شاخصسازی، تصویر رونق بازار را دستکاری کرده است
مجتبی دیبا کارشناس بازار سرمایه، در گفتوگو با بورس نیوز با اشاره به اینکه علیرغم رشدهای اخیر بورس، این بازار هنوز نتوانسته جایگاه واقعی خود را در میان بازارهای موازی تثبیت کند، گفت: سؤال اساسی این است که چرا باوجود بازدهی مناسب بورس در مدت اخیر، همچنان بازارهای موازی جلوتر حرکت میکنند؟ پاسخ این موضوع در یک مفهوم کلیدی خلاصه میشود و آن “اعتماد” است.
وی افزود: بورس ایران در حال حاضر مشکل بازده کوتاهمدت ندارد؛ چالش اصلی، بیثباتی قواعد بازی است. سرمایهگذار تجربه کرده که طی سالهای گذشته، چه در این دولت و چه دولتهای قبل، بارها شاهد تصمیمات ناگهانی بوده است؛ از تغییر یکشبه دامنه نوسان گرفته تا بازگشت قیمتهای دستوری، بلاتکلیفیهای طولانیمدت در سیاستها و حتی از بین رفتن سود شرکتها با یک بخشنامه.
دیبا با مقایسه بازار سرمایه با بازارهایی همچون طلا تأکید کرد: در مقابل، بازارهایی نظیر طلا مسیر قیمتی نسبتاً روشن و قابل پیشبینیتری دارند و بدون پیچیدگیهای دستوری و مقررات متغیر حرکت میکنند. همین موضوع باعث میشود سرمایهگذار ترجیح دهد بهجای پذیرش ریسک تصمیمات غیرمنتظره در بورس، به سمت بازاری حرکت کند که رفتار آن قابلاطمینانتر است.
این کارشناس بازار سرمایه تأکید کرد: بازار سرمایه زمانی میتواند جایگاه واقعی خود را بازیابد که ثبات قوانین برقرارشده و سرمایهگذار مطمئن باشد قواعد بازی به شکل ناگهانی تغییر نمیکند.
چرا سرمایه همچنان به بازارهای امنتر گرایش دارد؟ / ضعف جذابیت بورس برای سرمایهگذاران
مجتبی دیبا با اشاره به دلایل ادامه ترجیح سرمایهگذاران به بازارهایی مانند طلا و ارز، تأکید کرد: سرمایه معمولاً تمایل دارد در فضایی قرار بگیرد که ضمن نیاز کمتر به تحلیل، احساس امنیت بیشتری ایجاد کند و این ویژگی در بازارهایی نظیر طلا و دلار بهمراتب پررنگتر بوده است.ی بیان اینکه ذات بورس با صبر، تحلیل و افق زمانی بلندمدت گرهخورده است، گفت: بازار سرمایه نیازمند نگاه تحلیلی و زمان برای بازدهی است؛ ضمن آنکه یکی از نقاط ضعف جدی بورس در زمان وقوع بحرانها و بروز ریسکهای سیستماتیک، کاهش نقدشوندگی است.
به گفته مجتبی دیبا: این در حالی است که بازار طلا و ارز نسبت به شرایط بحرانی واکنش سریعتری نشان میدهند، نقدشوندگی فوری دارند و حتی میتوانند نقش سپر تورمی را ایفا کنند؛ بنابراین بهعنوان پناهگاهی مطمئن برای پول شناخته میشوند، موضوعی که بورس از آن بیبهره است.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه با اشاره به ساختار حرکت بازار سهام توضیح داد: بورس معمولاً بهصورت همگن رشد نمیکند و عمدتاً حرکتها از چند سهم شاخص ساز آغاز میشود. همین موضوع موجب میشود بخش زیادی از سهامداران، بهویژه آنهایی که در دورههای گذشته به امید سود بیشتر وارد سهام کمبنیه شده بودند، از این رشدها بینصیب بمانند.
دیبا خاطرنشان کرد: ذهنیت فعالان بازار سرمایه همچنان تحت تأثیر خاطره زیانهای گذشته است و این ترس و احتیاط حتی در میان افرادی که همچنان در بازار حضور دارند دیده میشود؛ مسئلهای که به گفته او، یکی از عوامل اصلی عقبماندن بورس از جلب اعتماد پایدار سرمایهگذاران به شمار میرود.
