{mosimage}پس از اختصاص 20 ميليون دلار بودجه از سوي مجلس براي توسعه اكتشافات معدني در كشور، سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني كشور قوت دوچنداني گرفته است تا اكتشافات معدني را توسعه دهد.
گفت‌وگو با معاون اكتشاف سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني كشور؛ 30 درصد بودجه اكتشاف كشور به طلا اختصاص يافت
پس از اختصاص 20 ميليون دلار بودجه از سوي مجلس براي توسعه اكتشافات معدني در كشور، سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني كشور قوت دوچنداني گرفته است تا اكتشافات معدني را توسعه دهد.
ناصر عابديان معاون اكتشافات معدني اين سازمان، اختصاص چنين بودجه‌اي را در طول عمر چند 10 ساله سازمان بي‌سابقه مي‌داند و معتقد است اقداماتي نيز كه پس از اختصاص اين بودجه صورت گرفت نيز در طول تاريخ سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني كشور بي‌سابقه بوده است. وي در گفت‌وگو با «معدن و توسعه» سياست‌هاي سازمان متبوعش را در بخش اكتشاف تشريح كرده است.
قبل از هر سوالي مي‌خواهم بدانم اكتشاف كداميك از 65 ماده معدني كه در كشور شناخته شده براي سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني كشور به‌عنوان متولي اكتشاف در اولويت است؟
سازمان براي هر دو دسته مواد فلزي و غيرفلزي اولويت‌هاي خود را مشخص كرده است. در دسته فلزي عناصري همچون سرب، روي، مس، طلا، تنگستن، آهن و كبالت بيش از ساير فلزات براي سازمان مهمتر است.
نيكل چه؟
درباره نيكل هم كار مي‌كنيم، اما با توجه به اينكه اين فلز از لحاظ ذخيره بخش كمي از ذخاير كشور را به‌خود اختصاص داده هنوز به‌طور ويژه كار را روي آن آغاز نكرده‌ايم به عبارت ديگر چون ذخاير قابل‌توجهي پيدا نشده حسابي روي آن باز نمي‌كنيم. اما بر روي فلزي همچون طلا حساب ويژه‌اي باز كرده‌ايم.
يعني در بين اولويت‌هايي كه گفتيد، اولويت‌هاي برتر هم تعريف شده‌اند؟
بله، مواد فلزي در چارچوب خاص خودش اولويت دارد. وقتي مي‌گوييم مثلا مس در اولويت اكتشافات سازمان قرار گرفته است منظورمان مس رگه‌اي نيست بلكه بيشتر ذخايري را مورد توجه قرار مي‌دهيم كه به لحاظ ذخيره در رده متوسط به بالا قرار گيرد. پس براي اكتشاف مس سراغ ذخاير پورفيري و ماسيوسولفايدها مي‌رويم تنها به اين دليل كه در رده متوسط به بالا قرار دارند در چارچوب اولويت‌ها قرار مي‌گيرند. اما ذخاير مس رگه‌اي هيچ‌گاه در اين چارچوب قرار نخواهند گرفت چرا كه از لحاظ ميزان ذخيره مقدارشان براي اهداف اكتشافي سازمان ناچيز است.
اين نگرش علاوه بر مس به ساير فلزاتي كه گفتم در اولويت اكتشافي قرار گرفته‌اند نيز تعميم داده مي‌شود. به‌عنوان مثالي ديگر ذخاير سرب و روي وقتي ارزش اكتشاف براي سازمان دارد كه سنگ ميزبان آن كربناته باشد چرا كه از لحاظ حجم ذخيره در رده متوسط به بالاست اما به ذخاير سرب و روي رگه‌اي توجهي نمي‌كنيم.
اما ذخاير شناخته شده طلا در كشور همگي رگه‌اي هستند؟
طلا استثناست. همان‌طور كه اشاره كرديد ذخاير طلا كه عمدتا طي چند سال اخير كشف شده‌اند رگه‌اي هستند و هنوز نوع ديگري از ذخاير طلا در كشور يافت نشده است. بنابراين اكتشاف طلا را تحت عنوان كشف ذخاير معدني كوچك مقياس در اولويت قرار داده‌ايم.
