سوژه هفته

باور کنید برای کشوری که مهندسان عمران و فارغ‌التحصیلان دانشگاه امام صادق با تراز‌های کنکوری حداقلی را در قامت وزیر اقتصاد دیده است، مشاهده نام شخصی که دو مدال المپیاد ریاضی و مدارک ارزنده‌ای از دانشگاه‌های معتبر جهانی دارد، باعث مباهات است. در سال‌های گذشته آنقدر افراد مسن، فرسوده و محتاط با کمترین تاثیرگذاری در پست‌های کلیدی کشور دیده‌ایم که حتی معرفی یک وزیر جوان هم برای نسل جوان، برد محسوب می‌شود. بی‌تردید مدیریت اقتصاد کشوری با ۸۵ میلیون نفر جمعیت مطالبه گر، بسیار متفاوت از مدیریت گروهی از دانشجویان دانشگاه شریف با مطالبات اندک و دغدغه‌های مهاجرتی می‌باشد. اینکه وزیر اقتصادی که حتی تجربه مدیریت یک بنگاه اقتصادی ۵ نفره را هم ندارد چگونه می‌تواند منجر به بهبود فضای اقتصادی و تقویت بخش خصوصی کشور گردد؟ حداقل ۵ یا ۶ ماه نخست وزارت ایشان صرف ملاقات و بازدید از دفاتر مراجع تقلید، لابی با نمایندگان مجلس و یک تا دو سال آتی وزارت ایشان هم صرف شناسایی و مقابله با حلقه‌های رانت و قدرت در بدنه وزارتخانه متبوعش...

باور بفرمائید مطالعه و بررسی سند‌های برنامه ریزی در ایران نظیر برنامه‌های توسعه ۵ ساله، بودجه‌های سالانه، اهداف صنعتی و ...، بیشتر به غمنامه شباهت دارد تا برنامه. برنامه‌هایی که مشخص نیست توسط کدام یک از عزیزان متوهم در بدنه دولت نوشته می‌شود و توسط کدام یک از نمایندگان واقع بین در مجلس تصویب می‌گردد.

خوشبختانه در سال‌ها و دهه‌های گذشته با انتخاب افرادی خارق العاده و سپردن پست‌های کلیدی اقتصاد به افرادی کم توان و بی کفایت، چنان بلایی بر سر نقش و جایگاه وزرای اقتصاد، صنعت، راه، کار و ...، آورده‌ایم که اگر کشور در مقاطعی ۳ ماهه تا ۲ ساله هم وزیری نداشته باشد، روند فعالیت‌های کشور ذره‌ای تغییر نخواهد کرد.

شما باور می‌کنید ترامپی که جلوی بودجه ۲.۲ دلاری بزرگترین و مطرح‌ترین دانشگاه فعال در جهان (هاروارد) را می‌گیرد و یا تصمیم به انحلال وزارت آموزش و پرورش آمریکا آن هم به دلیل مخارج اضافه می‌گیرد، به راحتی اجازه دستیابی ایران به صد‌ها و هزاران میلیارد‌ها دلار سرمایه‌های خارجی و یا درآمد‌های ناشی از فروش نفت را صادر می‌کند؟

از ماجرا‌های تلخ و خجالت آور بانک‌ها و موسسات مالی ثامن، کاسپین، قوامین و … گرفته تا داستان‌های پدیده شاندیز، آزاد شدن بسیاری از مجرمان و مفسدان اقتصادی و تبلیغات گسترده بازار سرمایه در سال ۱۳۹۹، در خوشبینانه‌ترین حالت حاکی از ضعف‌های مفرط نظارتی و ساختار‌های معیوب سیاسی کشور در دفاع از منافع مردم می‌باشد.

البته مذاکرات و صلح با جهان، زمانی موضوعیت دارد که شما هم با قشر وسیعی از مردم در خصوص وضعیت بحرانی کشور موافق باشید. پذیرفته باشید که اوضاع تامین آب، برق و گاز به حدی بحرانی و خجالت آور شده که این روز‌ها مردم به خرید چراغ قوه، هیزم، دبه‌های آب و آفتابه روی آورده‌اند.

آیا بودجه بنیاد شهید، با توجه به احتمال فوت همسران و بالغ شدن فرزندان شهدای عزیزمان، می‌بایست هر سال کمتر شود و یا بیشتر؟ آیا حمایت از فرزندان این عزیزان همچنان و تا سن ۷۰ یا ۸۰ سالگی ادامه خواهد داشت؟ آیا امتیازات ویژه‌ای نظیر انواع اولویت‌های استخدامی، سهمیه‌های کنکوری، وام‌های قرض الحسنه و …، برای حمایت از این عزیزان کافی نبوده که ۱۲۴.۰۰۰ میلیارد تومان…

