آیا "همیار" می‌تواند اعتماد از دست رفته را به بورس بازگرداند؟
هلن عصمت‌پناه کارشناس بازار سرمایه در گفتوگو با بورس‌نیوز، با اشاره به عرضه اوراق اختیار فروش تبعی با نماد «همیار» از سوی صندوق تثبیت بازار سرمایه، این طرح را اقدامی در راستای حمایت از سهامداران خرد به‌ویژه در دوره پساجنگ ارزیابی کرد و به بررسی مزایا، چالش‌ها و الزامات موفقیت آن پرداخت.
عصمت‌پناه با تأکید بر اینکه اثربخشی این طرح منوط به ثبات اقتصادی، به‌ویژه در حوزه سیاست داخلی و خارجی است، خاطرنشان کرد: طرح اوراق «همیار» قرار است از تاریخ ۲۳ تا ۳۱ تیرماه سال جاری عرضه شود و هدف آن، ایجاد اطمینان و حمایت از سهامداران حقیقی با سبد زیر ۵۰۰ میلیون تومان است.
بازدهی تضمین‌شده ۲۰ درصدی؛ مزیت کلیدی اوراق "همیار"
به گفته این کارشناس بازار سرمایه، مهم‌ترین مزیت این طرح، فراهم‌کردن بازدهی تضمین‌شده ۲۰ درصدی برای سرمایه‌گذاران خرد است. به‌عبارتی، سهامداران حقیقی که تا تاریخ ۱۷ تیر ۱۴۰۴ دارای پرتفویی زیر ۵۰۰ میلیون تومان باشند، می‌توانند تنها با خرید یک ورقه به قیمت یک ریال، از بازدهی حداقل ۲۰ درصدی در سررسید ۱۶ تیرماه ۱۴۰۵ بهره‌مند شوند.
وی در ادامه با بیان اینکه این طرح می‌تواند گامی در جهت بازسازی اعتماد سهامداران خرد باشد، تأکید کرد که موفقیت آن در گرو وجود چشم‌انداز باثبات در عرصه کلان اقتصادی و سیاسی کشور خواهد بود.
کاهش ریسک و ایجاد آرامش روانی برای سهامداران
هلن عصمت‌پناه درباره مزایای اوراق اختیار فروش تبعی «همیار» افزود: این اوراق می‌توانند نقش مهمی در کاهش ریسک سرمایه‌گذاران کم‌تجربه ایفا کنند. به گفته وی، تضمین بازدهی، نوسانات بازار را برای سهامداران خرد قابل تحمل‌تر کرده و مانند یک بیمه‌نامه، سبد سهام آنها را در برابر ریزش‌های شدید حفظ می‌کند.
عصمت‌پناه با تأکید بر کارکرد ضد‌هیجانی این ابزار گفت: در شرایطی که بازار با رکود و بی‌اعتمادی مواجه است، چنین طرحی می‌تواند از بروز فروش‌های هیجانی جلوگیری کرده و سطحی از آرامش روانی را برای فعالان بازار به همراه داشته باشد.
کاهش خروج نقدینگی و تقویت انگیزه نگهداری سهام
وی همچنین به نقش ثبات‌بخش این طرح اشاره کرد و اظهار داشت: با توجه به کاهش سرعت خروج نقدینگی از بازار، اوراق «همیار» می‌توانند انگیزه لازم برای نگهداری سهام تا سررسید اوراق را فراهم کنند. این اقدام به‌ویژه در کنترل سرمایه‌هایی که تنها به دنبال سود‌های کوتاه‌مدت هستند، مؤثر خواهد بود.
تجربه موفق طرح مشابه در سال ۱۴۰۳
عصمت‌پناه با یادآوری تجربه مشابه در سال ۱۴۰۳ که در پی اجرای طرحی مشابه، شاخص کل رشد ۴۰ درصدی و حجم معاملات افزایش ۳۰ درصدی را تجربه کرد، افزود: انتظار می‌رود اجرای صحیح این طرح بتواند بار دیگر فضای بازار را بهبود بخشیده و اعتماد از دست‌رفته را به‌تدریج بازگرداند.
