مخالفت با عرضه خودرو در بورس کالا، حمایت از دلالی است/ بازار باید برای خود تصمیم بگیرد، نه مجلس!
برزو حق‌شناس کارشناس بازار سرمایه، در گفتوگو با بورس‌نیوز با اشاره به تصمیم اخیر ایران‌خودرو مبنی بر عرضه محصولات در بورس کالا، تأکید کرد که این اقدام را نباید به‌صورت پیش‌فرض به افزایش قیمت خودرو تعبیر کرد.
وی با بیان اینکه ایران‌خودرو صرفاً اعلام کرده که قصد دارد محصولات خود را از طریق سازوکار عرضه و تقاضای بورس کالا به فروش برساند، افزود: در این تصمیم هیچ اشاره‌ای به افزایش قیمت وجود ندارد و برداشت‌هایی که از این موضوع صورت می‌گیرد، بیشتر ناشی از ذهنیت‌های غیرکارشناسی و دیدگاه‌های پوپولیستی است.
حق‌شناس با انتقاد از برخی واکنش‌ها در فضای رسانه‌ای و سیاسی، اظهار داشت: متأسفانه هر بار که قرار است حرکتی اصلاح‌گرانه و مبتنی بر شفافیت در اقتصاد انجام شود، برخی جریان‌های خاص در مجلس یا فضای عمومی تلاش می‌کنند با برچسب‌زنی و ایجاد نگرانی از افزایش قیمت‌ها، مانع اجرای آن شوند. این در حالی است که مکانیزم بورس کالا مبتنی بر عرضه و تقاضاست و چه‌بسا قیمت‌ها در این فضا شفاف‌تر و حتی پایین‌تر از نرخ‌های موجود باشد.
او افزود: ایران‌خودرو نه‌تنها سخنی از افزایش قیمت به میان نیاورده، بلکه با این اقدام، در مسیر شفاف‌سازی قیمت‌ها، کاهش رانت و تعادل‌بخشی در بازار خودرو گام برداشته است. متأسفانه برخی جریان‌ها با تفسیر‌های نادرست و سیاسی‌کاری، این مسیر را تهدید می‌کنند.
بیشتر بخوانید: سیاست‌های غلط، بورس را به مرز فروپاشی برد
این کارشناس بازار سرمایه در پایان با تأکید بر اهمیت اصلاحات ساختاری در اقتصاد، تصریح کرد که بورس کالا بستری شفاف، رقابتی و منصفانه برای کشف قیمت واقعی کالا‌ها است و تصمیم ایران‌خودرو را باید در همین راستا ارزیابی کرد، نه با پیش‌فرض‌های نادرست.
برزو حق‌شناس با اشاره به تجربه‌های گذشته عرضه خودرو در بورس کالا، نسبت به فضاسازی‌های منفی و پیش‌داوری‌های نادرست پیرامون تصمیم ایران‌خودرو برای عرضه محصولات در بورس کالا انتقاد کرد و اظهار داشت: برخی این اقدام را به‌اشتباه با افزایش قیمت گره می‌زنند، در حالی که تجربه‌های پیشین خلاف این ادعا را اثبات کرده‌اند.
وی با یادآوری عرضه خودروی شاهین در بورس کالا گفت: در سری آخر عرضه، این خودرو با قیمت پایه ۳۵۰ میلیون تومان بدون رقابت باقی ماند؛ حتی با همان قیمت پایه هم خریداری برای آن وجود نداشت، چرا که واسطه‌ها حذف شده بودند و مصرف‌کننده واقعی در جایگاه خریدار قرار گرفت. این یعنی در نبود واسطه‌گری، بازار خود تعیین می‌کند که چه سطحی از قیمت مورد قبول است.
حق‌شناس ادامه داد: همان خودروی شاهین که در بورس کالا خریدار نداشت، تنها دو ماه بعد در بازار آزاد به قیمت ۷۰۰ میلیون تومان رسید. این اتفاق نشان می‌دهد که وقتی خودرو خارج از سازوکار شفاف بورس عرضه می‌شود، فضا برای دلالی و قیمت‌سازی مهیاست، نه در بورس کالا.
این کارشناس بازار سرمایه با انتقاد از برخی مخالفت‌ها نسبت به عرضه خودرو در بورس کالا، تأکید کرد که بورس کالا نه تنها عامل گرانی نیست، بلکه ابزاری برای شفافیت، تعادل‌بخشی و حذف رانت از فرآیند قیمت‌گذاری است.
حق‌شناس ادامه داد: مخالفان عرضه خودرو در بورس کالا، این سازوکار را به افزایش قیمت پیوند می‌زنند، در حالی که ماهیت بورس، شفاف‌سازی قیمت بر اساس عرضه و تقاضاست. اگر تقاضا برای یک محصول بالا باشد، قیمت رشد می‌کند و اگر تقاضا کم باشد، قیمت کاهش می‌یابد. اتفاقاً در عرضه‌های قبلی هم دیده‌ایم که برخی خودروها، مانند شاهین، حتی با قیمت پایه نیز مشتری نداشتند. این یعنی بازار خودش تصمیم می‌گیرد، نه دلال.