۱۰۰ میلیارد تومان بودجه برای نوسازی منزل حضرت امام خمینی در نجف اشرف؟ آیا حضرت علی علیه السلام هم اینطور بیت المال را تقسیم می‌کرد یا تنها قرار است از خطبه‌ها و سخنان زیبای امام علی -ع- در نهج البلاغه فقط در مناظرات تلویزیونی استفاده شود؟ حتی شکی نداریم که حاج قاسم سلیمانی هم راضی به صرف هزینه‌ای ۱۰۰ میلیارد تومانی برای بهسازی و ساماندهی گلزار شهدای کرمان نبود. اگر ایشان تا به این حد به تجملات علاقه داشتند به جای سپری نمودن عمرش در میدان‌های جنگ و سنگر‌های محقر، مشاغلی چون نمایندگی مجلس، وزارت و یا معاونت پارلمانی ریاست جمهوری را انتخاب می‌کردند.

بنا بر اظهارات بسیاری از کارشناسان اقتصادی و سیاسی، در بسیاری از مسائل به انتهای راه رسیده‌ایم و دیگر مجالی برای تصمیم گیری‌های فرسایشی و بلاتکلیفی‌های ادامه دار وجود ندارد. شوربختانه قله فتح نشده‌ای باقی نمانده و تقریبا در بسیاری از حوزه‌ها به بحران و بن بست‌های جدی رسیده‌ایم. شاید ایشان پزشکی حاذق و دلسوز برای بیمارانش، همسری وفادار یا از حافظه‌ای قوی در تکرار جملات نهج البلاغه برخوردار باشد ولی هرگز کاریزمای یک رئیس جمهور مقتدر و تصمیم گیرنده که قرار است نقشی تاریخی در حل بحران‌های موجود ایفا کند، را ندارد.

سالی که گویی قرار بود خداوند حوادث ناگوار ۲۰ تا ۳۰ سال را برایمان در یک سال خلاصه کند. سالی که با استرس تقابل نظامی ایران و اسرائیل آغاز شد، با درگذشت رئیس جمهور کشور، انتخابات، شهادت هنیه، سید حسن نصرالله و تغییر موازنه قدرت در خاورمیانه ادامه یافت و با فقر، رکود و فشار اقتصادی مضاعف بر مردم این سرزمین پایان یافت.

مسیر را به گونه‌ای پیموده‌ایم که امروز، پزشک‌هایمان ساخت و ساز می‌کنند، اساتید دانشگاه و مهندس‌هایمان در اسنپ کار می‌کنند، مداحان‌مان استاد دانشگاه و در هیات مدیره شرکت‌های تخصصی استخدام می‌شوند، بعضی افراد نامرتبط مدیر عامل بانک می‌شوند و ده‌ها هزار میلیارد تومان پول سپرده گذاران را باد فنا می‌دهند. فردی نظامی سال‌ها رئیس فدراسیون فوتبال و وزنه بردار اردبیلی ۱۶۰ کیلویی‌مان که در تمام عمر چیزی جز وزنه و دمبل ندیده، عضو شورای شهر تهران می‌شود تا مشکلات ترافیک و آلودگی هوایش را حل کند.

کافی است نگاهی به حال و روز بازار سرمایه کشور بیندازید و شرایط آن را با بازار‌های طلا و ارز مقایسه کنید تا متوجه شوید مردم چه آینده‌ای را برای کشور متصور هستند. آینده‌ای با ثبات و مناسب جهت سرمایه گذاری‌های بلند مدت یا آینده‌ای مایوس کننده و شکننده که می‌توان روی فروپاشی اقتصادی و وخیم‌تر شدن اوضاع حساب کنند؟ زمانی که سرمایه‌گذاران می‌بینند در کمتر از ۶ ماه نرخ دلار آزاد رشدی ۶۰ درصدی را به ثبت می‌رساند، تورم ماهانه پس از ماه‌ها کاهش، گارد صعودی به خود می‌گیرد، خبری از مذاکرات و وعده‌های انتخاباتی پزشکیان. تنها در یک صورت، فروش سهام با چنین قیمت‌های نازلی و خرید دلار و طلا در چنین قیمت‌هایی توجیه دارد، آن هم در صورتی است که ...

مگر چه کسانی صلاحیت چنین وزرای با کفایتی ! را تائید می‌کنند که نمایندگان مجلس تا به این حد به عملکرد وزرای کشور معترضند؟ آیا مردم در انتخاب وزرای ناکارآمد مقصرند که می‌بایست هزینه‌های برآشفتگی و خشم نمایندگان مجلس از وزرا را بپردازند یا نمایندگان انقلابی مجلس؟ این مردم فقیر و بحران زده آنقدر گرفتارند که حتی تمایل به شرکت در انتخابات ریاست جمهوری و انتخاب نمایندگان مجلس را هم ندارند، چه برسد به …

