نااطمینانی‌های سیاسی، عامل اصلی احتیاط سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه
مجتبی دیبا، کارشناس بازار سرمایه در گفتوگو با بورس نیوز با اشاره به وضعیت این روز‌های بازار گفت: نااطمینانی‌های سیاسی و ژئوپلیتیکی یکی از مهم‌ترین عواملی است که سرمایه‌گذاران را به سمت نقد ماندن سوق داده است. این تغییرات ناگهانی سیاسی، موقعیت‌های پرریسکی ایجاد می‌کند و طبیعتاً بسیاری از سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند فعلاً وارد بازار نشوند.
ریسک قوانین و ضعف شفافیت مالی، تهدید جدی برای آینده بازار سرمایه
مجتبی دیبا با اشاره به دیگر عوامل مؤثر بر رفتار سرمایه‌گذاران اظهار داشت: نااطمینانی‌های سیاسی تنها عامل نیست؛ ریسک قوانین و تغییرات مداوم مقررات اقتصادی از جمله قوانین مالیاتی و حوزه صادرات و واردات نیز بر تصمیمات سرمایه‌گذاران اثرگذار است. در همین حال ضعف بنیادی بسیاری از شرکت‌ها به‌ویژه در بخش سودسازی ضعیف و نبود شفافیت کافی در صورت‌های مالی، به یکی از خطرناک‌ترین تهدید‌ها برای آینده بازار تبدیل شده است.
وی با تأکید بر ضرورت اصلاح این روند‌ها افزود: شفافیت پایین گزارش‌های مالی و مدیریت‌های ضعیف، کوتاه‌نگر و صرفاً منفعت‌طلب در برخی شرکت‌ها موجب شده سرمایه‌گذاران نسبت به خرید سهام این دسته از شرکت‌ها بی‌اعتماد شوند. به نظر می‌رسد قانون‌گذاران و نهاد‌های نظارتی باید برای کاهش این ریسک‌ها و افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران اقدامات جدی‌تری انجام دهند.
کمبود نقدینگی و حافظه تاریخی منفی، عامل تداوم بی‌اعتمادی در بورس
مجتبی دیبا یکی دیگر از چالش‌های بازار را کمبود نقدینگی و نبود خریدار عنوان کرد و گفت: در شرایطی که فروش سهام دشوار می‌شود و عمق بازار کاهش می‌یابد، خریداران نیز تمایلی برای ورود مجدد نشان نمی‌دهند. این وضعیت پیش‌تر نیز در مقاطع بحرانی، از جمله پس از جنگ، تجربه شده و پیامد‌های آن کاملاً روشن است.
وی با اشاره به تأثیر روانی سال‌های اخیر بر سرمایه‌گذاران افزود: حافظه تاریخی فعالان بازار از تجربه‌های تلخ گذشته موجب شده که ترجیح دهند نقد باقی بمانند تا بار دیگر وارد معاملات سهام شوند. البته این نقد ماندن به معنای خروج سرمایه‌ها به سمت بازار‌های موازی همچون طلا، دلار یا حتی ارز‌های دیجیتال است، اما برای ساده‌سازی موضوع از واژه نقد استفاده می‌کنم.
بیشتر بخوانید: فروش اوراق دولتی و سیاست‌های انقباضی نفس بازار سهام را می‌گیرد
بی‌توجهی به حقوق سهامداران خرد و نرخ بهره بالا مانع جذب سرمایه در بورس است
مجتبی دیبا به عامل دیگری که بازار را با مشکل مواجه کرده اشاره کرد و گفت: انتظار تورمی نامشخص در اقتصاد کشور خود را در نرخ بهره حقیقی بالا نشان می‌دهد. وقتی نرخ بهره در سطحی قرار دارد که بازدهی متناظر آن در بازار سرمایه قابل دستیابی نیست، طبیعی است که سرمایه‌های درشت ترجیح دهند به‌جای ورود به بورس، به سمت سپرده‌گذاری یا ابزار‌های مالی با بازده تضمینی حرکت کنند.
وی در ادامه به چالشی جدی در ساختار بازار سرمایه پرداخت و افزود: یکی از مسائل بسیار مهم که بار‌ها هم بر آن تأکید کرده‌ام، نبود حمایت از حقوق اقلیت در بازار سرمایه است. در شرایطی که تخلفات متعدد و طولانی‌مدت بدون رسیدگی جدی باقی می‌مانند و عملاً فریادرسی برای سهامداران خرد وجود ندارد، سرمایه‌گذار ترجیح می‌دهد به‌طور کامل از بازار خارج شود و سرمایه خود را درگیر این فضا نکند.
مکانیزم ماشه با تشدید خروج سرمایه و شوک ارزی، بورس را تحت فشار می‌گذارد
دیبا درباره تأثیر مکانیزم ماشه بر بورس و اقتصاد کشور اظهار داشت: این موضوع هم در میان‌مدت و هم در بلندمدت اثرگذار خواهد بود، اما در کوتاه‌مدت می‌تواند یک شوک فوری و جدی به اقتصاد و بازار سرمایه وارد کند. بخشی از این اثرات پیش‌تر نیز در بازار و اقتصاد قابل مشاهده بوده، اما با فعال شدن کامل مکانیزم ماشه، ابعاد آن شدیدتر خواهد شد.
