. به عنوان مثال، افراد ریسک‌پذیری که مایل به سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها هستند، می‌توانند صندوق طلا را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنند. عمده دارایی‌های صندوق‌های طلا را اوراق مبتنی بر سکه طلا تشکیل می‌دهد و به همین دلیل سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها از لحاظ ریسک و بازده تفاوت چندانی با سرمایه‌گذاری مستقیم در طلا ندارد. سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلا تنها با ۵۰۰ هزار تومان (حدود یک‌سوم قیمت یک گرم طلای ۱۸ عیار) امکان‌پذیر است و از سوی دیگر افرادی که به جای خرید فیزیکی طلا در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند، نه تنها کارمزد کمتری می‌پردازند بلکه با هیچ‌گونه ریسک امنیتی (سرقت) مواجه نیستند.
برای افراد ریسک‌گریز نیز گزینه‌های بسیار خوبی در بورس وجود دارد. سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز طبیعتاً انتظار بازدهی بالایی از سرمایه‌گذاری خود ندارند و معمولاً به یک بازدهی تقریباً ثابت و مشخص قانع هستند. بهترین گزینه‌ای که بورس برای این دسته از سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهد، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های درآمد ثابت است. بخش عمده دارایی‌های صندوق‌های درآمد ثابت، همان‌طور که از نام این صندوق‌های نیز برمی‌آید، از اوراق درآمد ثابت (مانند اوراق مشارکت و اوراق اجاره) تشکیل شده و به همین دلیل می‌توان انتظار داشت که این صندوق‌ها طی دوره‌های مالی مختلف به یک سود قابل پیش‌بینی دست یابند. اگرچه صندوق‌های درآمد ثابت معمولاً بازدهی چندانی را نصیب سرمایه‌گذاران نمی‌کنند، اما ریسک سرمایه‌گذاری در آن‌ها نیز بسیار اندک است؛ حالتی که برای سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز، کاملاً مطلوب قلمداد می‌شود.
برای آشنایی بیشتر با مفهوم ریسک و بازده در بازار سرمایه می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت آموزش مفید، مقاله «تمام آنچه باید در مورد ریسک و بازده بدانید» را مطالعه کنید. در این وب‌سایت همچنین می‌توان اطلاعات بیشتری را در مورد روش‌های مدیریت ریسک در بورس کسب کنید. در وب‌سایت آموزش مفید می‌توانید علاوه بر مطالعه مقالات آموزشی متنوع که تعداد آن‌ها به بیش از ۱۲۰۰ مقاله می‌رسد، از کلاس‌های آموزشی رایگانی که هر هفته به صورت آنلاین در خصوص سرمایه‌گذاری و بازار سرمایه برگزار می‌شود نیز برای تقویت دانش خود در حوزه سرمایه‌گذاری بهره‌مند شوید.
