نرخ بهره، سرکوب ارز و قیمت‌گذاری دستوری سه نیروی بازدارنده بورس

مونا حاجی‌ علی‌اصغر کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌و‌گو با بورس‌نیوز تأکید کرد که بازار سهام ایران در وضعیت رکودی پیچیده‌ای قرار گرفته و این رکود ناشی از تلاقی سه نیروی بازدارنده اصلی است: نرخ بهره حقیقی بالا، سرکوب نرخ ارز و قیمت‌گذاری دستوری.

وی توضیح داد: برآیند این سه‌گانه منجر به کاهش سودآوری بنگاه‌ها، افت میل به ریسک، خشک‌شدن جریان نقدینگی، تعویق در سرمایه‌گذاری و در نهایت کوچک‌شدن نسبت بازار سرمایه به تولید ناخالص داخلی شده است.

به گفته این کارشناس بازار سرمایه، برای خروج از این تله نیاز به اصلاحات سیاستی و رویکرد‌های بازارمحور وجود دارد. حاجی‌علی‌اصغر افزود: باید ابزار‌های نوین مالی نیز در دستور کار قرار گیرد؛ به عنوان نمونه می‌توان از تجربه موفق صندوق اسپات بیت‌کوین بلک‌راک الگو گرفت و صندوق‌های رمزدارایی در کشور راه‌اندازی کرد تا مسیر تازه‌ای برای جذب سرمایه و افزایش کارایی بازار ایجاد شود.

وی توضیح داد: با تورم ساختاری، تعیین نرخ‌های سود اسمی بالا به بازده بدون ریسک جذاب برای سپرده‌گذاران بدل می‌شود و هزینه فرصت سرمایه‌گذاری در سهام را افزایش می‌دهد. این امر باعث فشار مضاعف بر نسبت P/E، خروج نقدینگی از صندوق‌های سهامی و کاهش عمق بازار شده است.

این کارشناس همچنین به سرکوب نرخ ارز اشاره کرد و گفت: فاصله معنادار دلار آزاد و نیما باعث می‌شود درآمد صادراتی شرکت‌ها در صورت‌های مالی با نرخی پایین‌تر از واقعیت اقتصادی شناسایی شود. این وضعیت موجب انتقال رانت به حلقه‌های غیرمولد، کاهش انگیزه تولید و صادرات و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران نسبت به پایداری سود می‌شود.

وی به قیمت‌گذاری دستوری پرداخت و تاکید کرد: تعیین سقف قیمت فروش یا نرخ دستوری خوراک و انرژی در صنایع انرژی‌بر و کالا‌های اساسی باعث فشرده شدن حاشیه سود، ایجاد نااطمینانی مقرراتی، تاخیر در طرح‌های توسعه و کاهش سرمایه‌گذاری در بخش واقعی اقتصاد می‌شود.

بورس در چرخه معیوب «تله رکود» گرفتار شده است

مونا حاجی علی‌اصغر توضیح داد که بورس در یک چرخه معیوب گرفتار شده که وی آن را «تله رکود» توصیف کرد.

به گفته وی: فشار بر سودآوری شرکت‌ها از طریق نرخ ارز سرکوب‌شده و قیمت‌گذاری دستوری باعث کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در سهام می‌شود. این امر در کنار نرخ بهره بالای واقعی، خروج نقدینگی از بازار و افت نسبت P/E را به دنبال دارد. در نتیجه، سرمایه‌گذاری و تولید کاهش یافته و ناترازی‌های انرژی و کسری‌ها تداوم پیدا می‌کند، که باز هم فشار بر سودآوری شرکت‌ها را افزایش می‌دهد.

مونا حاجی علی‌اصغر تصریح کرد: این چرخه معیوب بورس را به بازاری کم‌نوسان، اما فرسایشی تبدیل کرده و مانع از نقش‌آفرینی آن در تقویت تولید و سرمایه‌گذاری واقعی در اقتصاد می‌شود.

چشم‌انداز کلان بازار سرمایه نامناسب است

مونا حاجی علی‌اصغر در گفت‌و‌گو با بورس‌نیوز اعلام کرد که وضعیت کلان بازار سرمایه فعلاً نامناسب است و عوامل متعددی این شرایط را رقم زده‌اند.

به گفته وی: ناترازی انرژی، محدودیت در گاز، برق و ریسک توقف تولید باعث افزایش هزینه‌های تمام‌شده و ایجاد عدم قطعیت در ارزش‌گذاری پروژه‌ها شده است. همچنین تفاوت معنادار میان نرخ دلار آزاد و نیما سبب شده قیمت‌های فروش و بهای مواد اولیه در صورت‌های مالی شرکت‌ها ناسازگار منعکس شود و کیفیت سودآوری کاهش یابد.

این کارشناس افزود: ابهام‌های سیاسی و کوتاه شدن افق دید سرمایه‌گذاران نسبت به مقررات ارزی، نرخ خوراک، قیمت‌گذاری و روابط خارجی، نرخ تنزیل ذهنی را بالا برده است. از سوی دیگر، سیاست‌های پولی انقباضی بدون لنگر انتظارات و افزایش نرخ بهره بدون چارچوب ارتباطی شفاف، پیامد رکودی برای بازار داشته و شرایط نامطلوب را تشدید کرده است.