در ذخاير غيرفلزي چه اولويت‌هايي مدنظر است؟
در دسته غيرفلزي‌ها، مواد معدني‌اي همچون پتاس، فسفات، بُر، يد، نيكرات، بوكسيت و انواع نسوزها از عمده مواد استراتژيكي هستند كه سازمان در سراسر كشور به‌دنبال آنهاست. از طرفي چون بخش خصوصي در كشور حاضر به انجام عمليات اكتشاف بر روي اين مواد نيست وظيفه حاكميت حكم مي‌كند تا اين مواد را در سطح كشور مورد شناسايي قرار دهند.
چرا بخش خصوصي از اكتشاف اين مواد فرار مي‌كند؟
اكتشاف اين مواد پيچيدگي‌هاي خاص خود را دارد. بنابراين بخش خصوصي ترجيح مي‌دهد دست به اكتشافات راحت‌تري بزند مثلا دنبال خاك‌هاي صنعتي مي‌رود، پوزولان‌ها را كشف مي‌كند و سرمايه‌گذاري خود را در بخش اكتشاف به سمت مواد همچون سنگ گچ، سنگ آهك، كروميت و منيزيت سوق مي‌دهد. بخش خصوصي به‌دنبال اكتشاف موادي است كه هزينه اكتشافي آن كمتر باشد.
اكتشاف آن زمان‌بر نباشد معدن زود به مرحله استخراج برسد تا سريع‌تر سرمايه‌گذاري صورت گرفته ثمر بدهد.
اگر بخش خصوصي بخواهد مثلا به‌دنبال پتاس برود چون پتاس‌هاي كشور همراه با نمك هستند بايد دانش فني در اختيار بگيرد كه در حال حاضر اين بخش چنين دانشي را در چنته ندارد.
يعني بخش خصوصي هيچ تمايلي به اكتشاف اين مواد ندارد؟
چرا، ممكن است در برخي موارد كار كند اما به دليل تخصصي بودن اكتشاف اين مواد و حجم كار بالا و ترديد در ثمردهي آن احتمال دارد تلاشش به ثمر ننشيند و زود ميدان را ترك كند.
نقش سازمان در اين ميان چيست؟
عرض كردم، سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني كشور به‌عنوان متولي اكتشاف وظيفه دارد در جايي كه بخش خصوصي قادر نيست عمليات اكتشاف انجام دهد خود را وارد ميدان مي‌كند، مراحل اكتشاف را انجام مي‌دهد تا منجر به صدور گواهي كشف شود. در اين مرحله بخش خصوصي مي‌تواند ادامه كار را برعهده بگيرد. به اين صورت كه گواهي كشف در سازمان صنايع و معادن استان‌ها به مزايده گذاشته مي‌شود به برنده اين مزايده گواهي كشف تعلق خواهد گرفت. دولت از برنده مزايده هزينه‌هايي كه براي اكتشاف صرف شده است را به‌صورت قسطي مطالبه مي‌كند.
بخش خصوصي طي چند سال اخير نشان داد، خيلي تمايل دارد در بخش سنگ‌هاي تزييني كار كند. مي‌خواهم بدانم سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني كشور چه برنامه‌هايي را براي اكتشاف سنگ‌هاي تزييني در نظر گرفته است؟
سوال خوبي پرسيديد. در 2، 3 سال اخير طي سفرهاي استاني دولت به برخي از استان‌ها، مشخص شده خواسته آن استان‌ها از دولت انجام عمليات اكتشاف بر روي معادن به‌ويژه معادن سنگ‌هايي تزييني است. بنابراين سازمان موظف شده است تا عمليات اكتشاف اين مواد را نيز زير پوشش خود قرار دهد از اين رو اكتشاف سنگ‌هاي تزييني و برخي از مصالح ساختماني در استان‌هاي بوشهر، هرمزگان، مازندران، فارس، سيستان و بلوچستان و چند استان ديگر در دستور كار سازمان قرار گرفته است.
