یکصدایی هند و چین در برابر آمریکا

به گزارش بورس نیوز، در حالی که دولت ترامپ با تعرفه‌های سنگین به جان اقتصاد‌های نوظهور افتاده، روابط هند و چین به شکلی کم‌سابقه وارد فاز همکاری شده است؛ دو رقیب سنتی که حالا در نشست اخیر سازمان همکاری شانگهای، تلاش کردند از زبان تعامل به جای تقابل استفاده کنند.

اما آیا این نزدیکی، نوید شکل‌گیری بلوکی تازه در آسیاست یا صرفاً نوعی تاکتیک کوتاه‌مدت برای عبور از موج فشار‌های آمریکاست؟

تعرفه‌های ترامپ؛ زنگ بیدارباش برای آسیا

نقطه عزیمت این اتحاد، سیاست‌های سخت‌گیرانه آمریکا بود. هند با تعرفه‌های ۵۰ درصدی بر صادراتش مواجه شد، چین نیز هدف تحریم‌های فناوری و محدودیت‌های صادراتی قرار گرفت. در این فضای پرتنش، هر دو کشور به این نتیجه رسیدند که باید وابستگی بیش از حد به اقتصاد آمریکا را کاهش دهند. توسعه مسیر‌های تجاری جایگزین، طراحی سیستم‌های پرداخت غیردلاری و همکاری‌های مشترک در بازار‌های منطقه‌ای، بخشی از اقدامات اخیر این دو قدرت آسیایی است.

رقابت شدید، همکاری محدود

واقعیت این است که چین و هند بیشتر رقیب‌اند تا شریک. از تأمین انرژی در خاورمیانه و آفریقا گرفته تا تولیدات صنعتی، فناوری اطلاعات و حتی جذب سرمایه‌گذاری خارجی، میدان رقابت میان این دو بسیار گسترده است. چین در نقش کارخانه جهان، به دنبال تثبیت هژمونی صنعتی خود است؛ در حالی که هند می‌خواهد خود را به‌عنوان جایگزینی ارزان‌قیمت برای زنجیره تأمین جهانی مطرح کند.

در همین چارچوب، همکاری اخیر بیشتر به‌نوعی آتش‌بس اقتصادی شباهت دارد؛ نه پایان رقابت، بلکه وقفه‌ای برای تنفس در برابر تهدید‌های خارجی. مفهومی که در ادبیات تجاری از آن با عنوان «co-opetition» (همکاری در بستر رقابت) یاد می‌شود.

اتحاد سیاسی؟ فعلاً دور از ذهن

موانع سیاسی برای اتحاد استراتژیک بسیار جدی است. اختلافات مرزی در منطقه هیمالیا همچنان فعال است. هند در ائتلاف‌های غرب‌محور مانند I۲U۲ (هند، اسرائیل، امارات، آمریکا) حضور دارد، در حالی که چین از طریق روابط نزدیک با ایران و عربستان در تلاش است نقشه جدیدی از نفوذ در خاورمیانه ترسیم کند. بی‌اعتمادی تاریخی، اختلاف در مدل‌های حکمرانی و رویکرد‌های امنیتی متفاوت، باعث شده روابط سیاسی این دو کشور در سطح شعار باقی بماند.

دهلی‌نو و بازی چندمحوری

هند به‌طور سنتی سیاست «چندمحوری هوشمند» را دنبال می‌کند: حفظ رابطه با همه، اما وابستگی به هیچ‌کدام. نزدیکی به چین برای دهلی‌نو بیش از آنکه از میل به اتحاد باشد، ابزار چانه‌زنی با واشنگتن است. اگر آمریکا نرمش نشان دهدمثلاً تعرفه‌ها را کاهش دهد یا سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی و فناوری هند را افزایش دهد—مسلماً دهلی‌نو مسیر بازگشت را طی خواهد کرد. در مقابل، اگر فشار‌های اقتصادی تداوم یابد یا تنش‌های جدیدی در تایوان یا خاورمیانه بروز کند، هند ناچار به انتخاب خواهد شد و همه نشانه‌ها حاکی از آن است که این انتخاب به‌احتمال زیاد آمریکا خواهد بود.

رقابت برای نفت؛ همکاری تا کجا؟

یکی از شاخص‌ترین میدان‌های رقابت میان چین و هند، بازار انرژی خاورمیانه است. چین با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ایران و عربستان، موقعیت استراتژیکی در حال تثبیت دارد. هند، اما با نزدیکی به امارات و حمایت سیاسی آمریکا، سعی دارد خود را به‌عنوان شریک باثبات و قابل‌اعتماد معرفی کند. این رقابت برای منابع حیاتی انرژی، خود نشان می‌دهد که ادعای اتحاد پایدار، تا چه حد می‌تواند شکننده باشد.

جمع‌بندی: اتحاد در حد اضطرار

در نهایت، آنچه امروز به‌عنوان «اتحاد هند و چین» مطرح می‌شود، بیشتر از آنکه حاصل یک برنامه‌ریزی راهبردی باشد، نتیجه فشار بیرونی است. نزدیکی پکن و دهلی، فعلاً پاسخی موقت به سیاست‌های سخت‌گیرانه آمریکاست. اما با نخستین سیگنال نرمش از سوی واشنگتن، معادله قدرت در آسیا دوباره تغییر خواهد کرد. اتحاد امروز، یک تاکتیک است، نه یک پیمان.