ارسال سیگنال روانی مثبت به بازار
در ادامه گفت‌وگوی با هلن عصمت‌پناهاین کارشناس بازار سرمایه با نگاهی رفتاری و روان‌شناسانه به طرح اوراق اختیار فروش تبعی «همیار» تأکید کرد: این اوراق، با تضمین بازدهی مثبت، نقش مهمی در ارسال سیگنال اطمینان‌بخش به سهامداران خرد دارند. او معتقد است این پیام روانی می‌تواند فضای منفی ناشی از تحولات سیاسی را تا حدی خنثی کرده و از تشدید رفتار‌های هیجانی در بازار جلوگیری کند.
بیشتر بخوانید: خروج نقدینگی از بورس، پیامد بی‌اعتمادی به وعده‌های حمایتی
تمرکز حمایتی بر سهامداران خرد و حذف دسترسی حقوقی‌ها
عصمت‌پناه با اشاره به هدفمندی حمایت‌ها در این طرح افزود: تمرکز طرح «همیار» بر حمایت از سرمایه‌گذاران خرد و کد‌های سبدگردانی PRX است و به‌نوعی، امکان بهره‌برداری سهامداران عمده و حقوقی از این ابزار حذف شده است. از نگاه او، این ویژگی می‌تواند از تحریف اهداف حمایتی و بروز رفتار‌های سوداگرانه توسط بازیگران بزرگ بازار جلوگیری کند.
چالش‌های ساختاری طرح "همیار"
با این حال، وی به یکی از چالش‌های مهم این طرح نیز اشاره کرد و گفت: شرط محدودکننده‌ای که بر اساس آن فروش هر بخشی از سبد پایه منجر به ابطال اوراق می‌شود، ممکن است انعطاف‌پذیری لازم در مدیریت سبد را از سهامداران سلب کند. به‌عبارت دیگر، اگر سهامدار حتی بخشی از ترکیب پرتفو خود را که بر اساس تاریخ ۱۷ تیرماه تعیین شده بفروشد، اوراق بی‌اعتبار خواهد شد. به گفته عصمت‌پناه، این شرط باید با دقت بیشتری مورد بازنگری قرار گیرد تا ضمن حفظ کارایی ابزار، امکان مدیریت فعال پورتفوی نیز برای سرمایه‌گذار فراهم باشد.
هلن عصمت‌پناه با اشاره به اوراق اختیار فروش تبعی «همیار» که از سوی صندوق تثبیت بازار سرمایه برای حمایت از سهامداران خرد در دوره پساجنگ طراحی شده است، تأکید کرد که موفقیت این طرح به‌شدت وابسته به ثبات سیاسی و اقتصادی کشور خواهد بود. او هشدار داد در صورتی که تحریم‌ها ادامه یابند یا فضای تنش‌های سیاسی افزایش پیدا کند، آثار مثبت این طرح عملاً خنثی خواهد شد و نمی‌توان انتظار تحقق اهداف حمایتی آن را داشت.
پوشش محدود دارایی‌ها؛ یک نقطه‌ضعف دیگر
عصمت‌پناه یکی دیگر از چالش‌های اساسی این ابزار را پوشش ناقص دارایی‌ها دانست و گفت: سهام بازار پایه، حق‌تقدم، سهام عدالت استانی و نماد‌های متوقف مشمول این طرح نمی‌شوند، که این موضوع دایره شمول و کارایی طرح را محدود می‌کند.
وی همچنین با اشاره به ریسک‌های اجرایی این ابزار افزود: موفقیت این طرح وابسته به توان مالی صندوق تثبیت بازار است و در صورت عدم کفایت منابع مالی، پرداخت تضمین ۲۰ درصدی به سهامداران می‌تواند با خطر نکول مواجه شود.
نبود بازار ثانویه و کاهش انعطاف‌پذیری
از دیگر نکات محدودکننده، به گفته این کارشناس، نبود بازار ثانویه برای این اوراق است؛ چرا که امکان معامله مجدد یا خروج پیش از سررسید برای سرمایه‌گذاران وجود ندارد و این موضوع انعطاف‌پذیری سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد.
عصمت‌پناه در پایان تأکید کرد: اگرچه این ابزار می‌تواند در کوتاه‌مدت نقش حمایت‌گر داشته باشد، اما برای اثربخشی واقعی نیازمند بستر اقتصادی و سیاسی با ثبات، توان مالی کافی و طراحی دقیق‌تر از منظر اجرایی و دامنه شمول است.
