مشکل صندوق‌ها نیستند، سازمان صورت مسئله را پاک می‌کند

میثم مقدم، مدیر اسبق ابزار مشتقه کانون کارگزاران در گفتگو با بورس نیوز، درخصوص ممنوعیت معاملات آپشن اظهار کرد: به صورت کلی من این اقدام را حرکتی رو به عقب می‌شمارم؛ هرچند اگر بخواهیم به واکاوی آن بپردازیم می‌توانیم توجیحات مربوط به آن را دریابیم. سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام کرد که از پوت آپشن‌ها (اختیار فروش سهام) برای تامین مالی به هیچ عنوان استفاده نشود. تا جایی که سازمان بورس برای درخواست‌های جدیدی که برای  نمادهایی که  آپشنی منتشر می‌کند، تعهمدنامه‌ای می خواهد تا درخواست کنندگان اجازه تامین مالی نداشته باشند. تامین مالی بدین صورت است که افراد سهام را به صندوق واگذار و در قبال آن وجه نقد اخذ می کنند. پوت آپشن نیز برای آن‌ها لحاظ میشود.

ضعف عمده از سمت فرابورس بوده

وی  افزود: این ناهماهنگی‌ها و ضعف متاسفانه از سمت فرابورس رخ داده است. بدین شکل که برخی نماد‌های بازار پایه اقدام به بازگشایی کرده و شرکت فرابورس به این دلیل که میخواسته بازار آپشن هارا توسعه ببخشید از درخواست‌ها استقبال کرده و متاسفانه افراد به تامین مالی پرداخته اند. در نهایت در دوره معاملاتی هیچ اختیار خریدی دادوستد نشده است. ضمن اینکه تعهد ۲۵ الی ۳۰ درصدی که بوجود آمده بود یکسری امتیازات ویژه‌ بودند. به همین دلایل برخی نماد‌های بازار پایه که می توانند پرریسک باشند به نسبت سایر شرکت‌های بورسی تخطی کرده، تامین مالی انجام دادند و در آخر ابطال معاملات نیز انجام نشد. حتی در فرابورس زمانی که یک نماد آپشنی منتشر کند تعهد دریافت نمی شد. اگر این اقدامات انجام نمی شد، حال در مسیری قرار نداشتیم که منجر به ممنوعیت معاملات آپشن برای صندوق شود.

تا پیش از این ریسک‌هایی برای کارگزاری‌ها وجود داشت که می‌توانست منجر به ورشکستگی آن‌ها شود 

مقدم در این باره بیان کرد: درباره ساز و کار آپشن‌ها این موضوع صادق است. چناچه افراد پوت آپشنی خریداری کنند می توانند در سررسید، سهم خود را تحویل دهند در این موقعیت کارگزاری که در واقع فروشنده پوت آپشن بوده در صورتی که مشتری نتواند در موعد سررسید وجه مربوطه را تامین کند کارگزار طرف حساب اتاق پایاپای خواهد بود و اگر مشتری در سررسید پول را تامین کند سهم را تحویل میگیرد. این موضوع ریسکی بود که بر دوش کارگزاری بوده و دلیل آن هم فقدان تعهدات قوی و حساب شده و همچنین دستورالعمل مقرر شده‌ای که کارگزار بتواند ضمانت معتبری اخذ نماید بوده است.

مدیر اسبق ابزار مشتقه کانون کارگزاران ادامه داد: هرچند برخی کارگزاری‌ها که از دانش مالی بالاتری برخوردار بودند برای برای حصول اطمینان از اینکه بخواهند به مشتری خود اجازه تامین مالی برای مثال ۱۰۰ میلیارد تومان بدهند باید ۳ برابر همان مبلغ را از سایر سهام گرفته تا از نقدشوندگی اطمینان حاصل کنند. به هر حال سازمان بورس نگران استریسک معاملات آپشن منجر به ورشکستگی کارگزاری شود. به همین دلیل سعی بر جلوگیری از آن دارد و اقدامات موثری نیز اتخاذ کرده است اما ریشه مشکلات نبود دایره منظم ابزار‌های مشتقه و ضعف کنترلی در فرابورس بوده است. ایرادات وارده به بورس تقریبا کمتر بوده زیرا می‌دانیم که سازمان بورس نامه نگار‌هایی انجام می‌دهد، از بازارگردان‌ها دعوت می کند، برای عدم تامین مالی از پوت آپشن‌ها تعهد می‌گیرد چرا که  در تامین مالی نیز اختیار فروش سهام باید اعطا و سهام منتقل شود.