وی ادامه داد: کمبود نقدینگی مهم‌ترین پیامد این شرایط است؛ چرا که فشار‌های بین‌المللی و بسته شدن راه‌های فروش نفت و استفاده از روش‌های جایگزین برای انتقال منابع، دسترسی ایران به نقدینگی را به‌شدت محدود می‌کند. در نتیجه، این کمبود نقدینگی به شوک ارزی دامن می‌زند، نوسانات ارزی را افزایش می‌دهد، کاهش تولید را تشدید می‌کند و در نهایت، خروج سرمایه از کشور را با سرعت و شدت بیشتری رقم خواهد زد.
واکنش ایران به مکانیزم ماشه تعیین‌کننده آینده بازار سرمایه خواهد بود
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به ابعاد سیاسی و اقتصادی مکانیزم ماشه اظهار کرد: علاوه بر اثرات روانی منفی که این موضوع بر بازار دارد، نوع واکنش ایران در برابر این فرآیند نقشی کلیدی در آینده اقتصاد و بورس خواهد داشت.
وی افزود: اگر واکنش ایران مشابه رویه‌های گذشته باشد، نمی‌توان امید چندانی به بهبود شرایط داشت. اما اگر رویکردی متفاوت از سوی ایران اتخاذ شود و به‌ویژه نوعی سازش یا توافق با طرف‌های اروپایی شکل گیرد، می‌توان انتظار داشت بخشی از فشار‌ها کاهش یابد. هرچند شرایطی که طرف اروپایی مطالبه می‌کند، بسیار پیچیده بوده و احتمال پذیرش کامل آن از سوی ایران اندک به نظر می‌رسد.
رشد دلار پس از مکانیزم ماشه می‌تواند بورس را با تأخیر صعودی کند
مجتبی دیبا با اشاره به پیامد‌های منفی مکانیزم ماشه بر اقتصاد ایران گفت: این روند نه‌تنها روابط بین‌المللی کشور را آسیب‌پذیرتر می‌کند، بلکه موجب کاهش ذخایر ارزی و محدودتر شدن توان دولت در مدیریت شوک‌های اقتصادی خواهد شد. در چنین شرایطی تورم بالایی در ادامه مسیر پیش‌روی اقتصاد قرار خواهد گرفت.
وی ادامه داد: با این حال، اثرات آن بر بورس متفاوت است. رشد احتمالی نرخ دلار، چه در قالب ارز توافقی و چه نیمایی، می‌تواند با یک وقفه زمانی خود را در بازار سرمایه نشان دهد و منجر به رشد شاخص‌ها شود. در واقع، همیشه ضعف ساختاری اقتصاد الزاماً به افت بازار سرمایه منجر نمی‌شود و در مقاطعی، با شدت گرفتن فضای سفته‌بازی، بورس نیز می‌تواند از تورم شکل‌گرفته در بازار ارز عقب نماند و با تأخیر رشد کند.
شفافیت، تثبیت سیاست‌های کلان و تعیین‌تکلیف روابط خارجی، کلید بازگشت اعتماد به بازار سرمایه
مجتبی دیبا درباره الزامات بازگشت اعتماد به بازار سرمایه اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین آیتم‌هایی که بار‌ها بر آن تأکید کرده‌ام، موضوع شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی درست است. تثبیت سیاست‌های کلان، از جمله نرخ بهره، و همچنین اقدامات حمایتی کوتاه‌مدت برای بازار از دیگر موارد حیاتی به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: اقدامات حمایتی کوتاه‌مدت نباید به‌گونه‌ای باشد که تنها افراد یا گروه‌های ذی‌نفع از آن منتفع شوند یا صرفاً یک سهم خاص سود ببرد. چنین حمایتی باید به کلیت بازار تعمیم داده شود تا حال خوب بازار به‌طور عمومی تسری پیدا کند.
دیبا با اشاره به نقش تعیین‌کننده روابط خارجی کشور خاطرنشان کرد: تعیین تکلیف شرایط کلی بازار در گرو روابط خارجی ماست. باید دید ایران در فرصت محدود باقی‌مانده چگونه با طرف آمریکایی یا اروپایی در خصوص مکانیزم ماشه برخورد خواهد کرد. این موضوع اگرچه شاید در حوزه اقتصاد سیاسی تعریف شود، اما اثرگذاری آن بر اقتصاد کشور و به تبع آن بر بازار سرمایه بسیار عمیق است.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: در این هفت تا ده روزی که به‌عنوان فرصت برای ایران مطرح است، نوع واکنش کشور اهمیت ویژه دارد. تاکنون عبور از بحران‌ها به‌درستی انجام نشده و عملاً هر بار اقتصاد کشور به سمت شرایط سخت‌تر پیش رفته است. این روند نشان می‌دهد که مسیر‌های گذشته کارآمد نبوده و نیازمند تصمیماتی متفاوت هستیم.
دیبا در پایان با ابراز امیدواری گفت: امیدوارم آنچه که در آینده پیش‌روی کشور قرار دارد، به سمت خیر، درستی و برکت هدایت شود. همچنین از رسانه بورس‌نیوز بابت این فرصت قدردانی می‌کنم و برای همه همکاران این رسانه و خانواده‌هایشان صحت، سلامت و موفقیت روزافزون آرزو دارم.
پایان مطلب