این کارشناس بازار سرمایه یکی از چالش‌های مهم طرح اوراق اختیار فروش تبعی «همیار» را خطر «شاخص‌سازی مصنوعی» عنوان کرد. به گفته وی: در شرایطی که بی‌اعتمادی در میان سهامداران به دلیل آثار جنگ و ناپایداری‌های اقتصادی افزایش یافته، چنانچه قیمت اعمال این اوراق بالاتر از ارزش ذاتی سهام تعیین شود، این ابزار می‌تواند صرفاً به ابزاری برای نمایش رشد موقت شاخص کل تبدیل شود؛ موضوعی که به‌جای بازسازی اعتماد، ممکن است آن را در بلندمدت تضعیف کند.
عصمت‌پناه با اشاره به پیشنهاد‌های اصلاحی برای بهبود کارایی این طرح، نخستین پیشنهاد خود را افزایش سقف پورتفوی مشمول اوراق از ۵۰۰ میلیون تومان به یک میلیارد تومان عنوان کرد تا سهامدارانی با دارایی متوسط و حتی بالاتر نیز تحت پوشش این ابزار قرار گیرند. همچنین، او بر لزوم افزایش نقدشوندگی این اوراق تأکید کرد و ایجاد بازار ثانویه یا امکان تصفیه پیش از سررسید را به‌ویژه در شرایط اضطراری، ضروری دانست.
لزوم تقویت پشتوانه مالی و شفاف‌سازی عملکرد
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه پیشنهاد کرد: برای تقویت پشتوانه مالی طرح، دولت منابعی را به صندوق تثبیت تزریق کند یا از طریق انتشار اوراق مشارکت، منابع لازم برای تضمین بازپرداخت‌ها را فراهم آورد. همچنین شفاف‌سازی فرآیند محاسبه ارزش سبد دارایی‌ها از طریق انتشار روزانه گزارش‌های حسابرسی مستقل، از دیگر مواردی بود که عصمت‌پناه برای ارتقای کارایی و افزایش اعتماد به این ابزار مطرح کرد.
عصمت‌پناه یکی دیگر از پیشنهاد‌های بهبود طرح اوراق اختیار فروش تبعی "همیار" را هم‌راستا شدن آن با سیاست‌های کلان اقتصادی عنوان کرد. به گفته وی: پیوند این طرح با متغیرهایی، چون ثبات نرخ ارز و کنترل تورم باید با احتیاط انجام شود، زیرا بی‌ثباتی در حوزه اقتصاد کلان و تحولات سیاسی می‌تواند اثربخشی ابزار‌های بیمه‌ای بازار سرمایه را به‌شدت کاهش دهد.
عصمت‌پناه در جمع‌بندی دیدگاه‌های خود تأکید کرد: اثرگذاری این طرح در کوتاه‌مدت، بیشتر از منظر روانی و در جهت جذب نقدینگی و کاهش فشار فروش خواهد بود؛ دو عاملی که در شرایط فعلی، بازار سرمایه به‌شدت به آن نیاز دارد.
نیاز به اصلاح ساختاری و اجتناب از نگاه مقطعی
با این حال، وی هشدار داد: در صورت عدم اصلاح ساختارها، تداوم شرایط غیرمنعطف و محدودیت‌های مشهود در دامنه پوشش طرح، نبود بازار ثانویه و همچنین ریسک نکول صندوق در صورت کمبود منابع، طرح "همیار" به یک ابزار مقطعی تبدیل خواهد شد و نمی‌تواند به چشم‌انداز بلندمدت بازار کمکی کند.
این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: تحقق اهداف طرح منوط به اجرای اصلاحات نهادی از جمله تقویت شفافیت، نظارت مؤثر و همچنین فراهم شدن شرایط باثبات در سطح اقتصاد کلان و فضای سیاسی کشور است.
به گفته وی: در صورت فقدان این الزامات، "همیار" نیز همچون برخی طرح‌های پیشین، به تجربه‌ای موقتی و کم‌اثر در تاریخ بازار سرمایه بدل خواهد شد. عصمت‌پناه در پایان، وابستگی این طرح به منابع دولتی و صندوق توسعه ملی را یک ریسک جدی دانست که با توجه به احتمال تأثیرپذیری این منابع از تحریم‌ها، تنش‌های سیاسی و نوسانات ارزی، می‌تواند اجرای موفق طرح را با چالش مواجه سازد.
پایان مطلب