فقط مصالح ساختماني و سنگ‌هاي تزييني
خير، در دو سال اخير رويكرد جديدي به سمت اكتشاف سنگ‌هاي قيمتي و نيمه‌قيمتي نيز داشته‌ايم. استان‌هاي متعددي همچون يزد، اصفهان، سيستان و بلوچستان و خراسان‌جنوب و چند استان ديگر را به عنوان هدف اكتشافي خود انتخاب كرده‌ايم. سنگ‌هاي قيمتي تاكنون كار نكرده بوديم و اندك كاري كه انجام شده بود را بخش خصوصي آن هم به صورت موضعي انجام داده بود اما اميدواريم با اكتشافاتي كه در بخش سنگ‌هاي قيمتي و نيمه‌قيمتي صورت مي‌گيرد فصل جديدي در اكتشافات كشور شروع شود.
اكتشافات را در قالب چه پروژه‌هايي انجام مي‌دهيد؟
همان‌طور كه مي‌دانيد از سوي مجلس محترم 20 ميليون دلار بودجه براي انجام اكتشافات معدني به سازمان اختصاص داده شد كه اين ميزان بودجه در طول تاريخ عمر سازمان بي‌نظير بود.
براساس اين بودجه انجام 30 هزار متر حفاري در قالب 5 پروژه مستقل 6 هزار متري پيش‌بيني شد كه اين پروژه در سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني كار منحصر به‌فردي بوده است. چرا كه قبلا اكتشافات ناحيه‌اي و پي‌جويي را در عمق‌هاي كم انجام مي‌داد. البته اين را اضافه كنم كه اين 30 هزار متر را به 38 هزار متر حفاري اكتشافي افزايش داديم كه قرارداد آن هم بسته شده است. علاوه بر اين همان‌طور كه گفتم به‌طور ويژه بر روي طلا مطالعات را شروع كرده‌ايم. سيستمي براي نخستين‌بار به‌منظور اكتشاف طلا به نام بلگ (Bleg) تعريف كرده‌ايم. اين سيستم قرار است در كرج، مشهد يا كرمان پياده شود. با استفاده از اين سيستم آزمايشگاه بلگ را تاسيس خواهيم كرد تا از نمونه‌هاي جمع‌آوري شده با استفاده از سيانيت در آزمايشگاه مقدار طلا را اندازه‌گيري كنيم. اين روش به مراتب دقيق‌تر از ژئوشيمي است كه هم‌اكنون در كشور رايج شده است.
سيستم بلگ توسط پيمانكاران داخلي در كشور احداث مي‌شود اما در فاز اول كارشناسان خارجي به‌منظور هدايت آن به كشور مي‌آيند تا پس از بومي‌سازي بتوانيم با گرفتن دانش فني، اين سيستم را در كشور بومي‌سازي كرده و در مناطق مستعد طلا پياده كنيم.
ذخاير طلا در كشور هم‌اكنون چه وضعيتي را دارد؟
اكتشاف طلا خيلي ساده نيست. ويژگي‌هاي خاص خود را دارد. طلا مانند مس، سرب يا روي نيست كه در روي زمين بتوان به‌سادگي به وجود آن پي برد. به‌ويژه اينكه طلا داراي زون‌هاي اكسيدي و سولفيدي كه كار اكتشاف را سخت‌تر مي‌كند، است.
همان‌گونه كه مطلع هستيد اكتشاف طلا در كشور عمر چنداني ندارد. طي سال‌هاي اخير اكتشافات خوبي صورت گرفته اما ذخاير كشف شده عيار بسيار پايين دارند. مثلا در كشوري همچون كانادا، عيار طلا بالاي 10ppm، در چين بالاي 5ppm اما در ايران بين 2 تا 5ppm است كه به‌ندرت به 5 مي‌رسد. به‌طوري كه در عمل اين مقدار به يك تا 3ppm در استحصال مي‌رسد. بنابراين مي‌بينيد كه هنوز ذخاير بزرگي كشف نشده است كه در اين‌باره صراحتا اعلام مي‌كنم عدم كشف ذخاير بزرگ طلا در كشور به دليل تجربه كم و جواني اكتشافات طلا در كشور است. به همين خاطر براي جبران عقب‌افتادگي‌ها در طلا بخش عمده‌اي از اعتبارها و نيروهاي فني را به اين سمت هدايت كرده‌ايم. البته اين بدان معنا نيست كه از ساير مواد غافل شده‌ايم.