بازار سرمایه هنوز از تورم عقب است
دیبا در بخش دیگری از گفتوگو با بورس نیوز تأکید کرد: بازار زمانی برای عموم جذاب میشود که «احساس سودآوری جمعی» در آن شکل بگیرد، نه اینکه تنها شاخصها رشد کنند و تصویری دستکاریشده از رونق ارائه دهند. صرف رشد شاخص کل به معنای منتفع شدن اکثریت سهامداران نیست و تا زمانی که بدنه بازار طعم سود را نچشد، نمیتوان از بازگشت واقعی اعتماد سخن گفت.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به شاخص دلاری بورس عنوان کرد: بر مبنای این شاخص، بازار سرمایه ایران همچنان عقبماندگی محسوسی دارد. دیبا در ادامه به اظهارات رئیس سازمان بورس مبنی بر نیاز کشور به بازاری در مقیاس ۴۰۰ میلیارد دلاری اشاره کرد و افزود: درحالیکه ارزش کنونی بازار سرمایه تنها حدود ۱۰۰ تا ۱۰۵ میلیارد دلار برآورد میشود، فاصله معناداری تا چشمانداز اعلامشده وجود دارد.
وی تصریح کرد: باوجود ثبت سقفهای جدید در شاخص کل، بازار سرمایه هنوز نتوانسته متناسب با تورم حرکت کند و عملاً قدرت پوشش تورم را بهطور واقعی برای سرمایهگذاران فراهم نکرده است؛ مسئلهای که به اعتقاد او، یکی از مهمترین عوامل تردید سرمایهها برای ماندگاری در بورس محسوب میشود.
نرخ بهره بالا «دشمن خاموش بورس» / بودجه؛ تعیینکننده مسیر صنایع در سال آینده
مجتبی دیبا با اشاره به نقش نرخ بهره و سیاستهای بودجهای در آینده بازار سرمایه اظهار کرد: نرخ بهره بالا را میتوان «دشمن خاموش بورس» نامید؛ چراکه همزمان چند ضربه جدی به بازار وارد میکند. افزایش نرخ بهره موجب خروج سرمایه از بورس و حرکت آن به سمت سپردههای بانکی و اوراق میشود؛ اقدامی که یا بهواسطه تصمیمات سیاستگذار و نهادهای بالادستی رخ میدهد یا به شکل رفتاری و طبیعی از سوی مردم صورت میگیرد.
دیبا ادامه داد: نرخ بهره بالا علاوه بر خروج نقدینگی، هزینه تأمین مالی شرکتها را افزایش میدهد و درنتیجه بر فرآیند ارزشگذاری اثر منفی میگذارد. حتی اگر شرکتها موفق به کسب سود شوند، این فشار هزینه و تنگنای نقدینگی باعث میشود ارزشگذاریها بهطور ساختاری سرکوب شود و بازار در یک چرخه معیوب قرار بگیرد.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه افزود: از سوی دیگر، بودجه سالانه نیز همواره نقش تعیینکنندهای در مسیر صنایع دارد. ساختار بودجه، نوع نگاه به درآمدهای دولتی، سیاستهای مالیاتی، عوارض و تصمیمات مرتبط با صنایع مختلف، درنهایت مشخص میکند که هر صنعت چه آیندهای پیشرو خواهد داشت و بازار سرمایه بر اساس همین سیگنالها جهتگیری میکند.
بودجه سال آینده فشار و فرصت برای صنایع مختلف / خودروسازان و انرژیبرها در مرکز توجه
دیبا کارشناس بازار سرمایه با اشاره به تأثیر بودجه بر صنایع مختلف اظهار کرد: در بودجه معمولاً برخی صنایع آسیبپذیرتر هستند که یکی از مهمترین آنها صنعت خودروسازی است؛ چراکه همچنان با قیمتگذاری دستوری مواجه است.
به گفته وی: با توجه به رویکردی که امسال در خصوص خصوصیسازی خودروسازان مطرحشده، باید دید این مدل جدید چه اثری بر سازوکار قیمتگذاری و عملکرد این شرکتها خواهد داشت؛ موضوعی که تاکنون نیز با مقاومتهایی همراه بوده است.
وی ادامه داد: صنایع انرژی بر نیز جایگاه حساسی در بودجه دارند و افزایش نرخ خوراک، انرژی و مالیات میتواند تأثیر قابلتوجهی بر آنها و بر بودجه سال آینده داشته باشد. شرکتهای بدهکار نیز بهدلیل افزایش هزینههای مالی، میتوانند اثرگذاری مهمی در بودجه داشته باشند.
