شادی زود گذر/ قیمت روغن کاهش یافت!

بورس‌نیوز:

ایران یکی از بیشترین مصرف‌کنندگان روغن در سطح جهان است. سرانه مصرف روغن خوراکی در ایران حدود ۲۱ کیلوگرم، یعنی ۹ کیلوگرم بیشتر از سرانه مصرف جهانی است.

صنعت روغن خوراکی در ایران وابسته به واردات مواد خام است، اگرچه در سال‌های اخیر روغن‌های موجود در ایران اغلب تولید داخل هستند؛ اما این نکته را نباید از نظر دور داشت که تولیدکنندگان این صنعت بسیاری از مواد اولیه و خام موردنیاز خود را از طریق واردات تولید می‌کنند بنابراین، نوسان قیمت در این صنعت وابسته به نوسانات مواد خام وارداتی آن است که در سال‌های اخیر روبه‌افزایش بوده است.

در این میان گروه صنعتی بهشهر از مهم‌ترین رهبران تولید روغن‌های گیاهی در سال ۲۰۱۵ بوده که ۴۹ درصد از سهم این تجارت را به خود اختصاص داده است. روغن‌های خوراکی لادن، بهار، نسترن و... از معروف‌ترین تولیدات این شرکت هستند، همچنین نوآور‌ی‌های این گروه صنعتی در بسته‌بندی و ارائه کیفیت مناسب از دیگر ویژگی‌های آن است.

در حال حاضر تعداد ۱۴ کارخانه روغن‌نباتی درایران وجود دارد. از ۱۴ واحد تولید روغن‌های نباتی هیدروژنه ۹ واحد آن در شهر‌های شیراز اصفهان کرمان نیشابور بابل ورامین ساری و کرج هستند که اسامی آن‌ها عبارت‌اند از: شرکت روغن‌نباتی شیراز، کارخانه گلنام کرمان، شرکت ناز اصفهان، کارخانه سه گل خراسان، کارخانه شکوفه بابل، کارخانه شماره یک ورامین، کشت و صنعت شمال، شرکت یک و دو روغن‌نباتی جهان و پنج واحد آن در تهران، شرکت صنعتی بهشر، شرکت روغن‌نباتی پارس، شرکت مارگارین، کارخانه شماره ۲ ورامین و شرکت کارخانه‌های تولیدی روغن‌نباتی ناب.

نگاهی به تولیدکنندگان فعال در بازار سرمایه

سه نماد غکورش، غبشهر و غمارگ نمایندگان صنعت روغن در بازار سرمایه هستند که در مجموع، ۴۴ درصد از تولید روغن کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

غبشهر: سرمایه شرکت در بدو تأسیس مبلغ ۶٫۵ میلیون ریال بوده است که در چندین مرحله سرمایه شرکت افزایش‌یافته است. آخرین افزایش سرمایه شرکت در سال ۱۴۰۱ از محل سود انباشته بوده است که نسبت به سرمایه قبلی ۳۴ درصد افزایش‌یافته و به مبلغ ۲۹٬۵۰۰ میلیارد ریال رسیده است.

برند‌های اصلی این شرکت شامل بهار و لادن است. عمده تمرکز شرکت بر محصولات مبتنی بر مصرف‌کننده نهایی (خانوار) است.

غمارگ: موضوع اصلی شرکت عبارت است از احداث کارخانه روغن‌کشی، تصفیه و هیدروژناسیون روغن، مارگارین سازی، تهیه روغن سالاد و نیز تهیه خوراک دام، تأسیس کارخانه پنبه‌پاک‌کنی و صابون‌سازی و صادرات و واردات محصولات؛ خدمات اصلی شرکت مارگارین در زمینه تولید انواع روغن¬‌های نباتی مایع و جامد و انواع کره نباتی مورد مصرف صنف، صنعت و خانوار است.

شرکت مارگارین در عملکرد یک‌ماهه منتهی به ۳۱/۰۴/۱۴۰۲ معادل ۲۹۴۲۸۷۶ میلیون ریال از محصولات خود را به فروش رسانده که نسبت به دوره یک‌ماهه مشابه سال قبل ۱۲۴ درصد افزایش داشته است.