***وی خاطرنشان کرد: بهتر است مشکل اساسا رفع شود تا صرف اینکه صندوق‌های فعال در حوزه آپشن که این معاملات برا آن‌ها پوشش ریسک بسیار اثربخشی دارد و همچنین به کمک این بازار آمده تا کارا‌تر بوده و با ورود صندوق‌ها بوده تا قیمت‌ها به تعادل نزدیک تر شده و نرخ‌ها و قیمت‌های حباب گونه شکسته شود. این معاملات برای صندوق‌هایی که به زحمت در سال بتوانند ۳۰ درصد درآمد حاصله داشته باشد و پوشش ریسک مناسبی هم نداشته اند، اهرم و بازوی کمکی بوده تا بازدهی خود را مدیریت کنند؛ با اینکه اگر قرار بر این بود که صندوق‌های با درآمد ثابت تمام دارایی خود را به آپشن تبدیل کنند قابلیت کسب سود سالانه ۳۵ الی ۸۰ درصدی ایجاد کنند. اما صندوق‌های با درآمد مجازند ۵ درصد دارایی‌های خود را در اختیار معاملات لحاظ کنند که حالا با این قانون به صفر میل خواهد کرد. در واقع باید منتظر بود تا زمانی که این زیرساخت‌ها مهیا و مجوز‌های مربوطه صادر بشود که مجدد صندوق‌ها برگردند به معاملات آپشن. در کل دنیا صندوق‌ها بسیار راحت و بدون محدودیت مشغول معاملات هستند. اما به واسطه عدم کنترل‌های داخلی تا جلوگیری شود از تامین مالی توسط پوت آپشن‌ها و ناتوانی در آن، به جای حل مسئله صورت مسئله صرفا پاک شده، حذف صورت مسئله یعنی حذف حضور صندوق‌های درآمد ثابت در این بخش. 

 ضعف بخش‌های دیگر نباید به پای صندوق‌ها و اختیار معاملات نوشته شود

وی همچنین، درخصوص نسبت آینده‌ معاملات آپشن توضیح داد: به واسطه تلاش‌ها و اقدامات شرکت بورس چشم انداز روشنی در این بازار بوجود آمده و نشان دهنده این است که ارزش معاملات آپشن حدود یک درصد ارزش معاملات خرد بازار سهام را پوشش داده و انتظار رشد ۲ درصدی نیز تا نیمه دوم سال وجود دارد.

بازار آپشن برای مدیریت ریسک حیاتی است و نمی توان به عقب برگشت 

مقدم عنوان کرد: باید در کنار همه صندوق‌ها ابزار مدیریت ریسک وجود داشته باشد، وقتی ما در خاورمیانه حضور داریم و با چالش‌های بسیاری همراه هستیم تنها کمک به مدیریت سرمایه گذاری این است که اختیار خرید به آن داده شده و با انتشار آن‌ها ریسک‌های صندوق بهینه می شود تا بتواند سود کسب کند. اما حالا ما این ابزار را بطور کل از آن منع کردیم. عدم هماهنگی در فرابورس می تواند به درجات بحرانی برسد و بایستی به آن رسیدگی جدی شود. برای این منظور در مرحله نخست تیم فرابورس باید به افراد خبره‌ که دانش کافی در حضور در بازار‌های آپشن دارند، مجهز شده سپس اقدامات و تصمیمات بهینه‌ای که در این بازار اخذ کنند. امیدوارم همکاران و دوستان فرابورس بتوانند از افرادی کمک بگیرند که مشاوران خوبی باشند یا حداقل از شرکت بورس مشورت بگیرند. عدم آگاهی لازمه و مشکلات آن نهایت لطمه به بازار خواهد زد و نتیجه آن مصوبه‌ اخیر خواهد بود که نارضایتی بسیاری را به همراه خواهد داشت.