این کارشناس بازار سرمایه در مقابل، به نقش صنایع صادراتمحور اشاره کرد و گفت: این گروه از شرکتها و همچنین شرکتهای دلاری با هزینههای ریالی میتوانند به بهبود وضعیت بودجه کمک کنند و بخشی از فشارهای موجود را کاهش دهند.
ترکیب بهره بالا و کسری بودجه تهدیدی برای بازار سرمایه / فرصت برای صنایع غذایی و دارویی
مجتبی دیبا درباره تأثیر سیاستهای بودجهای و نرخ بهره بر بازار سرمایه اظهار کرد: برخی صنایع غذایی و دارویی در صورت اصلاحهای مورد انتظار در سال جاری، هم از سیاستهای قیمتگذاری اصلاحشده سود خواهند برد و هم میتوانند انتفاع قابلتوجهی داشته باشند.
وی در ادامه افزود: بااینحال، ترکیب نرخ بهره بالا و کسری بودجه برای بازار بسیار خطرناک است. دیبا اشاره کرد که رئیسجمهور نیز اعلام کرده قصد دارند بودجهای بسته شود که تغییرات کسری بودجه آن محدود و حداکثر دو درصد باشد.
این کارشناس بازار سرمایه تأکید کرد: برای تحقق این هدف، نیاز است که بودجه بهگونهای بسته شود که برخی سازمانها و نهادهایی که در کلیت بودجه خلل ایجاد میکنند و هزینه اضافی بر دولت تحمیل میکنند، اصلاحشده و نگاه واقعبینانهتری به شرایط کشور اعمال شود.
تکنرخی شدن ارز راهکار مهار بازارهای موازی و کاهش التهاب تورمی
مجتبی دیبا درباره ضرورت سیاست ارزی دولت اظهار کرد: یکی از نکات مهم پیشروی اقتصاد کشور، حرکت به سمت تکنرخی شدن ارز و حذف تعدد نرخها است. بازار نباید شاهد ارزهایی با نامها و نرخهای مختلف باشد و لازم است یک نرخ پایه مشخص در کشور شکل بگیرد؛ حتی اگر این نرخ در محدودهای مانند ۱۱۵ تا ۱۲۰ هزارتومان تعریف شود.
دیبا ادامه داد: در این میان ممکن است برخی کالاهای خاص همچنان نیازمند تخصیص ارز با نرخ ترجیحی و مدیریت مستقیم دولت باشند، اما بهجز این موارد محدود، سایر نرخها باید حذف شود تا اختلاف معنادار میان نرخهای رسمی و آزاد از بین برود. ایجاد یک نرخ مبنا مانع از آن میشود که با کوچکترین تغییر در ارز ترجیحی، بازار آزاد ناگهان جهش کند تا صرفاً فاصله قیمتی خود را حفظ کند.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به تجربه اقتصادهای مختلف جهان تصریح کرد: هر زمان که بازار آزاد واقعی شکلگرفته و پدیده «بازار سیاه» از بین رفته، اقتصاد به سمت خودتنظیمی حرکت کرده است. در صورت تکنرخی شدن ارز و حذف چندگانگی موجود، روند خودترمیمی بازار فعال میشود و میتواند اقتصاد را از فشار تورمی افسارگسیخته رها کند.
جذابیت روانی و سیاستی، نیازمند حمایت دولت
مجتبی دیبا در جمعبندی نکات مطرحشده درباره وضعیت بازار سرمایه اظهار کرد: ازنظر ارزش ذاتی، بورس عقب نیست، اما ازنظر جذابیت روانی و سیاستهای اجرایی همچنان عقب است. دولت میتواند با ادامه شرایط نرمال و منطقی در بازار، جلوی ضعیف شدن بورس را بگیرد و زمینه بازگشت سرمایه و ثبات تصمیمگیری را فراهم کند.
دیبا در ادامه افزود: کاهش نرخ بهره واقعی و احترام به سود شرکتها در فرآیند بودجهریزی نیز در کنار حفظ شفافیت و ثبات بازار، میتواند به رشد بورس کمک کند و جذابیت آن برای سرمایهگذاران افزایش یابد. با رعایت این اصول، بورس بتواند روندی سالم و پایدار در ادامه سال داشته باشد.
پایان مطلب