پیامد‌های رکود در صنایع بازار سرمایه

حاجی علی‌اصغر کارشناس بازار سرمایه به پیامد‌های بخشی وضعیت رکودی بازار اشاره کرد و توضیح داد: در بخش پتروشیمی و پالایش، فروش صادراتی شرکت‌ها با نرخ‌هایی پایین‌تر از بازار انجام می‌شود که باعث فشرده شدن حاشیه سود و افزایش ریسک تغییرات ناگهانی نرخ خوراک و سوخت شده است. در صنایع فلزات و معدنی‌ها نیز قیمت‌گذاری دستوری داخلی همراه با هزینه انرژی بالا، موجب تاخیر در نوسازی ظرفیت‌ها شده است.

این کارشناس افزود: در نظام بانکی، نرخ سود دستوری بالا و محدودیت‌های ترازنامه سبب کاهش توان تسهیلات‌دهی به بخش‌های مولد اقتصاد شده و در صنایع مصرفی نیز سقف‌گذاری قیمتی و عدم تناسب با تورم نهاده‌ها، سرمایه‌گذاری در برند و کیفیت را کاهش داده است.

راهکار‌های فوری و بلندمدت برای خروج بازار سرمایه از «تله رکود»

مونا حاجی علی‌اصغر به ارائه راهکار‌هایی برای مقابله با رکود بازار سرمایه پرداخت و اقدامات را در دو بخش فوری و تعمیق بازار/ ابزارسازی معرفی کرد.

وی گفت: اصلاحات سیاستی فوری شامل کاهش تدریجی شکاف ارزی با حرکت برنامه‌محور به سمت یکپارچگی نرخ‌ها و تسهیل بازگشت ارز صادراتی، بازطراحی نقشه‌راه قیمت‌گذاری به فرمول‌های شفاف مبتنی بر هزینه و قیمت‌های مرجع، تعریف کریدور نرخ بهره با سیگنال‌دهی پیش‌نگر و ایجاد چارچوب پایدار انرژی از طریق قرارداد‌های بلندمدت گاز و برق برای صنایع بورسی با مکانیزم جبران‌پذیر در اوج مصرف است.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: تعمیق بازار و توسعه ابزار‌های نوین از جمله راه‌اندازی صندوق‌های رمزدارایی (Crypto ETP/ETF) می‌تواند طبقه دارایی مکملی برای تنوع‌بخشی پرتفوی، جذب نقدینگی راکد و افزایش جذابیت بازار برای نسل جدید سرمایه‌گذاران ایجاد کند. وی نمونه موفق صندوق اسپات بیت‌کوین بلک‌راک در بازار‌های بین‌المللی را الگویی قابل اقتباس برای ایران دانست و تأکید کرد که در طراحی این ابزار‌ها باید نگه‌داری متولی‌محور و کاستودی امن، اتوماسیون ارزش‌گذاری روزانه، بازارگردانی الگوریتمی و افشای ریسک شفاف رعایت شود.

توسعه ابزار‌ها و حکمرانی شرکتی، کلید عبور از رکود بازار سرمایه

مونا حاجی علی‌اصغر بر اهمیت ایجاد ابزار‌های نوین و تقویت شفافیت در بازار سرمایه برای مقابله با رکود تأکید کرد.

وی پیشنهاد داد که صندوق‌های پروژه و زیرساخت انرژی می‌توانند در تأمین مالی رفع ناترازی گاز و برق نقش داشته باشند و بازده پروژه‌ها را به سود سهامداران پیوند دهند. همچنین ایجاد ابزار‌هایی مانند اختیارمعامله و فروش تعهدی استاندارد، امکان پوشش ریسک برای تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران را فراهم کرده و رفتار‌های توده‌ای در بازار را کاهش می‌دهد.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: صندوق‌های سرمایه‌گذاری بخشی (Sector ETFs) با شاخص‌محوری و فرمول‌های شفاف می‌توانند سرمایه‌گذاران غیرفعال را جذب کرده و هزینه کشف قیمت را کاهش دهند.

در بخش حکمرانی شرکتی و شفافیت، وی تأکید کرد: افزایش کیفی افشا درباره نرخ‌های انرژی، سیاست‌های ارزی و قرارداد‌های بلندمدت برای ناشران ضروری است و سناریونویسی و حساسیت‌سنجی در گزارش تفسیری مدیریت می‌تواند به سرمایه‌گذاران درک بهتری از ریسک‌های سیاسی و اقتصادی بدهد.

اصلاح سیاست‌ها و ابزارسازی هوشمند، راه خروج بورس از تله رکود

مونا حاجی علی‌اصغر در انتهای گفت‌و‌گو با بورس‌نیوز تأکید کرد: تا زمانی که مثلث «نرخ بهره بالا–ارز سرکوب‌شده–قیمت‌گذاری دستوری» برقرار باشد، بازار سرمایه در تله رکود و کم‌عمقی باقی خواهد ماند.

وی افزود: راه نجات بورس ترکیبی از اصلاحات سیاستی قابل پیش‌بینی و نوآوری‌های مالی است. تجربه جهانی صندوق‌های رمزدارایی، مانند صندوق اسپات بیت‌کوین که توسط مدیرانی نظیر بلک‌راک عرضه شده، نشان می‌دهد که ابزارسازی هوشمند می‌تواند کانال تازه‌ای برای جذب سرمایه و مدیریت ریسک فراهم کند.

این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد که با یکپارچه‌سازی نرخ ارز، قاعده‌مند کردن قیمت‌گذاری، و بازتنظیم سیگنال‌های پولی، بورس می‌تواند از دام رکود خارج شده و دوباره به نقش پیشران تأمین مالی تولید بازگردد.

پایان مطلب