نماد‌های غبشهر و غمارگ از قدیمی‌های این صنعت هستند که غبشهر روغن لادن و بهار و غمارگ روغن آفتاب را روانه بازار می‌کنند.

غکورش: جدیداً به این دسته پیوسته که با برند‌های فامیلا و اویلا در بازار شناخته می‌شود. در ۱۲ماهه به‌اندازه کل ۹ماهه و حتی بیشتر سود محقق کرد. سهم بازار غکورش نسبت به غبشهر بیشتر است، چراکه غکورش در سال‌های اخیر بیشتر تمرکز خود را بر توسعه سهم بازار گذاشته است.

باتوجه‌به مطالب گفته شده در خصوص بازار جهانی و بازار‌های داخلی می‌توان گفت این کاهش قیمت روغن به‌صورت مقطعی و کوتاه‌مدت می‌تواند بر روی کالا‌های روغنی داخلی و همچنین واردات روغن و دانه‌های روغنی اثر بگذارد؛ اما در بلندمدت نمی‌توان گفت که قیمت روغن کاهش پیدا می‌کند.

وضعیت صادرات و واردات

به دلیل محدودیت‌های موجود به‌خصوص تأمین مواد اولیه کشور وابستگی ۹۰ درصدی به واردات دارد؛ از سویی واردات به دلیل افزایش سرانه مصرف و ازدیاد جمعیت، افزایش داشته است.

در حال حاضر، روغن خام موردنیاز کشور از منبع سویا از کشور‌های برزیل و آرژانتین، روغن پالم از کشور‌های مالزی و اندونزی و روغن آفتاب‌گردان از کشور‌های اوکراین و روسیه تأمین می‌شود.

به‌طورکلی ۱۵۱ کشور بازار صادرات روغن خوراکی در دنیا را به دست گرفته‌اند دراین‌بین اندونزی چین مالزی امریکا و برزیل به ترتیب رتبه‌های ۱ تا ۵ بزرگ‌ترین صادرکنندگان را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین اوکراین و روسیه در رتبه ۸ و ۹ قرار دارند که ایران مشتری اصلی آن‌ها برای تأمین روغن مصرفی خود است.

در حال حاضر جنگ و تنش بین اوکراین و روسیه نگرانی‌هایی از بابت واردات روغن در کشور ایجاد کرده است به دلیل اینکه بخش عمده روغن کشور از طریق واردات روغن از اوکراین است.

چالش‌های صنعت روغن خوراکی در ایران

چالش‌های صنعت روغن خوراکی در ایران را تا حدودی می‌توان وابستگی به واردات مواد اولیه و تخصیص ارز وارداتی دانست، همچنین بالاترین ظرفیت روغن‌کشی در سال ۹۷ به میزان ۳۱۰ هزار تن بوده است که فاصله زیادی با ظرفیت اسمی دارد این امر نشان‌دهنده آن است که صنعت روغن خوراکی در ایران وابسته به واردات مواد خام است. 

صنعت تولید روغن در ایران، وابستگی ۹۰ درصدی به واردات دارد و از طرفی باتوجه‌به نوع صنعت، تأمین مواد اولیه روغن خام و ذخیره‌سازی آن برای حداقل دو ماه تولید، ضروری بوده که این موضوع نیاز به تأمین نقدینگی کافی دارد.

واردات روغن از اوکراین و روسیه؛ منبع روغن‌های وارداتی به ایران

دانه‌های روغنی متعددی مانند سویا و کلزا نیز از کشور‌هایی مانند برزیل، آرژانتین، بلغارستان و روسیه نیز به ایران وارد می‌شوند و بیشترین سهم از دانه‌های روغنی وارداتی را به خود اختصاص می‌دهند.

روسیه نه فقط در زمینه تولید روغن آفتاب‌گردان، بلکه در زمینه تولید روغن از سایر دانه‌های خوراکی نیز پیشرفتی چشمگیر داشته است. بااین‌حال در سال ۲۰۲۰، اوکراین با فروش عمده روغن‌های گیاهی به ایران بیش از ۳۰ درصد از روغن خام موردنیاز کشور را تأمین کرد و باقی حجم روغن مصرفی ایران از ترکیه خریداری شد.