• فقط ماه‌ها طول کشید تا نمایندگان مجلس متوجه شوند که انتخاب شنبه به عنوان روز تعطیل، مشکل شرعی دارد و باید روز دیگری را برای تعطیلی مازاد، کاندید کنند. شاید چند ماه و یا چند سال هم صرف شود تا مشکلات شرعی سایر روز‌های هفته بررسی شود. • شنبه و یکشنبه هفته گذشته که بسیاری از کشور‌های جهان تعطیل بوده‌اند، دوشنبه (۲۲ بهمن)، چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه هم که ایران تعطیل بوده است. اگر شنبه و یکشنبه این هفته را هم سهم تعطیلی کشور‌های جهان در نظر بگیرید، در ۱۰ روز گذشته تنها روزی که ایرانیان می‌توانستند به مراوده‌ای تجاری با دنیا خوشبین باشند، روز سه شنبه هفته گذشته بوده است که در آن روز هم اکثر شهر‌ها و استان‌های کشور به علت برودت هوا تعطیل بود و تهرانی‌ها هم برق نداشتند.

آیا کشوری در دنیا سراغ دارید که ارزش پولش در کمتر از چند ماه ۵۰ درصد افت کند، اما مسئولینش مدام از موفقیت، اقتدار و دستاورد‌های منحصر به فردش صحبت کنند. بی شک بازار ارز کشور که به قول وزیر اقتصاد و رئیس بانک مرکزی توسط عده محدودی غرب زده و بازار ساز در شبکه‌های مجازی مدیریت می‌شود، بسیار کاراتر، قانونمند‌تر و حساب شده‌تر از بازار بورسی مدیریت می‌شود که سالانه هزاران هزار میلیارد تومان درآمد از محل کارمزد معاملات مردم داشته و ده‌ها تن از نوابغ دانشگاه امام صادق را در خود جای داده است.

متاسفانه علاوه بر تمام پیچیدگی‌های موجود در تحلیل بنیادی و علوم مرتبط با آن، تحلیل بنیادی در ایران به واسطه بی ثباتی‌های بی‌شمار اقتصادی و مدیریتی، یکی از دشوارترین، مهیج‌ترین، شاید مضحک‌ترین انواع تحلیل می‌باشد. دلار را با چه نرخی در تحلیل‌هایمان وارد کنیم؟ آقای همتی همان منتقد افزایش نرخ‌های دلار در دوره رئیسی است و یا همتی این روزها، که حتی نرخ دلار ۸۵.۰۰۰ تومانی هم به او ربطی ندارد؟ راستی پس از صادق ۱ و ۲، تکلیف صادق ۳ چه می‌شود؟ با ترامپ مذاکره می‌کنیم یا جناب کوچک‌زاده اجازه نمی‌دهند؟

قبول بفرمایید که اگر شخصی با سابقه، عقبه‌ای مرتبط و اندوخته بالای علمی در جایگاه‌های حساسی همچون وزارت اقتصاد قرار بگیرد و همواره از کمک مشاورانی برجسته و اقتصاددانانی حاذق بهره‌مند باشد، می‌داند که در چه زمان، با استفاده از چه لغات و الفاظی در خصوص چه مواردی صحبت نماید تا بازار‌های مالی دچار تلاطم و نوساناتی مخرب قرار نگیرد.

متأسفانه شرایط این روز‌های اقتصاد ایران به طرز غیرقابل‌انکاری به مسائل سیاسی کلان کشور گره‌خورده و حتی اگر بتوانیم چشممان را بر روی بسیاری از ناکارآمدی‌ها، بی‌کفایتی‌ها و مشکلات داخلی ببندیم، احتمال تشدید تحریم‌های بین‌المللی، نیاز مبرم کشور به جذب سرمایه‌های خارجی در زیرساخت‌های حیاتی و عدم تاب‌آوری جامعه در مقابل نوسانات اسفناک نرخ ارز، موضوعاتی هستند که تنها با حل برخی چالش‌های بین‌المللی قدیمی مرتفع می‌گردد.

بر خلاف باور عموم، فروپاشی اقتصادی پروسه‌ای یک‌شبه و آنی نیست که منتظر فرارسیدن آن در روزی خاص باشیم. فروپاشی اقتصاد فرآیندی زمان‌بر از تجمیع تعداد بالای سیاست‌های اقتصادی و مالی است که با بروز یک شوک نظیر اجرای یک قانون دولتی، ریزش گسترده بازار سهام و یا یک اعتراض و چالش اجتماعی، به منصه ظهور می‌رسد.

احتمالا در اطراف خود افرادی را دیده‌اید که به دلیل ورشکستگی یا بدهی‌های سنگین (قرض‌های سررسید شده، چک‌های به موعد رسیده و ...)، تمام اموال خود را می‌فروشند یا شاید داستان کسانی را شنیده باشید که این روز‌ها کلیه‌ها و برخی از اعضای بدن خود را می‌فروشند تا شاید بخشی از مشکلات بزرگتر خود را حل کنند.‌