در طراحی صندوق سرمایه گذاری مشترک شاخصی مشکلات زیادی وجود دارد

تازه ترین اطلاعات دریافتی از میان 68 صندوق سرمایه گذاری مختلف در بازار سرمایه نشان می دهد صندوق سرمایه گذاری جدید التاسیس شاخصی کارآفرین با گذشت بیش از شش ماه از آغاز فعالیت در بازار سهام حدود 11 درصد بازدهی مثبت را برای مالکان حقیقی و حقوقی واحدهای سرمایه گذاری خود به ارمغان آورده است.

بنا بر گزارش بورس نیوز صندوق سرمایه گذاری شاخصی کارآفرین، در حال حاضر تنها صندوق سرمایه گذاری مشترک شاخصی فعال در بازار سرمایه کشور بوده که امید نامه آن در 27 آذر ماه سال گذشته نزد سازمان بورس اوراق بهادار به ثبت رسیده است.

بروز و ظهور اولین صندوق شاخصی (Index Fund) در بازار سرمایه اگر چه نوید بخش ابزارهای بیشتر سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران ریسک گریز بازار سهام است اما در مقایسه با صندوق های شاخصی موجود در بازارهای مالی جهان و نوع بازدهی و یا طراحی آن با اشکالات و حرف و حدیث های فراوانی همراه است.

بررسی ها نشان می دهد ترکیب سرمایه گذاری های شاخصی در دنیا به نحوی است که بازدهی معادل شاخص بازار سهام در این صندوق ها محقق می شود و این در حالی است که با وجود تنوع در استراتژی های سرمایه گذاری، بازدهی تنها صندوق سرمایه گذاری مشترک شاخصی نسبت به بازدهی کل بورس تهران فاقد همبستگی بوده و دارای انحراف 50 درصدی است.

اختلاف 50% بازدهی صندوق شاخصی با عملکرد شاخص

چرا که از زمان اعلام آغاز فعالیت این صندوق در تاریخ 22 اسفند ماه 89 از سوی مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران، تا به امروز حدود 11 درصد بازدهی مثبت از آن گزارش شده و حال آنکه طی این مدت بازده شاخص کل بورس به بیش از 22 درصد رسیده است.

عدم وجود همبستگی و نامگذاری غلط

اطلاق لفظ شاخصی به تعریف این صندوق که در واقع باید بین بازدهی آن و متوسط بازدهی بورس تهران همبستگی معنا داری وجود داشته باشد در شرایطی به این صندوق داده اند که در ابتدای شکل گیری این ایده قرار بود که خود شاخص معامله شود که به دلیل برخی ایرادهای شرعی همچون جابجا نشدن سود نقدی در معاملات و مجاز نبودن خرید و فروش یکسری اعداد با نرخی خاص، از سوی کمیته فقهی بورس تصویب نشد. اما در ادامه با ایجاد امکان خریداری تمامی سهام موجود در بازار سرمایه و فراهم کردن داد و ستد سهام برای این صندوق، سرانجام این کمیته موافقت خود را با ایجاد اولین صندوق سرمایه گذاری مشترک شاخصی اعلام کرد.

این در حالی است که فارغ از نوع عملکرد شرکت کارگزاری فعال در این زمینه به نظر می رسد در طراحی و تعریف این صندوق سرمایه گذاری از سوی کارشناسان نسبت به رفع اشکال های عمده ای چشم پوشی و یا اهمال شده و از اینرو همچنان عملکرد این صندوق بر مبنای تعریف شاخصی بودن آن با مشکل شرعی مواجه است. در این زمینه بررسی چند موضوع مبهم آورده می شود.

چرا صندوق شاخصی متناسب با شاخص رفتار نمی کند ؟

همانطور که می دانیم صندوق شاخصی بنا به تعریف خود، باید نمایی همگن و مشابه با عملکرد شاخص کل بورس داشته و همسو با روند نوسانی آن حرکت کند.

از اینرو سرمایه گذاری در این صندوق همراه با ریسک کل بازار بوده چرا که در دوره های صعودی و نزولی بازار سهام، بازدهی این صندوق نیز به نسبت شاخص تغییر خواهد کرد.

به دیگر سخن آنکه باید ریسک و بازده یا همان بتای این صندوق، تابع و برابر با بتای کل بازار سهام باشد.

وجود سود نقدی در شاخص

از طرفی با گنجانده شدن سود نقدی مجامع سالیانه شرکت ها در شاخص کل بورس باید امکانی برای صندوق شاخصی فراهم شود تا همانند نماگر بازار سهام سود را در خود به صورت ثابت نگه دارید که عملاً امکان پذیر نیست و معمولاً با پول حاصل از سود مجامع شرکتها هم سهم خریداری می شود.