کدام کشور‌ها بیشترین واردات روغن را در دنیا دارند؟

هند، به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده روغن در دنیا شناخته می‌شود. پس از آن چین، پاکستان و مکزیک نیز در رتبه‌های بعد قرار می‌گیرند. ایران نیز با واردات حجم بیشتر دانه‌های روغنی و روغن خام، در لیست بزرگ‌ترین کشور‌های واردکننده روغن‌نباتی قرار می‌گیرد.

در حال حاضر بر اساس آخرین آمار غیررسمی کشور برای تأمین روغن‌نباتی کشور به سالیانه ۸۵۰ هزار تن روغن نیاز دارد که از این مقدار سهم تولید داخلی فقط ۱۰۰ هزار تن است و حدود ۷۵۰ هزار تن از خارج به کشور وارد می‌شود. ارز تخصیص‌یافته برای این سهم واردات روغن‌نباتی به حدود یک میلیارد دلار می‌رسد که این رقم برای کشور ما بسیار سنگین است.

قیمت‌های جهانی انواع روغن در مقایسه با ۴ ماه اخیر که به دلیل جنگ روسیه و اوکراین و از طرفی بیماری کرونا جهش‌یافته بود، اکنون سقوط کرده و حتی در برخی از محصولات به قیمت قبل از جنگ اروپا برگشته است. با پایان بیماری کووید ۱۹ در جهان و آرام‌گرفتن جنگ بین اوکراین و روسیه و همچنین بهبود وضعیت تأمین و صادرات کالا‌های اساسی و روغن در جهان از دلایل کاهش روغن جهانی شده است که به نظر می‌آید این کاهش موقتی است.

کاهش قیمت روغن‌نباتی

به دنبال کاهش قیمت جهانی روغن خام، قیمت انواع روغن‌نباتی داخل که عمدتاً با مواد اولیه وارداتی تولید می‌شوند از ۹ شهریورماه حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش پیدا کرد. این کاهش قیمت در پی کاهش حدود ۳۰ درصدی قیمت جهانی روغن خام به دلیل تفاهم بر سر عرضه غلات از بنادر اوکراین است.

اوکراین یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان آفتاب‌گردان، ذرت، گندم و جو در جهان است. هنگامی که جنگ اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ آغاز شد کشتی‌های نیروی دریایی روسیه بنادر اوکراین را تحت کنترل خود درآوردند. این موضوع باعث افزایش قیمت جهانی مواد غذایی شد؛ با توافق بر سر عرضه غلات از بنادر اوکراین می‌توان گفت یکی از دلایل ریزش قیمت روغن جهانی این توافق نیز بود.

توافق‌نامه صادرات غلات اوکراین؛ توافق غلات دریای سیاه چیست؟

وزیر امور خارجه اوکراین مدعی توافق کشورش با کرواسی برای ترانزیت غلات اوکراین با استفاده از بنادر این کشور در ساحل رودخانه دانوب و دریای آدریاتیک شد. توافق غلات دریای سیاه، بین روسیه و اوکراین انجام شد که یک کریدور امن برای صادرات غلات اوکراین از سه بندر اودسا، یوژنی و چورنومورسک ایجاد کرد.

بر اساس این توافق، ائتلافی از کارکنان ترکیه، اوکراین و سازمان ملل، بارگیری غلات در کشتی‌های بنادر اوکراین را از طریق دریای سیاه برنامه‌ریزی می‌کردند. منازعه اوکراین به محاصره واقعی دریای سیاه منجر شد و در نتیجه صادرات اوکراین به یک‌ششم سطح قبل از جنگ کاهش یافت و در نتیجه موجب افزایش چشمگیر قیمت غلات شد. هدف از این توافق کمک به جلوگیری از قحطی با تزریق بیشتر گندم، روغن آفتاب‌گردان، کود و سایر محصولات به بازار‌های جهانی باهدف بشردوستانه بود. این توافق به کاهش قیمت‌ها و کاهش بحران جهانی غذا کمک کرده تا جایی که قیمت گندم، ماده اصلی نان، در سال جاری تاکنون حدود ۱۷ درصد و ذرت حدود ۲۶ درصد کاهش‌یافته است. به‌طورکلی غلات نقش مستقیمی در کاهش بحران جهانی غذا ایفا کرده است.

سرور قاراخانی، تحلیلگر و معامله‌گر بازار‌های مالی