چند درصد بودجه اكتشاف صرف طلا مي‌شود؟
حداقل 30 درصد بودجه اكتشافي كشور به‌طور خاص براي انجام اكتشافات طلا در نظر گرفته شده است و مابقي مربوط به ساير مواد معدني است كه اولويت‌هاي آن را با هم بررسي كرديم.
چه توفيقاتي در ساير مواد معدني به‌دست آورده‌ايد؟
در سالي كه گذشت روي «بُر» توجه ويژه‌اي داشته‌ايم. اكتشافات ذخيره بر در سبزوار را كه از قديم شناخته شده توسعه داده‌ايم كه اميدواريم در سال جاري نيز بتوانيم تا حد قابل قبولي اكتشاف اين ذخيره را ادامه دهيم. در خصوص مس از آنجا كه نگراني‌هايي در رابطه با كمبود ذخاير مس در كشور داريم اكتشاف در زون اروميه ـ دختر (كمربند مس ايران) را توسعه داده‌ايم و هم‌اكنون در بخشي از جيرفت اين عمليات ادامه دارد.
براي رفع نگراني‌ها از كمبود ذخاير مس چه برنامه‌هايي داريد؟
ذخايري كه هم‌اكنون تحت عنوان سه معدن سونگون، ميدوك و سرچشمه از آنها استفاده مي‌كنيم ذخايري هستند كه رخنمون داشته‌اند. ما هنوز به‌دنبال ذخاير پورفيري كم‌عيار مس نرفته‌ايم. از طرفي ذخاير پنهان مس را نمي‌شناسيم بنابراين سازمان زمين‌شناسي در برنامه‌هاي اكتشافي مس خود قصد دارد بر روي اين 2 مورد بيشتر كار كند تا ذخاير جديد مس كشور را مورد شناسايي قرار دهد. مطمئنا كمربند 2 هزار و 500 كيلومتري مس كشور با عرض 60 كيلومتر ذخاير زيادي را در خود جاي داده است. امروزه اكتشاف پنهان در كشورهايي همچون شيلي و آمريكا مورد توجه است كه اين اكتشاف فناوري و دانش فني خاص خود را مي‌طلبد.
آيا بودجه اكتشاف را كافي مي‌دانيد؟
خوشبختانه روند توجه دولت به امر اكتشاف بسيار خوب بوده است به‌گونه‌اي كه ديگر از لحاظ بودجه نگراني نداريم. هرچه‌قدر توان فني اجازه بدهد اكتشافات انجام خواهد شد. فقط دو شكل اساسي در بخش اكتشاف داريم. اول كمبود نيروهاي فني است و دوم نبود يك بخش خصوصي توسعه‌يافته در بخش اكتشاف كه بتوانيم به آن متكي باشيم و خيالمان از بابت انجام كار راحت باشد. مطمئنا اگر بخش خصوصي قوي در بخش اكتشاف داشتيم انجام بسياري از قراردادها را به اين بخش واگذار مي‌كرديم.
و برنامه سال جديد؟
آنچه كه در سال 86 انجام شد در قالب بودجه سال 85 بود كه براساس آن قرارداد 25 تا 30 پروژه را امضا كرديم و قرارداد 40 پروژه اكتشافي ديگر را نيز تا ارديبهشت به امضا خواهيم رساند.
اين قراردادها در سال 87 حول دو محور خواهد چرخيد. اول اينكه اگر نتيجه اكتشافات قبلي مثبت باشد اكتشافات تكميلي را انجام خواهيم داد و دوم پروژه‌هاي جديدي را تعريف مي‌كنيم تا نياز كشور را برطرف كند. همچنين مصوبات سفرهاي هيات دولت به استان‌ها را نيز مورد توجه قرار خواهيم داد. از سويي ديگر پيش‌بيني مي‌كنيم با اصلاح قانون معادن در سال جاري مشكلات پيش روي بخش معدن مرتفع شود چرا كه قانون فعلي اجازه گسترش فعاليت‌هاي معدني را در بخش اكتشاف به ما نمي‌دهد.