وی افزود: سؤال اینجاست که چرا طیفی از نمایندگان مجلس در برابر هر سازوکار شفاف و ضد واسطه‌ای تا این حد حساس هستند؟ بورس کالا با حذف واسطه‌گری و رانت، مصرف‌کننده را به تولیدکننده متصل می‌کند، اما در سیستم فعلی، دلال سود می‌برد و هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده متضرر می‌شوند. چرا باید از ادامه این روند غلط حمایت شود؟
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه تصریح کرد: اگر مخالفان واقعاً به فکر مردم و معیشت آنها هستند، بهتر است به جای وتوی راهکار‌های اصلاحی، به دنبال ایجاد سازوکار‌هایی باشند که مصرف‌کننده واقعی بتواند بدون حضور واسطه، به شکل شفاف و رقابتی محصول را خریداری کند. بگذارید کسی که نیاز به خودرو دارد، بتواند در یک نمایندگی رسمی بنشیند و محصول را بدون قرعه‌کشی و رانت بخرد. این حداقل خواسته یک اقتصاد سالم است.
حق‌شناس خاطرنشان کرد: ما قبول داریم که عرضه خودرو در بورس کالا راه‌حل نهایی نیست، اما در شرایط فعلی یکی از معدود ابزار‌های در دسترس برای کنترل رانت و ایجاد تعادل در بازار است. وقتی فاصله قیمت رسمی و آزاد خودرو گاه تا دو برابر می‌رسد، دیگر نمی‌توان با تکیه بر الگو‌های کلاسیک نسخه پیچید. باید متناسب با واقعیت‌های اقتصادی کشور تصمیم گرفت و از هر سازوکاری که منجر به حذف فساد و واسطه‌گری می‌شود، حمایت کرد، نه اینکه آن را با استدلال‌های غیرکارشناسی وتو کرد.
برزو حق‌شناس با اشاره به تجربه عرضه خودرو در بورس کالا، تأکید کرد که این سازوکار در مسیر رسیدن به ثبات بازار مؤثر واقع شده بود، اما با تصمیمات خلق‌الساعه و فشار‌های بیرونی، روندی که می‌توانست به تعادل بازار خودرو منجر شود، ناتمام ماند.
وی با یادآوری عرضه‌های ماه‌های گذشته گفت: خودرو طی چندین ماه در بورس کالا عرضه شد و در مقاطع ابتدایی به دلیل هیجانات بازار، قیمت‌ها قدری افزایش یافت، اما با گذر زمان، بازار به تعادل رسید. نمونه بارز آن، عرضه آخر خودروی شاهین توسط سایپا بود؛ در این مرحله، ۵۰۰۰ دستگاه خودرو با قیمت پایه ۳۵۰ میلیون تومان عرضه شد، اما تنها ۱۵۰۰ تقاضا برای آن ثبت شد. این یعنی بازار دیگر کشش قیمت‌های بالا را نداشت و سازوکار بورس در حال اصلاح رفتار بازار و حذف واسطه‌گری بود.
حق‌شناس ادامه داد: درست در همین نقطه که سازوکار بورس کالا داشت اثرگذاری خود را نشان می‌داد، به جای تقویت آن، برخی تصمیم‌گیران با فشار‌هایی که از سوی مخالفان این روند ایجاد شد، عملاً این مسیر را متوقف کردند. آقای فاطمی‌امین، وزیر وقت صمت، تحت همین فشارها، این سازوکار را برچید و نتیجه آن چه شد؟ خودرویی که در بورس با قیمت پایه بدون مشتری ماند، تنها دو ماه بعد در بازار آزاد با قیمت ۷۰۰ میلیون تومان معامله شد.
وی افزود: این تجربه روشن نشان می‌دهد که بورس کالا نه تنها قیمت‌ها را افزایش نمی‌دهد، بلکه ابزاری است برای حذف واسطه‌ها، مهار تقاضای کاذب و رساندن بازار به تعادل. اما متأسفانه، هرگاه روندی به درستی پیش می‌رود، به جای حمایت از آن، مقاومت می‌شود.
این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: یا بیایید یک راهکار بهتر ارائه دهید، یا اگر نمی‌توانید، در برابر راهکار‌های موفق و قابل اتکا سنگ‌اندازی نکنید. ما نباید تنها بر مبنای فضاسازی و نگاه‌های کوتاه‌مدت، سازوکار‌هایی را که اثربخشی خود را نشان داده‌اند، قربانی کنیم. اگر هدف اصلاح بازار است، باید از تجربه‌های موفق حمایت کرد، نه اینکه درست در نقطه‌ای که در حال نتیجه‌دادن هستند، آنها را متوقف کنیم.
پایان مطلب