توقف نمادها مانعی بر سر راه صندوق شاخصی

افزون بر این به منظور افزایش همبستگی بازدهی صندوق شاخصی با سقوط بازدهی بورس ، وزن هر صنعت و شرکت در سبد داراییها با در نظر داشتن وزن آن صنعت و شرکت در بورس در نظر گرفته می شود که عمدتاً سهام شرکت هایی که از نقد شوندگی بالا و ارزش روز مناسب در معاملات و نیز از سهام شناور آزاد بیشتری در بازار سهام برخوردارند در پرتفوی استفاده می شود.

حال آنکه در واقعیت هیچ گاه چنین چیزی در بورس تهران محقق نمی شود. چون در بسیاری از موارد سهام حاضر در تابلوی بورسی تهران متوقف هستند.

علت عمده آن نیز به دلیل تعریف شاخص کل بورس تهران(TEDPIX) بر مبنای سود نقدی و قیمت سهام شرکت های حاضر در بازار سرمایه بوده که به دلیل گنجاندن آمار ثابت حجم سود نقدی تقسیمی در مجامع سالیانه و عدم در نظر گرفتن وقفه زمانی پرداخت آن از سوی شرکت ها است.

زیرا وقتی صندوق شاخصی از سود نقدی سهام شرکت های موجود در سبد داراییهای خود بهره مند می شود با تنزیل آن، اقدام به افزایش سهم نقد شونده بیشتری در پرتفوی خود می کنند در حالیکه این میزان سود نقدی هیچ گاه در شاخص کل تنزیل نشده و از اینرو در زمان رکود معاملات در بازار سهام، حرکت آن با شیب کمتری به سمت افت نزول می کند.

در این رابطه محمد احمدی مدیر سرمایه گذاری صندوق سرمایه گذاری مشترک شاخصی کارآفرین با اشاره به نوع و ماهیت تعریف شده این نوع صندوق شاخصی از سوی سازمان بورس، می گوید: گرچه مدیر صندوق تلاش می کند تا بازدهی صندوق سرمایه گذاری مشترک شاخص کارآفرین قبل از کسر هزینه ها را تا حد امکان به بازدهی کل بورس تهران نزدیک و همبستگی بالایی با آن ایجاد کند اما به دلایلی همواره انحراف بازدهی آن نسبت به شاخص کل وجود دارد.

چرا که آمار شاخص کل بورس کاملاً در دسترس نبوده و به طور مثال توزیع سود نقدی در مجامع سالیانه شرکت ها را بدون زمان پرداخت و میزان تنزیل آن محاسبه می کند. در حالیکه صندوق شاخصی، ریسک تنزیل این سود را تحمل می کند.

از سوی دیگر کل سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران در سبد دارایهای صندوق قرار نگرفته و وزن هر شرکت و صنعت متفاوت از وزن آنها در بورس است که خود باعث می شود بازدهی صندوق از متوسط بازدهی کل بورس متفاوت باشد. از اینرو بازدهی کل شاخص در بازدهی صندوق منعکس نمی شود چرا که نمونه برداری کاملی از سهام تمامی شرکتها و صنایع موجود انجام نگرفته است.

وی با بیان اینکه اختلاف های موجود با شاخص در بلند مدت خنثی شده و حتی امکان پیش افتادن از بازدهی بازار نیز وجود دارد، از فاصله نزدیک ضریب بتای این صندوق با بتای کل بازار سهام سخن می گوید و می افزاید: فرایند حرکت صندوق شاخصی کارآفرین در حال حاضر برمبنای الگوریتمی از نمونه گیری طبقاتی سهم های نقد شونده بازار سهام است و لذا وجود اختلاف ناچیز با شاخص کل بدیهی است.

این مقام مسئول با بیان اینکه سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری در تمام دنیا همراه با ریسک بوده و تضمین بازدهی ثابت معنا ندارد، خاطر نشان می کند: سرمایه گذاری در صندوق شاخصی همانگونه که در امیدنامه آن نیز ذکر شده همراه با ریسک می باشد و حال آنکه خصلت و نوع تعریف صندوق شاخصی فعلی در بورس ایران با بورس های جهان منجر به بروز اختلافات فعلی در روند بازدهی آن شده است.

به گزارش بورس نیوز به نظر می رسد ابداع و تعریف صندوق شاخصی به عنوان یک ابزار مالی نوپا در ایران در حالیکه دارای تفاوت های بسیار با آنچه که در دنیا به عنوان صندوق شاخصی (Index Fund) وجود ندارد تنها به عنوان یک ابزار تبلیغی بوجود آمده چرا که با ماهیت وجودی آن مبنی بر همبستگی با شاخص کل دارای اختلاف های بنیادین بسیاری است. از اینرو به منظور پی ریزی تخصصی بازارها و ابزارهای مالی جدید بدیهی است فارغ از هر گونه پوشش های ظاهری و یا نسخه برداری های غیر بومی، ابزارهایی در چارچوب شرع مقدس تعریف و بکار گرفته شود تا از منظر کارشناسی و فنی قابل اتکا و مورد تصدیق تمامی ذینفعان بازار سرمایه بویژه صاحبان نقدینگی خرد در جامعه گردد.